بیماری‌های چشمی از شایع‌ترین نوع بیماری‌ها در کشور است که بر اساس آمارهای پراکنده‌ای که هرازگاهی از سوی وزارت صحت افغانستان منتشر می‌شود، سالانه نزدیک به‌بیست‌و پنج هزار نفر در این کشور ، به دلایل مختلف حداقل بینایی یک چشم شان را از دست می دهند.
هر چند عوامل زیادی سبب می‌شود که یک فرد، بینایی چشم‌هایش را از دست می‌دهد اما؛ در شرایط امروز، استفاده‌ی بیش از حد از تکنولوژی و گوشی‌های هوش‌مند از مهم‌ترین عوامل این بیماری به حساب می‌آید.
همان‌گونه که پیشتر نیز اشاره شد، سالانه نزدیک به‌بیست‌و پنج هزار نفر در افغانستان به‌بیماری‌های چشمی مبتلا می‌شوند اما؛ با این هم، تنها یک شفاخانه‌ی دولتی برای درمان این بیماری در کشور وجود دارد که قطعا نمی‌تواند پاسخگوی نیازمندی همه‌ی این افراد باشد. به همین سبب است که سالانه هزاران نفر، برای درمان بیماری‌شان، به بیرون از افغانستان جهت تداوی می‌روند.
بر اساس معلوماتی که مسئولان «شفاخانه‌ی چشم نور» به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌دهند همه‌ساله حدود صدهزار نفر از مرکز و ولایت‌های کشور به دلیل مشکلات در بینایی، به این شفاخانه، مراجعه می‌کنند.
سحر بیست ساله، یکی از بیمارانی است که برای درمان بینایی چشمانش، به‌شفاخانه‌ی چشم نور آمده است. او می گوید که از چندی به‌این‌سو، چشمانش دچار ضعف می‌شود و همچنان فاصله‌های دور را به‌درستی دیده نمی‌تواند. داکتر معالج او برای بهبودی قوه‌ی دیداش، عینک تجویز کرده است.
از سحر در مورد سازگاری‌اش با عینک و رضایت‌اش از جریان درمانش پرسیدم. می گوید: «در اول سخت بود، چون عادت نداشتم با ایکه یک‌سال میشه بدون عینک در دیدم تغییر نیامده؛ ولی وقتی عینکم باشه همه چیزه مثل آیینه شفاف می‌بینم، جریان تداوی و پروسه درمانم هم خوب بود.»
در کنار این‌که استفاده‌ی زیاد از تکنولوژی سبب می‌شود که یک فرد بینایی‌اش را از دست بدهد، عوامل دیگری نیز دخیل است. محمد یوسف برکی، رییس شفاخانه‌ی نور، دلیل افزایش بیماری‌های چشمی را آلودگی و امراض میکروبی و همچنان وراثتی می‌داند.
با این حال، اکثر بیمارانی که به این شفاخانه‌ی دولتی مراجعه می‌کنند، افرادی‌اند که در کابل زندگی می‌کنند و بیشتر با وسایلی سرو کار دارند که خطر ابتلا به انواع بیماری‌های چشمی را در پی دارد. آقای برکی، گفت‌که دست کم ۹۰ درصد بیماران چشمی این بیمارستان از کابل هستند و ده درصد باقی‌مانده برای تداوی چشم‌شان از دیگر ولایت‌های کشور به این شفاخانه می‌آیند.
با آن‌که وزارت صحت عامه‌ی افغانستان، رقم دقیقی از افرادی که مبتلا به بیماری های چشمی هستند، ارایه نمی کند اما؛ بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، از ۱,۵ الى ۲% مردم در افغانستان نابينا هستند و ۴ الى ۵% مردم تناقض رويت دارند. همچنان این سازمان گفته است که در این اواخر تعداد افرادی که دچار بیماری‌های چشمی می‌شوند و نیاز به عینک دارند، روز به روز افزایش می‌یابد.
چرا بیشتر مردم برای تداوی بیماری‌های چشمی به بیرون از کشور می‌روند؟
لیلما-نام مستعار- زن میان سالی است که برای تداوی چشم‌هایش بارها به‌شفاخانه‌های خصوصی و شفاخانه‌ی چشم نور مراجعه کرده اما؛ تشخیص نادرست داکتر این شفاخانه، نه‌تنها با عث بهبودی دید چشم‌هایش نشد که مشکلات بیشتری را نیز برایش به بار آورده است.
او می گوید: «درسال ۲۰۱۹ به تداوی آمدم شفاخانه نور؛ مگر تداوی مره نکدن. امی کار سبب شد که چشمم دو تکلیف دگه هم پیدا کنه؛ پیش چشم‌شان دیدن، چشمم خون ریزی داشت؛ اما هیچ کاری نمی‌کدن تا که کارهای خوده جور کدم و رفتم ترکیه تداوی شدم.»
لیلما، تنها بیماری نیست که به‌دلیل عدم تشخیص نادرست، به بیرون از کشور رفته است. سالانه هزاران نفر برای درمان به‌بیرون از کشور می‌روند.
نبود امکانات مناسب برای تداوی و انجام عملیات مغلق چشم، همه ساله پای ۱۵درصد از بیماران چشمی را برای تداوی چشم به بیرون می‌کشاند اما؛ وزارت صحت و مسئولان شفاخانه‌ی چشم با تایید مشکلات، تأکید می کنند که عوامل دیگر نیز سبب می شود که بیماران به‌بیرون از کشور می روند.
سحر بیست ساله، یکی از بیمارانی است که برای درمان بینایی چشمانش، به‌شفاخانه‌ی چشم نور آمده است. او می گوید که از چندی به‌این‌سو، چشمانش دچار ضعف می‌شود و همچنان فاصله‌های دور را به‌درستی دیده نمی‌تواند. داکتر معالج او برای بهبودی قوه‌ی دیداش، عینک تجویز کرده است.
داکتر قیومی، رییس بخش چشم در وزارت صحت، می گوید که بیماران به دو دلیل برای درمان به بیرون از کشور می‌روند. یک؛ «مردم پول‌دار که براى تداوى عادى بيرون می‌روند، دوم؛ تجهيزات نامکمل ديپارتمنت‌هاى چشم در شفاخانه چشم براى تشخيص و عمليات‌هاى مغلق سبب راجع شدن بیماران به بیرون از کشور است.»
با این همه، رییس شفاخانه نور، تأکید می‌کند که این مشکل با افتتاح بخش شبکیه حل شده است؛ زیرا پیش از این بیمارانی که بیماری چشم شان مزمن بود و تداوی آن‌ها در کشور ممکن نبود اما؛ با تشکیل این بخش در بیمارستان نور عملیات‌های لیزری، عملیات فیکوسرجری را در کشور ممکن ساخته است و این‌گونه از رفتن مردم برای درمان به بیرون از کشور جلوگیری می‌شود.
آقای برکی در این مورد که چه عواملی سبب می‌شود که بیماران به‌بیرون از کشور مراجعه می‌کنند، گفت: «هدف رفتن تعدادی از بیمارها به بیرون از کشور جدا از مساله تداوی گردش است که با گرفتن اجازه‌نامه از پزشک گرفتن ویزه را برای‌شان آسانتر می‌کند.»
پیش از آن که به مشکلات چشمی مواجه شوید، مواظب آن باشید!
مسئولان صحی، با اشاره به بیماری‌های چشمی که در نتیجه‌ی سهل‌انگاری افراد به‌وجود می‌آید، تأکید می‌کنند که افراد در سنین مختلف باید پیش از آن‌که به بیماری‌های چشمی مبتلا شوند، کوشش کنند بهداشت چشم شان را مراعات و از وسأیلی که استفاده‌ی مکرر آن خطر ساز است، جلوگیری کنند.
برشنا ولی، تک میشن شفاخانه‌ی نور، می‌گوید:«هرگاه متوجه شدیم که در چشم‌مان اختلال ایجاد شده است باید نزد داکتر برویم، اگر از زمان مناسب بگذرد دیگر بیماری‌های چشمی با عینک هم قابل تداوی نخواهد بود. این مورد در کودکان نیز صدق می‌کند، کودکانی که مبتلا به قیچی هستند، اگر در زمان مشخص به داکتر بیایند امکان تداوی شان وجود دارد البته، تا قبل از هفت‌سالگی امکان تداوی با عینک است.»
با این‌حال، بر اساس معلومات شفاخانه‌ی چشم نور، تنها در سال گذشته به تعداد ۷۱۸۸ عینک توسط optician (عینک‌ساز)، تجویز شد و به بیماران presbyopia (چشم دوربین) myopia (نزدیک بین)، hyperopia و astigmatism (بی‌نظمی چشمی) توزیع شده و از سویی هم به تعداد ۱۸۲۷۱ مریض توسط تکنیشن‌های عینک تحت معاینه قرار گرفتند که از این میان ۱۸۱۰ بیمار به دلیل myopia (نزدیک بین) معاینه شده‌اند.
همچنان، ۱۷۲۹ بیمار به دلیل( hyperopia) معاینه شدند و ۱۳۲۲ بیمار دیگر به خاطر بی‌نظمی‌های چشمی برای بهتر شدن دید شان نزد داکتر مراجعه کرده‌اند.
همین گونه، ۲۴۱۹ myopic astigmatism تحت معاینه قرار گرفتند و ۵۱۷۰ بیمار دیگر به دلیل بیماری hyperopic astigmatism نزد داکتر مراجعه کرده و معاینه شدند.
بر اساس معلومات شفاخانه چشم نور، در میان بیماران معاینه شده، ۲۲۴ نفر به بیماری قیچی، ۲۵۰ نفر تنبلی چشم و ۲۰۵۵ نفر به دلیل دوربینی چشم به این شفاخانه مراجعه کرده‌اند.
از سویی هم، ۲۷۱ بیمار، به‌دلیل ناسازگاری میان دو چشم (تغییر نمره در چشم)، تحت معاینه قرار گرفتند و ۱۴۵ بیمار دوباره برای تداوی به پزشکان معرفی شدند. در این میان، ۶۲۵ بیمار پس از درمان هیچ بهبودی در وضعیت شان به‌وجود نیامده است.
در بخش تهیه‌ی عینک نیز، هفت‌هزار بیمار مراجعه کرده که از این میان پنج هزار تن، برای گرفتن عینک مناسب بوده؛ و دو هزار بیمار متباقی نیازمند عینک نبوده‌اند.
افزون بر این، به گفته‌ی وزارت صحت، پروژه کمپ‌هاى سيار چشم از سوی این وزارت، به راه انداخته شده که خدمات چشم را به شکل نوبتى توسط متخصصان چشم در ولايات مختلف عرضه می‌کند که سالانه در حدود ۲۰۰۰ تن عمليات، ۳۰۰۰۰ تن تداوى شده و ۴۰۰۰ تن دیگر عينک طبى دریافت می‌کنند.
با این همه، در کنار سایر عوامل، تعدادی نیز به‌دلیل رویدادهای ناشی از انفجار و حادثات جنایی نیز از ناحیه چشم آسیب می‌ببینند که تنها در سال گذشته ۳۴۵۳ نفر به این دلیل به شفاخانه‌ی چشم نور مراجعه کرده که از این میان ۱۵۸رویداد آن جنایی بوده و ۱۸ رویداد دیگر ترافیکی بوده است.
