صدای پاییز را می‌شنوید؟ صدای باد، صدای خش‌خش برگ‌ها، صدای پرنده‌های مهاجر، طیف رنگ‌های شگفت‌انگیز، قطره‌های باران، بوی خاک باران‌خورده، ابرهای آسمان، بی‌رنگی و هزار رنگی، رنگ‌های نارنجی و زرد و خلاصه فصل عاشقانه زیستن؛ اما برای عده‌ای فصل دلتنگی، دلشوره، افسردگی و بی‌حوصلگی است.
در پاییز چه حسی به شما دست می‌دهد که پاییز را از فصل‌های دیگر سال برای تان متفاوت می‌کند؟ سوالی بود که در صفحه‌ی انیستاگرام و فیس‌بوک آن را با دوستان ما شریک کردیم و پاسخ‌های جالب و متفاوتی دریافت کردیم.
حس شادمانی، حس آرامش درونی، حس عشق داشتن به طبیعت و زیبایی، پاسخ‌هایی است که روایت‌گر امید و عشق به زندگی عده‌ای از مردم است. از سوی دیگر، حس دلتنگی، حس کسالت و مریضی، دلشوره داشتن و غم‌گین بودن و ده‌ها پاسخ این‌چنینی با متن‌هایی کوتاه که نشان می‌دهد، مردم دل خوشی از این فصل ندارند.
علی شایان یکی از کاربران فیس‌بوک در پاسخ به این پرسش می‌گوید: «حس قهرآمیز، کفرگویی و لعن فرستادن به آب‌و‌هوای خشک و کثیف خزانی که چهره‌ی سبز طبیعت را تغییر می‌دهد.»
به اساس گزارشی از خبرنگار سایت پزشکان بدون مرز، افسردگی فصلی یا پاییزی نوعی افسردگی است که عمدتا با آغاز برخی فصل‌های سال بروز می‌کند.
خجسته کوهدامنی، یکی از کاربران فیس‌بوک می‌گوید که در این فصل، دل‌تنگ می‌شود و همواره حس ناامیدی برایش دست می‌دهد در حالی که در فصل بهار و تابستان این حس و حال را ندارد.
چرا واکنش افراد نسبت به پاییز متفاوت است؟ چه راه‌کارهایی برای مقابله با افسردگی‌های فصلی وجود دارد؟ «شمس غزنوی» روان‌شناس و استاد دانشگاه به این پرسش‌ها چنین پاسخ می‌دهد. افسردگی فصلی نوعی اختلال در خلقوخوی فرد است که با افسردگی عادی تقریبا شباهت دارد با این تفاوت که افسردگی فصلی، تنها در برخی فصل‌های سال رخ می‌دهد و با تغییر فصل، برطرف می‌شود. این نوع افسردگی، به طور معمول در فصل پاییز آغاز و در زمستان بیشتر می‌شود و با فرا رسیدن فصل بهار و تابستان از بین می‌رود.
افسردگی فصلی، ریشه‌ی روانی، ژنتیکی و محیطی دارد که با تغییر فصل، بیشتر افرادی که در مناطق کوهستانی زندگی می‌کنند، به این افسردگی دچار می‌شوند.
علت افسردگی فصلی
دانشمندان علت این افسردگی را تغییرات در هورمون‌های خاصی از مغز می‌دانند که باعث تغییر نگرش افراد در زمان‌های مشخص سال می‌شود. کم‌شدن نور خورشید یکی از عوامل بسیار عمده، در این نوع افسردگی گفته شده است. کم‌شدن نور خورشید باعث می‌شود که مغز ماده‌ی شیمیایی‌ای به نام سروتونین را کمتر تولید کند.
سروتونین با بخش‌هایی از مغز که وظیفه‌ی تنظیم خلقوخوی را دارد، مرتبط است. مختل شدن سلول‌هایی که در مغز وظیفه‌ی تنظیم خلقوخوی را دارد، باعث ایجاد افسردگی، خستگی،کسالت و تغییر در وزن می‌شود.
در فصل پاییز و زمستان چون روزها کوتاه و شب‌ها طولانی است و نیز کمبود نور بیشتر وجود دارد، باعث می‌شود، برخی افراد به این افسردگی دچار شوند.
اگر در موقع خاصی از سال، مدت دو هفته‌ی متواتر و همه‌روزه احساس افسردگی به شما رخ داد، شما به احتمال زیادی دچار این نوع افسردگی شدید.
علایم افسردگی فصلی
احساس بی‌ارزشی، ناامیدی، کم‌انرژی بودن، تغییر در خواب، دشواری در تمرکز، تغییر اشتها، احساس خستگی و کسالت، تمایل به گریه، احساس غم و اندوه و حتا در شدیدترین حالت آن ممکن است فرد تصمیم به خودکشی بگیرد؛ این‌ها از جمله مواردی اند که نشان می‌دهد، افراد افسرده استند.
زنان بیشتر به افسردگی فصلی دچار می‌شوند.
امکان ابتلا به افسردگی فصلی در تمام سنین وجود دارد؛ اما بیشتر در دهه‌ی سوم و چهارم زندگی رخ می‌دهد.
زنان تا حدودی بیشتر از مردان در معرض افسردگی فصلی قرار دارند. طبق تحقیقات ۶۰ تا ۹۰ درصد زنان به این افسردگی مبتلا استند. سازمان بهداشت جهانی چند سال پیش، تعداد بیماران مبتلا به افسردگی را ۳۵۰ میلیون نفر تخمین کرده است که بیش از۷۰ در صد آن‌ها زن استند.
در مورد این که زنان بیشتر از مردان دچار افسردگی می‌شوند، نظریه‌های متفاوتی ارائه شده است.
جنبش‌های فمینیستی و فعالان حقوق زن به این باور استند که ستم در قالب سوء استفاده‌ی جنسی و جسمی، آزار، اذیت و تبعیض نسبت به زنان، از جمله عواملی است که زنان را بیشتر به افسردگی مبتلا می‌کند.
بیولوژیست‌ها دلیل افرایش میزان افسردگی در زنان را دوران قاعد‌گی و سیستم بارداری آنان می‌دانند.
فاکتورهای افسردگی در زنان با تغییر فصل و یا افسردگی فصلی دست به دست هم داده و به میزان افسردگی زنان در فصل پاییز می‌افزاید.
گزارش «انجمن پژوهشی سلامت زنان» در سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که عوامل افزایش افسردگی فصلی در زنان، بارداری است.
روش‌های درمانی
ورزش: انجام منظم و همه‌روزه‌ی ورزش‌های سبک مانند، نیم ساعت قدم زدن در طبیعت آزاد و انجام تمرینات یوگا، می‌تواند در کاهش افسردگی فصلی مؤثر باشد.
روان‌درمانی: افسردگی، حس تنهایی و بی‌کسی ایجاد کرده و باعث می‌شود که شخص بیشتر گوشه‌گیر شود. اشتراک در مهمانی‌ها، سفرهای کوتاه مدت، شنیدن موسیقی آرام‌بخش،کتاب خواندن و گسترش روابط اجتماعی، از مواردی است که کمک می‌کند، افراد از این نوع بیماری رهایی یابند.
بسیاری از امراض روحی در اثر تلقین نادرست به وجود می‌آید، «خسته شدم»، «از زمین و زمان نفرت دارم»، «حوصله ندارم» و ده‌ها جمله و کلمه‌‌ای که اثر مخرب بر مغز دارد و روان را مبتلا به افسردگی و اضطراب می‌کند.
برعکسِ این جمله‌های تخریب‌کننده می‌تواند اثر مثبت بر افراد بگذارد.
رنگ درمانی؛ کمبود نور و تاریکی، عامل اصلی افسردگی فصلی است. در فصل پاییز و زمستان بهتر است از رنگ‌های روشن در طراحی پرده و دیوار استفاده شود.
رژیم غذایی: هوای سرد و روزهای کوتاه‌تر ممکن است تمایل به خوردن غذاهای ناسالم یا چاق‌کننده را افزایش دهد؛ اما حفظ یک رژیم غذایی متعادل در ماه‌های سرد سال که شامل پروتئین، میوه‌ها، سبزی‌ها و غله‌ها می‌شود؛ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در صورتی که بیش از اندازه کربوهیدرات مصرف کنید، افزایش وزن می‌تواند انگیزه و تمایل شما به فعالیت‌های ورزشی را کاهش دهد.
نور درمانی: یکی از کاربردهای نوردرمانی، درمان بیماری‌ها و افسردگی‌های فصلی است. این قبیل بیماری‌ها، در زمان مشخصی از سال، معمولا پاییز و زمستان، بروز می‌کند. در زمان نوردرمانی، فرد نزدیک به دستگاهی به نام جعبه‌ی نوردرمانی می‌نشیند. این‌جعبه، نوری ایجاد می‌کند که می‌تواند مشابه نور طبیعی باشد و همان کارایی را داشته باشد.
نهاد تحقیقاتی گالوپ به اساس نظرسنجی‌ای که چندی قبل در افغانستان داشت، مردم این کشور را ناامیدترین مردم در جهان ارزیابی کرده است.
خشونت‌های خانوادگی، بیکاری، فقر و نبود امنیت از جمله موردهایی است که مردم را افسرده و ناامید می‌کند.
افسردگی‌های فصلی بیشتر در مناطق کوهستانی رخ می‌دهد؛ روی این دلیل، بیشتر باشندگان افغانستان به اضافه‌ی افسردگی‌های معمولی، بیشتر دچار افسردگی‌های فصلی می‌شوند.
