اشاره: از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان بیشتر از سه ماه می‌گذرد؛ اما تا کنون نتایج نهایی این انتخابات اعلام نشده است. ۳۰۰ هزار رأی جنجالی و اختلاف‌نظرها میان کمیسیون‌های انتخاباتی از دلیل‌های اصلی تأخیر در اعلام نتایج نهایی گفته می‌شود. در گفت‌وگو با چمن‌شاه اعتمادی، رییس دبیرخانه‌ی کمیسیون شکایات انتخاباتی از او در مورد سرنوشت ۳۰۰هزار رأی جنجالی، اختلاف‌نظرهای کمیسیون‌های انتخاباتی و دلیل تأخیر در اعلام نتایج نهایی پرسیده ایم. به گفته‌ی آقای اعتمادی بررسی‌های ابتدایی آنها نشان می‌دهد که کد برخی محل‌های رأی‌دهی وجود خارجی نداشته است. او در مورد ۱۲ هزار کارمند انتخاباتی که متهم به تخلف‌های انتخاباتی‌اند، می‌گوید که کمیسیون انتخابات تنها ۱۲ هزار نام برای آنها معرفی کرده است. آقای اعتمادی تأکید دارد که هیچ نوع سندی وجود ندارد تا نشان دهد این افراد کارمند کمیسیون انتخابات استند و در روز انتخابات، جرم انتخاباتی را انجام داده باشند.
صبح کابل: کمیسیون شکایات انتخاباتی پس از پایان روند رسیدگی به شکایت‌ها از سوی دفاتر ولایتی‌اش، اعلام کرد که آرای بیشتر از شش هزار محل رأی‌دهی در ۲۱ ولایت نیاز به بازشماری دارد. دلیل بازشماری این محل‌های رأی‌دهی چیست و چرا هنوز روند بازشماری آغاز نشده است؟
اعتمادی: همانطوری که شما در جریان استید، پس از اعلام نتایج ابتدایی انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان، سیلی از شکایت‌ها به کمیسیون شکایات سرازیر شد. ما در سه روز تا سه روز و نیم، شاهد ثبت ۱۶ هزار و پنجصد عریضه‌ای بودیم که در اعتراض به اعلام نتایج ابتدایی این انتخابات به ما راجع شد. این شکایت‌ها شامل کل ولایت‌های افغانستان می‌شد و ما مجبور بودیم که همه‌ی این شکایت‌ها را به ترتیب ولایت آن به دفاتر ولایتی خود جهت بررسی ارسال کنیم. این روند، سه تا چهار روز وقت ما را در بر گرفت. از نگاه قانونی پس از اعلام نتایج ابتدایی انتخابات، ما سه روز فرصت برای ثبت شکایت‌ها و بعد از آن ۱۵ روز فرصت برای رسیدگی به شکایت‌ها در ولایات داریم. دفاتر ولایتی ما در این ۱۵ روز به شکایت‌ها رسیدگی کرده و ابلاغیه‌های خود صادر کردند و من به نمایندگی از کمیسیون مرکزی از همکاران ولایتی خود از این بابت تشکری می‌کنم. پس از رسیدگی به این شکایت‌ها توسط دفاتر ولایتی ما، سه روز دیگر باز هم معترضان و شاکی‌ها فرصت داشتند که استیناف‌خواهی کنند. با رسیدگی به این شکایت‌ها توسط دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی، ما به دو نتیجه دست یافتیم؛ نخست این‌که پنج هزار و پنجصد محل در کل ولایات افغانستان به بازشماری و تفتیش رفت و دوم ما در مرکز شاهد ثبت شش هزار و چهارصد قضیه‌ی استینافی بودیم.
صبح کابل: پس روند بررسی و تفتیش به کجا رسیده است؟
اعتمادی: مشکل در این‌جا است که روند تفتیش کار هر دو کمیسیون است. اصولا بازرسی، تفتیش و کار عملیاتی آن به عهده‌ی کمیسیون مستقل انتخابات و روند نظارتی آن به عهده‌ی کمیسیون شکایات است؛ چون صندوق و آرا در حفظ و صیانت کمیسیون مستقل انتخابات است، آنها باید تصمیم بگیرند که چه زمانی و در کدام ولایتی بازشمای و تفتیش آغاز شود. از آغازین روزهایی که این محل‌ها توسط دفاتر ولایتی ما به تفتیش و بازشماری رفت، کمیسیون شکایات انتخاباتی به کمیسیون مستقل انتخابات مکتوب فرستاد که امکانات و سهولت‌های لازم عملیاتی را برای این روند آماده کند؛ اما کمیسیون مستقل انتخابات از آن روز تا حالا ما را یک نوع دور می‌زند؛ گاهی کد محل رأی‌دهی را می‌خواهند، گاهی کد مرکز رأی‌دهی را می‌خواهند و گاهی هم می‌گویند که این محل‌ها در روند قبلی بازشماری، مورد بازشماری قرار گرفته است، نیاز به بازشماری مجدد وجود ندارد. این‌ها از جمله مواردی بود که یک نوع تأخیر و تعلل را در روند بازشماری به وجود آورده است. در کنار آن سردی هوا، ناامنی و نبود برق، چالش دیگر ما بوده است؛ شما می‌دانید که انتقال مواد انتخاباتی به ولایت‌های افغانستان که پروازهای مستقیم نیز در بیشتر آنها وجود ندارد، دشوار است. ما در این بخش به همکاری نهادهای امنیتی خود مثل وزارت دفاع نیاز داریم که چرخ‌بالی در خدمت ما قرار دهند.
چمن‌شاه اعتمادی، رییس دبیرخانه‌ی کمیسیون رسیدگی به شکایت‌های انتخاباتی
صبح کابل: پس حرف شما این است که کمیسیون مستقل انتخابات تا کنون امکانات فنی‌ای که قرار بود برای روند بازشماری فراهم کند، فراهم نکرده است؟
اعتمادی: بلی تا هنوز این امکانات را فراهم نکرده است. گاهی می‌گویند که شما باید بر اساس طرزالعمل کمیسیون شکایات انتخاباتی تفتیش و بازشماری را انجام دهید. ما به وسائل فنی برای این کار نیاز داریم؛ مثلا یکی از وسیله‌هایی که باید در روند بازشماری داشته باشیم، خواننده و یا تشخیص‌دهنده‌ی کد کیو آر (QR Code) است که بتواند آرای سفید را از سیاه جدا کند. اصولا تفتیش و بازشماری کار کمیسیون مستقل انتخابات است. پس وقتی که آنها بازشماری می‌کنند، باید بر اساس طرزالعمل کمیسیون انتخابات این بازشماری انجام شود و ما تنها نقش نظارت را داریم. در انتخابات پارلمانی نیز روند بازشماری و تفتیش توسط طرزالعمل کمیسیون مستقل انتخابات صورت گرفت. این را باید اضافه کنم که طرزالعمل‌های هردو کمیسیون در مغایرت یک‌دیگر قرار ندارد، بل مکمل یک‌دیگر است.
صبح کابل: ۱۰۹ محل رأی‌دهی که پس از رسیدگی به شکایات، توسط دفاتر ولایتی شما باطل اعلام شد، شامل کدام محل‌ها می‌شود و بیشتر در کدام ولایت‌ها است؟
اعتمادی: در مورد جمع‌بندی این ارقام، اشتباهی پیش آمده بود؛ اما در حقیقت ۴۹ محل رأی‌دهی در کل افغانستان توسط دفاتر ولایتی ما باطل اعلام شده است. در جمع‌بندی، حدود ۵۹ محل رأی‌دهی در ولایت بدخشان که قرار بود به بازشماری برود، در جدول ابطال رسانده شده بود. به این خاطر در همان ساعت‌های ابتدایی هم از دفتر ولایت‌ها تماس گرفتند و هم در دفتر مرکزی به‌گونه‌ی فوری در این مورد اقدام صورت گرفت و این مورد اصلاح شد؛ اما تمام محل‌های ابطال‌شده شامل ۴۹ محل رأی‌دهی می‌شود که در ۱۲ تا ۱۵ ولایت می‌باشد. در میان این ۴۹ محل رأی‌دهی گفته می‌شود که برخی از کدهای محل‌های رأی‌دهی اصلا وجود خارجی نداشته و مرکزها خیالی بوده است.
صبح کابل: کمیسیون شکایات بیشتر از شش هزار شکایت استینافی را ثبت کرده است. مردم چقدر مطمئن باشند که کمیسیون شکایات بررسی این شکایت‌ها را در وقت قانونی آن تکمیل کند؟
اعتمادی: ما پس از این که آخرین ابلاغیه‌ی ما در ولایت‌ها از جمله کابل صادر شده بود، در کنار سه روز فرصت برای ثبت شکایات، از نگاه قانونی ۱۵ روز رسمی کاری فرصت داریم که این شکایت‌ها را بررسی کرده و نتیجه‌ی آن را به مردم افغانستان شریک کنیم. همانطور که دفترهای ولایتی کمیسیون شکایات انتخاباتی در وقت قانونی به شکایت‌ها رسیدگی کردند، تلاش ما این است که به این شکایت‌ها نیز در همین وقت قانونی رسیدگی صورت گیرد.
صبح کابل: بیشترین شکایت‌های استینافی روی چه موردی است و تا کنون این شکایت‌ها به چند بخش دسته‌بندی شده است؟
اعتمادی: بیشترین شکایت‌های که در مورد سه‌صد هزار رأی جنجالی ثبت شده است، عمدتا شکایت‌ها بر محور همین چند موضوع مهم، مانند آرای خارج از زمان، آرای بدون معلومات بایومتریک، آرای تفاوت یک تا پنج و برخی موارد کلیات دیگر است.
صبح کابل: شرکت درملوک تأیید کرد که ۱۱۰هزار و ۱۲رأی (اطلاعات بایومتریکی) خارج از زمان رأی‌دهی ثبت شده است. از دید کمیسیون شکایات این آرا اعتبار دارد؟
اعتمادی: کمسیون شکایات انتخاباتی همواره تأکید کرده است که شعار و عمل ما مبتنی بر قانون انتخابات، طرزالعمل‌ها و لوایح موجود در بخش انتخابات است. برخی از تیم‌های انتخاباتی و جناح‌های سیاسی با ابراز نظرهای اعضای کمیسیون انتخابات، اعلام نارضایتی کرده اند. اما حرف ما به همه‌ی تیم‌های انتخاباتی این است که از ما توقع جانب‌داری و اعلام موضع جانب‌دارانه را نداشته باشند. ما ناگزیر استیم که تصمیم‌ها و موضع‌گیری‌های خود را مبتنی بر قوانین و تضمین شفافیت انتخاباتی عیار کنیم نه بر اساس خوشایندی و نارضایتی یک تیم خاص. پس برخورد کمیسیون شکایت به آرای خارج از زمان و بدون بایومتریک و هر نوع آرای مشکوک دیگر، برخورد قانونی خواهد بود.
صبح کابل: یافته‌های ابتدایی کمیسیون شکایات انتخاباتی در مورد سه‌صد هزار رای جنجالی چیست؟
اعتمادی: ما هنوز در مرحله‌ی ابتدایی قرار داریم. اسنادی که در دسترس ما از طرفین دعوا قرار گرفته، هنوز به صورت کافی بررسی نشده است که ببینیم واقعا سرنوشت این سه‌صد هزار رأی با اسنادی که ارائه شده است، به سوی زنده شدن می‌رود و یا به سمت ابطال شدن. پس پیش از موقع خواهد بود که ما تا کنون در این مورد اظهار نظر بکنیم. خوب است که به کمیسیون شکایات و اعضای آن فرصت داده شود که با دقت بیشتر و موضع‌گیری پخته‌تر در مورد سرنوشت این آرای جنجالی تصمیم بگیرد.
صبح کابل: دفاتر ولایتی شما تصمیم‌های مختلف در مورد این آرای مشکوک گرفته اند. برخی دفاتر شما این آرا را معتبر شمرده و برخی از آنها اعتبار نداده است. کمیسیون مرکزی در این مورد چه تصمیمی خواهد گرفت؟
اعتمادی: در دفاتر ولایتی کمیسیون شکایات مسلما یک نفر تصمیم‌گیرنده نیست و تعداد افراد مختلف در ولایت‌های مختلف تصمیم می‌گیرند. ما در هر ولایت سه کمیشنر ولایتی به عنوان سه قاضی انتخاباتی داریم. این‌ها همان صلاحیتی را دارند که کمیشنران مرکزی کمیسیون شکایات انتخاباتی دارند؛ با این فرق که اگر بر تصمیم‌های آنها شکایت استینافی درج شد، دیگر تصمیم آنها نهایی نیست؛ اما در غیر آن تصمیم آنها مانند تصمیم کمیشنران مرکزی نهایی است. اما در مرکز یک دفتر و یک کمیسیون است؛ بدیهی است که با همه‌ی اختلاف‌نظرها، گرایش و فهم‌های متفاوتی که از ماده‌های قانون ممکن وجود داشته باشد، در مورد این آرا، تصمیم واحد گرفته خواهد شد. این ممکن نیست که آرای مشکوک در یک ولایت اعتبار داده شود و در برخی از ولایت‌های دیگر باطل اعلام شود؛ بنا بر این، ما در مورد همه‌ی آرای مشکوک یک تصمیم خواهیم گرفت؛ یا باطل می‌کنیم و یا معتبر می‌شماریم.
صبح کابل: کمیسیون انتخابات بیشتر از ۱۲ هزار کارمند انتخاباتی را به اتهام تقلب و تخلف‌های انتخاباتی به شما معرفی کرده است. پرونده‌ی این افراد به کجا رسید؟
اعتمادی: در مورد معرفی این افراد به کمیسیون شکایات نخست باید بگویم که کمیسیون انتخابات تنها برای ما ۱۲ هزار نام فرستاده است. هیچ نوع سندی برای ما داده نشده که نشان دهد این افراد کارمند کمیسیون انتخابات استند و در روز انتخابات، جرم انتخاباتی را انجام داده باشند. حتا برای ما نوعیت جرم آنها که اداری است یا انتخاباتی، مشخص نشده است. مسأله‌ی دوم در این بخش این است که متأسفانه افرادی به ما معرفی شده اند که کارمندان یک روز انتخابات به صورت روزمزد بوده اند. کمیسیون انتخابات اگر می‌خواست قانون را اجرایی کند و جلو تخلف و تقلب انتخاباتی را بگیرد، چرا یکی از کارمندان رسمی خود را معرفی نکرده است. به این دلیل ما در یک مکتوبی به کمیسیون انتخابات خواستار سندی شدیم که جرم این افراد را نشان دهد. حد اقل معلوم شود که جرم آنها اداری است یا انتخاباتی. اگر اداری باشد این مربوط به خود آنها است که باید تنبیه و انضباط اداری را بر آنها پیاده کنند. اگر جرم آنها انتخاباتی است، پس اسناد و مدارکی نیز باید همراه با نام آنها بفرستند که ما بتوانیم بر اساس اسناد آنها را مورد پیگرد قرار بدهیم. کمیسیون انتخابات در جواب مکتوب ما گفته است که آنها اسناد را به دفاتر ولایتی ما فرستاده اند؛ اما تاهنوز ما از دفاتر ولایتی خود چنین گزارشی را دریافت نکرده ایم.
صبح کابل: کمیسیون شکایات انتخاباتی به عنوان محکمه‌ی انتخاباتی، سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری افغانستان را در دست دارد. چقدر گفته می‌توانید که از دل این انتخابات، مردم افغانستان زعیمی خواهند داشت و انتخابات به دور دوم نخواهد رفت؟
اعتمادی: این که انتخابات به دور دوم می‌رود یا خیر، این مسأله به دست کمیسیون شکایات نیست؛ آنچه که در دیگ است در کاسه نیز می‌آید. از طرفی هم ما با شش هزار و پنجصد شکایت روبه‌رو استیم؛ در صورتی که تنها ده مورد آن مستند و پشتوانه‌ی محکم داشته باشد، تغییراتی در نتایج انتخابات خواهد آورد. انتخاباتی که برگزار شد، ممکن با میزان مشارکت پایینی در مقبولیت آن و اقتدار حکومت که از دل این انتخابات به میان می‌آید، صدمه بزند؛ اما به لحاظ حقوقی کمیت حضور، در مشروعیت قانونی حکومتی که به وجود می‌آید، لطمه‌ی حقوقی نخواهد داشت؛ اما با همین انتخابات نیز می‌توانیم نظام و زعیم داشته باشیم.
صبح کابل: پس چشم‌انداز شما با بررسی ابتدایی شکایات انتخابات چیست؟ آیا انتخابات امسال نیز مثل انتخابات ۱۳۹۳ به دور دوم خواهد رفت؟
اعتمادی: رفتن و نرفتن انتخابات به دور دوم تا کنون پنجاه پنجاه است. تمام امکانات و نیروهای انسانی ما در کمیسیون شکایات انتخاباتی بسیج شده اند که در سه و چهار بخش تخنیکی که شامل ثبت شکایات، تصنیف، دسته‌بندی و سایر موارد که مربوط به تنظیم شکایات استینافی می‌شود، کار کنند. بخشی از شکایات از مجموع شش هزار و پنجصد دوسیه‌ای که در کمیسیون شکایات ثبت شده، سر میز کمیشنران برای فیصله‌ی نهایی رسیده است. تلاش داریم که با استفاده از فرصت، امکانات و نیروی موجود در وقت قانونی روند رسیدگی به شکایات استینافی را جمع کنیم و نتیجه‌ی نهایی انتخابات ریاست‌جمهوری را از طریق کمیسیون مستقل انتخابات اعلام کنیم.
