دکه‌ها؛ تجارت‌های کوچک سودآور

«تولد ما در عربستان شده و بیش‌ترین سال‌های زندگی‌ ما ر در آن‌جا گذارندیم، در آن‌جا بزرگ شدیم و همیشه هم تا ناوقت‌های شب کار می‌کردیم. زمانی هم که به طرف خانه می‌رفتیم، هیچ وقت، فکر این‌ که شب‌ها گرسنه و یا هم تشنه بمانیم نبودیم؛ چون تمام سهولت‌های مورد نیاز یک انسان، ولو در هر موقعی از شب که‌ می‌بود، در آن جا پیدا می‌شد؛ اما زمانی که از عربستان به کابل آمدیم، با شهری برخوردیم که از انسان‌هایش بگذریم، حتا خود شب‌هایش از تاریکی و بی رنگی ‌اش رنج می‌برد.»
متن بالا، بریده‌‌ای از حرف‌های نورالدین نور است که پس از آمدن به افغانستان، هم‌راه با سه برادرش، یک دکه‌ را به نام «تازه‌کفتریا» در مربوطات حوزه‌ی سوم امنیتی شهر کابل ساخته و تا دیر وقت شب، برای مشتریانش خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های تازه؛ مانند کباب، کرایی، چای، قهوه و شیرچای آماده می‌کند.
نورالدین ۲۵ساله، از ولایت لغمان است. او، هم‌راه با سه برادراش در منطقه‌ی کارته‌ی چهار شهر کابل، رستورانت سیار؛ اما جم‌و‌جوری ساختند که برای باشندگان این منطقه و ره‌گذرانی که از آن محل عبور می‌کنند؛ غذاهای زودپز و نوشیدنی‌های گرم را به قیمت پایین‌تر از رستورانت‌ها عرضه می‌کند.
با آن ‌که فعالیت دکه‌های شبانه در کابل، به دلیل نبود امنیت و نبود گشت‌وگذار شبانه در این شهر، رونق چندانی ندارد؛ اما با آن هم، از چند سال به این‌سو، شماری از افراد جوان و تحصیل‌کرده، در کنار کافه‌رستورانت‌ها، سوپرمارکیت‌ها، دکه‌های سیار را نیز در نقاط مختلف شهر کابل ایجاد کرده اند. مساله‌ی که باعث رونق دکه‌ها و کافه‌رستورانت‌ها شده، این است که مسوولان آن‌ها، غذاها و نوشیدنی‌ها را به قیمت پایین‌تر به مشتریان اش عرضه می‌کنند.

تجارت پر رونق؛ اما غیرقانونی
هرچند مردم از موجودیت دکه‌ها و کافه‌های سیار خرسند اند؛ اما با این حال، شهرداری کابل می‌گوید؛ دکه‌هایی که در شهر کابل فعالیت دارند، غیر قانونی است و بابت اشغال مکان‌ به مرجع خاصی کرایه نمی‌دهند. به گفته‌ی مسوولان شهرداری کابل، در سال‌های اخیر، شمار هوتل‌ها، رستورانت‌ها، فست‌فوت‌فروشی‌ها و دکه‌های خیابانی‌ در نقاط مختلف شهر کابل افزایش یافته است.
سمیرا رسا، سخن‌گوی شهرداری کابل، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که در حال حاضر به صورت عموم در ۲۲ ناحیه‌ی شهر کابل، دست‌ کم ۲۴۳۸۵ دکه‌ وجود دارد؛ همه‌ی این دکه‌ها به شکل غیر قانونی و بدون رعایت ماسترپلان شهری فعالیت دارند.

F
بانو رسا، تاکید می‌کند که شهرداری کابل، برنامه دارد که فعالیت‌های این دکه‌ها را در سطح شهر متوقف بکند.
بر اساس معلومات شهرداری کابل، در کنار این دکه‌ها، ۱۰۴ هوتل، ۱۴۷۱ رستورانت، ۲۳۷۷ شیریخ‌فروشی، فست‌فوت و آب‌میوه‌فروشی و ۷۶۰ مارکیت بزرگ، در نواحی مختلف شهر کابل فعالیت دارند که بیش‌تر شان تا دیروقت‌های شب برای مشتریان شان خدمات دارند.
با این حال، کافه‌داران و مالکان دکه‌ها، می‌گویند که در سال‌های اخیر، حضور دانش‌جویان شبانه نیز، سبب رونق‌گرفتن کاروبار آن‌ها شده؛ زیرا به گفته‌‌ی آن‌ها، دانش‌جویانی که شبانه درس می‌خوانند، پیش از رفتن به خانه‌های شان، برای گرفتن‌ غذای آماده به آن‌ها مراجعه می‌کنند.
مشتاق احمد، جوان دیگری است که دکه‌ی کوچکی در جاده‌ی دارالمان شهر کابل دارد. او که صنف دوازده‌ی مکتب است، از دو سال به این‌سو، همه‌روزه در کنار دکه ‌اش می‌نشیند و برای مشتریان اش نوشیدنی، کیک، سیگار و پان می‌فروشد.
به گفته‌ی مشتاق احمد، او و برادرش در دو شفت جداگانه در این دکه کار می‌کنند و وضعیت کاروبار شان نیز خوب است. بیش‌تر که با او صحبت می‌کنم، می‌گوید که اگر وضعیت امنیتی بهتر شود و گفت‌وگوهای صلح به نتیجه‌ی خوب بینجامد، شرایط کار و درآمد اش بدون شک بهتر خواهد شد.
در همین حال، باشندگان نقاط مختلف شهر، از فعالیت این دکه‌ها رضایت دارند و می‌گویند؛ درصورتی که حکومت بتواند امنیت مردم را تامین کند، هم‌ آرامش اجتماعی به دست می‌آید و هم‌چنان کاروبار برای مردم ایجاد می‌شود.
سمیع عطایی، یکی از مشتریان «تازه‌کفتریا» است. او می‌گوید که بدون شک موجودیت این دکه‌ها در جاده‌های شهر کابل، سهولت‌های زیادی را برای افرادی که تا دیروقت‌های شب بیرون از خانه استند، فراهم کرده؛ اما با آن‌ هم، شمار دکه‌هایی که به صورت شبانه‌روزی فعالیت می‌کنند، بسیار اندک است.
کابل قدیم، حال‌وهوای دیگری داشت!
با آن که پس از سال‌ها جنگ و ویرانی، اکنون زندگی در کابل تغییرات زیادی کرده است؛ اما افرادی که سیمای کابل قدیم را هنوز به یاد دارند، از آن روزهای نه چندان دور، به خوبی یاد می‌کنند. هنگام تهیه‌ی گزارش با پیرمردی روبه‌رو شدم که می‌گوید، با وجودی که در سال‌های اخیر ساختمان‌های بلند، رستورانت‌های مجلل، در گوشه و کنار کابل ساخته شده؛ اما هیچ‌گاهی آرامشی که در آن خانه‌های کاه‌گلی، بازارهای چوب‌پوش و جم‌وچوش سابق وجود داشت، دیده نمی‌شود.
عبدالحکیم ۶۵ساله‌ که دوران عسکری ‌اش را در کابل گذارنده است و هنوز یاد و خاطره‌ی خوبی از آن زمان کابل، در دل دارد، می‌گوید: «با آن ‌که، آن روزها امکانات در کابل، کم و اندک بود؛ اما با آن‌ هم، کابل آن روزها حال‌وهوای دیگری داشت؛ زیرا در آن زمان، شب‌وروز برای باشندگان کابل فرق نمی‌کرد. تا هر وقت شب که دل شان می‌خواست، در بیرونا به کار و تفریح بودند؛ چون امنیت بود، کار بود، گشت‌وگذار بود. خوشی بود. همه چیز وجود داشت، جز ناامنی.»
به گفته‌ی این پیرمرد، زمانی که او عسکری اش را در کابل سپری می‌کرد، از طرف شب با دوستانش برای خوردن شورنخود به چنداول می‌آمدند. گاهی هم برای خوردن حلیم به کوچه‌ی شوربازار می‌رفتند.
این روزها اما دیگر از آن صمیمیت گذشته خبری نیست. باشندگان کابل به دلیل نبود امنیت، اکنون زنده‌بودن را به زندگی‌کردن ترجیح می‌دهند.

نقش دکه‌ها در چرخه‌ی اقتصاد
هرچند دکه‌داران در شهر کابل از وضعیت کار شان رضایت دارند؛ اما می‌گویند، در صورتی که امنیت باشد، کار شان رونق بیش‌تر خواهد داشت.
در بالا گفته شد که حدود ۲۴۳۸۵ دکه‌ی کوچک و بزرگ در شهر کابل فعالیت دارد. مسوولان در اتاق تجارت و سرمایه‌گذاری، می‌گویند که موجودیت این دکه‌ها، بدون شک روی چرخه‌ی اقتصاد تاثیرگذار است. امین بابک، سخن‌گوی این نهاد، می‌گوید که فعالیت‌های‌ آن‌ها باید ابتدا قانونی شود، تا به گونه‌ی رسمی در چرخه‌ی اقتصاد نقش داشته باشند.
در این گزارش، با ده تن از مالکان دکه‌ها در نقاط مختلف شهر کابل مصاحبه شده است. بر اساس معلومات آن‌ها، روزانه هر دکه، از ۳ هزار افغانی تا ۱۲ هزار افغانی دخل دارند. با توجه به شمار دکه‌ها در شهر کابل و میزان درآمد روزانه‌ی شان، در این گزارش برآورد شده که به گونه‌ی میان‌گین، روزانه دست ‌کم ۱۸۲،۸۸۷،۵۰۰ افغانی در این دکه‌ها ردوبدل می‌شود.
با این که ناامنی‌ها، به ویژه، حضور دزدها، تاثیرات منفی‌ای روی کاروبار دکه‌داران گذاشته؛ اما آن‌ها هر شب، میزبان نزدیک به ۵۰ مشتری استند که بیش‌تر شان تکسی‌ران‌هایی استند که تا دیروقت‌های شب، دنبال مسافر استند و یا هم دانش‌جویانی که دیروقت از درس رخصت می‌شوند.