چهارمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان، نسبت به انتخابات‌های دیگر متمایز بود. از یک جهت، دستگاه‌های بایومتریک، این انتخابات را متفاوت نشان داد و از جهت دیگر، این انتخابات ایده و انگیزه‌ی رأی‌دهندگان برای پاسداری از نظام جمهوریت و گسترش دموکراسی در افغانستان را با خود حمل می‌کرد. کاربرد تکنالوژی در انتخابات و مسأله‌ی دموکراسی، به اهمیت این انتخابات افزوده بود؛ اما موانعی چون تهدیدهای امنیتی، سبب کم‌رنگ شدن این روند شد و از میان بیش از نُه میلیون ثبت نام کننده، فقط یک میلیون و هشت صد هزار نفر رأی شان را با استفاده از بایومتریک، استعمال کردند.
دستگاه بایومتریک، دستگاهی است که می‌تواند، اطلاعات شخصی افراد را بخواند و بگوید که آن‌ها چه کسانی استند. این دستگاه اغلب در شرایط امنیتی مانند ارتش و دیگر مکان‌های امن به کار برده می‌شود. دستگاه بایومتریک برای خواندن اثر انگشتان و چشم‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. با توجه به اهمیت این دستگاه‌ها، در انتخابات ریاست‌جمهوری سال جاری برای جلوگیری جعل و تقلب، مورد کاربرد قرار گرفت.
دستگاه بایومتریک، همانند مبایل است که در بالای آن، لنز الکترونیکی برای ثبت انگشت قرار دارد و در عقب این دستگاه، دوربین و فلش برای گرفتن عکس رأی‌دهنده جا داده شده است.
این دستگاه ساخته‌شده‌ی آلمان است و به همراه خود یک پاوربانک برای ذخیره‌ی برق دارد که هنگام ضرورت، به عنوان منبع تغذیه، مورد کاربرد قرار می‌گیرد. دو انگشت اشاره، عکس چهره، عکس تذکره و برچسب، از مشخصاتی است که درج این دستگاه می‌شود.
تمام هزینه‌های خرید این دستگاه‌ها را دولت به عهده گرفته است که خریداری آن از طریق اداره‌ی تدارکات ملی طی مراحل شده است؛ هنوز مشخص نشده است که برای خریداری این دستگاه‌ها چقدر هزینه سرمایه‌گذاری شده است. بر اساس شیوه‌ی کاربردی این دستگاه، ثبت مشخصات یک فرد تا یک دقیقه وقت را در بر می‌گیرد که در این یک دقیقه، عکس چهره، عکس پشت و روی تذکره و عکس رأی‌دهنده گرفته می‌شود.
در انتخابات ریاست‌جمهوری، در هر مرکز رأی‌دهی، یک کارمند مشخص وظیفه داشت که کارهای بایومتریکی را انجام دهد و در واقع، افراد زیادی در چگونگی استفاده از دستگاه‌های بایومتریک توسط کمیسیون انتخابات، آموزش دیده بودند. مراکزی که از انرژی برق و انترنت برخوردار بودند، اطلاعات آن‌ها به صورت آنلاین از طریق این دستگاه‌ها به سرور مرکزی ثبت می‌شد. سرور مرکزی همان مرکز اطلاعاتی است که در کمیسیون انتخابات وجود دارد.
کمیسیون انتخابات، فهرست رأی‌دهندگان هر محل را در دستگاه مربوط به هرمحل جاسازی کرده است. مسؤولان این کمیسیون اعلام کرده بودند، تنها کسانی می‌توانند در یک محل رأی بدهند که نام شان در فهرست دستگاه موجود باشد و دستگاه‌های بایومتریک نیز تنها به کسانی اجازه می‌دهد در یک محل رأی دهند که در داخل دستگاه ثبت باشد. طبق لایحه‌ی رأی‌دهی، هر رأی‌دهنده باید «اصل تذکره‌ی تابعیت با تصدیق ثبت نام را که کمیسیون به‌منظور تثبیت هویت او مشخص کرده است»، با خود داشته باشد.
کمیسیون انتخابات پیش از برگزاری، اعلام کرده بود که اطلاعات ثبت شده در دستگاه‌های بایومتریک در همان روز رأی‌دهی، به شبکه‌ی انترنت وصل و اطلاعات ثبت شده به سرور مرکزی انتقال می‌شود و یا هم در صورت عدم دسترسی به انترنت، دستگاه‌ها به کابل انتقال داده شده و اطلاعات آن‌ها به سرور مرکزی انتقال می‌یابد. پس از روز رأی‌دهی، اطلاعات تعدادی از دستگاه‌ها در اختیار کمیسیون قرار گرفت و اکثر اطلاعات دیگر به شکل فزیکی از این دستگاه‌ها خارج و به سرور مرکزی منتقل شد.
اطمینان کمیسیون انتخابات بر این بود که این دستگاه‌ها می‌تواند از تقلب جلوگیری کند و بر این مبنا، اگر شخصی بیش از یک بار در رأی‌دهی شرکت کند، دستگاه آن را شناسایی و ردیابی می‌کند که صرفا یک رأی شامل آمار کلی آرا شده و آرای تقلبی به صورت خودکار باطل می‌شود.
«درملوک» شرکت آلمانی است که مدیریت استفاده از تکنالوژی بایومتریک برای گردآوری معلومات رأی‌دهندگان در انتخابات امسال ریاست‌جمهوری افغانستان را به عهده داشت. بر بنیاد ماده‌ی ۱۹ قانون انتخابات «کمیسیون مکلف است، به منظور تسریع پروسه‌ی انتخابات و تأمین شفافیت، تدابیری را اتخاذ کند که همه مراحل پروسه‌ی انتخابات به شمول ثبت نام و تشخص رأی‌دهندگان مطابق طرزالعمل مربوط با استفاده از سیستم الکترونیکی و تکنالوژی بایومتریک طور مصؤون صورت گیرد. کمیسیون مکلف است، سیستم مندرج فقره(۲) این ماده را قبل از استفاده توسط مراجع با اعتبار ملی و بین‌المللی مورد ارزیابی تخنیکی قرار دهد.»
در انتخابات ریاست‌جمهوری، بیش از ۲۹ هزار دستگاه بایومتریک مورد استفاده قرار گرفت که شمار زیادی از این دستگاه‌ها در روز رأی‌دهی، غیر فعال بودند و یا هم کارمندان کمیسیون از نحوه‌ی استفاده‌ی آن آگاهی درست نداشتند. این دستگاه‌ها هرچند، مورد تأیید نهادهای داخلی قرار گرفت و از جانبی هم، متخصصین بین‌المللی تا حدی نگاهی به این دستگاه‌ها انداختند ولی در کل، کاربرد این دستگاه‌ها به دلیل عدم مدیریت کمیسیون، چندان موثر واقع نشد.
بر اساس برنامه‌ی کمیسیون انتخابات، قرار بود که در انتخابات ریاست‌جمهوری ششم میزان سال جاری، ۲۹ هزار و ۵۸۶ محل رأی‌دهی فعال باشد؛ اما بنا بر دلایل امنیتی و چالش‌های دیگر، شمار زیادی از محلات رأی‌دهی بازگشایی نشد. در هر صورت، برای هر محل رأی‌دهی، یک دستگاه بایومتریک و در هر مرکز رأی‌دهی، یک دستگاه بایومتریک احتیاطی در نظر گرفته شده بود که پس از پایان روز رأی‌دهی، شماری از سیمکارت‌ها، کارت‌های حافظه و دستگاه‌های بایومتریک مفقود شد.
دستگاه‌های بایومتریک، دارنده‌ی یک سیمکارت است که نتایج انتخابات را با استفاده از شبکه‌های مخابراتی به‌گونه‌ی زودهنگام به سرور مرکزی در کمیسیون انتخابات، انتقال می‌دهد.
کمیسیون انتخابات پیش از برگزاری این روند، اعلام کرده بود که دستگاه‌های بایومتریک از سوی دانشگاه پلیتخنیک کابل، وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی و مسؤولان یوناما درکابل، مورد ارزیابی تخنیکی قرار گرفته است. این کمیسیون گفته بود: «نهادهای ملی و بین‌المللی استفاده از این دستگاه در انتخابات به خاطر جلوگیری از تقلب را تأیید و مؤثر دانسته و علاوه کردند که با این دستگاه می‌توان تا حدی جلو تقلب در انتخابات را گرفت و از پُرشدن صندوق‌های رأی تقلبی جلوگیری کرد.»
با این وجود، یک میلیون و هشت صدوچهل وسه هزار نفر با اعتماد به دستگاه بایومتریک، رأی دادند و نزدیک به ۹۰ هزار نفر دیگر تکراری ثابت شد. برایند استفاده از بایومتریک این بود که توانست نزدیک به ۹۰ هزار رأی را تکراری و فاقد اعتبار شناسایی کند؛ اما نفس این امر، تقلب است که با وجود سخت‌گیری قانون انتخابات، طرزالعمل و لوایح اما این پدیده شکل گرفت و هم‌اکنون، سرنوشت آرای رأی‌دهندگان را تحت تأثیر قرار داده است.
با این همه، نهادهای ناظر انتخابات معتقدند که میدان دادن به دستگاه‌های بایومتریک با دو پیامد مثبت و منفی همراه بوده است؛ پیامد نخست این که، دستگاه بایومتریک حداقل توانست که از تقلب جلوگیری کند. در گذشده صندوق‌ها پُر و تیک‌مارک می‌شد که بر اساس تیک‌مارک، روی آرای تقلبی تصمیم گرفته می‌شد اما بایومتریک در این انتخابات جلوگیری کرد. دوم این که، یک نوع حساب‌دهی انتخاباتی را به وجود آورد. بنا بر این، بنیاد دنیای مدرن که همان تکنالوژی است، در انتخابات افغانستان گذاشته شد و این که چقدر با کمی‌ها و کاستی‌ها همراه بود، ناشی از ضعف‌های تخنیکی است.
یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه (فیفا) می‌گوید، در کنار مزایای دستگاه‌های بایومتریک، نواقصی را هم دارد. به باور یوسف رشید، این دستگاه‌ها نتوانست که نیازمندی‌های دقیق انتخابات افغانستان را رفع کند؛ مثلا، سرعت عمل در قسمت جمع‌آوری معلومات یکی از نیازها است که باید رفع می‌شد. عدم جلوگیری از تکرار رأی، یکی دیگری از مشکلات فنی این دستگاه‌ها بود که نتوانست از استعمال تکرار آرا در مراکز و محلات رأی‌دهی جلوگیری کند.
زمان‌گیر بودن تصفیه‌ی آرا، یکی دیگری از مشکلات دستگاه‌های بایومتریک/ بود. هرچند، مکانیزم‌هایی شکل گرفت؛ اما برای نتیجه‌ی شفاف و زودهنگام انتخابات، موثر واقع نشد. از طرف دیگر، مدیریت تخنیکی این دستگاه‌ها به دست کمیسیون انتخابات نبود که با توجه به این ضعف‌ها در آینده روی مدیریت تخنیکی بهتر تکنالوژی کار بیشتری شود.
پرسش این است که آیا، نتیجه‌ی کار دستگاه‌های بایومتریک در محور توافق نامزدان ریاست‌جمهوری از جمله عبدالله و غنی قرار خواهد گرفت؟ پاسخ نهادهای ناظر این است، هرگاه روندهای انتخاباتی توسط کمیسیون انتخابات درست مدیریت و سازمان‌دهی شود، شک و تردیدها رفع شده و به صورت شفاف، توضیحات لازم به مردم داده شود که در این صورت، مشکلی پیش نخواهد آمد؛ اما در صورتی‌که کار کمیسیون مبهم و فرمایش‌های سیاسی و حساب‌شده بالای کمیسیون وارد شود، یک نوع تصادم روی نتایج تخنیکی انتخابات میان عبدالله و غنی، قابل پیش‌بینی است.
