امریکا؛ یکی به میخ، یکی به نعل

نعمت رحیمی
امریکا؛ یکی به میخ، یکی به نعل

در حالی که مردم افغانستان از کرونا و طالبان به یک اندازه در هراس اند و طالبان حمله‌های تهاجمی شان را بر نیروهای امنیتی افغانستان بیش‌تر کرده اند، رابطه بین حکومت افغانستان و امریکا، شکل‌گیری هیأت مذاکره‌کننده‌ی صلح افغانستان و اجرایی شدن توافق‌نامه‌ی امریکا با طالبان، هر روز شکل دیگری به خود می‌گیرد. چندی پیش بود که «مایک پمپیو»، وزیر خارجه‌ی امریکا، به کابل آمد و پس از رفتن به قطر و دیدار با رهبران طالبان، بیانیه‌ی شدیدالحنی خطاب به کابل صادر کرد و از قطع کمک‌های امریکا و بازبینی روابط دو کشور خبر داد؛ اما وقتی حکومت افغانستان نام اعضای تیم مذاکره‌کننده‌ی افغانستان را معرفی کرد، پمپیو از آن حمایت و از زمام‌داران افغان قدردانی کرد. او، نوشت؛ برای آماده‌سازی تیم مذاکره‌کننده‌ی همه‌شمولی که مذاکره‌های میان‌افغانی را پیش ببرند و از تعهد شما برای رهایی زندانیان و تلاش برای تنظیم شرایط صلح تشکر می‌کنم. این یکی به میخ و یکی به نعل زدن وزیر خارجه‌ی امریکا، نشان از آن دارد که این کشور می‌خواهد به هر شکلی که شده، در فاصله‌ی زمانی‌ای که زیاد طولانی هم نیست و تا پیش از زمان برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا، قضیه‌ی افغانستان را در تمام ابعادش تمام کند و برای آن‌ها مهم نیست که در این بازه‌ی زمانی، چه کسی تا چه اندازه امتیاز به دست خواهد آورد و از چه کسانی مشروعیت‌زدایی و مشروعیت‌دهی می‌شود. مهم آن است که امریکا به تمام خواست‌ها و شرایطی که دونالدترامپ قولش را داده است، جامه‌ی عمل پوشیده شود و او بار دیگر برنده‌ی انتخابات شود.

حمایت وزیر خارجه‌ی امریکا از هیأت افغانستان، در حالی صورت می‌گیرد که گروه طالبان آن را نپذیرفته و آن را دارای صلاحیت و نفوذ ندانسته است. این نشان می‌دهد که امریکا جلوِ ترک‌تازی طالبان را هم می‌خواهد بگیرد و نشان دهد که طالبان هم نمی‌توانند با اعتبار توافق‌نامه و گفت‌وگوهای طولانی با امریکا، بیش از این ادعای پسرخالگی با امریکا داشته باشند. حکومت افغانستان نیز که فضا را به سود خود می‌داند، اعلام کرد که طالبان بهانه‌جویی کرده و بهتر است، به جای فرافکنی، هیأت گفت‌وگوکننده‌ی خود را معرفی کند.

مشکل دیگر بین حکومت افغانستان و طالبان این روزها، آزادی زندانیان است و هر دو طرف در شرایط موجود تلاش می‌کنند از آن، به عنوان برگ برنده استفاده کنند. طالبان معتقدند، بر اساس توافق‌نامه‌ای که با امریکا امضا کرده اند، آزادی زندانیان نباید پیش‌شرط چیزی باشد و زودتر از شروع گفت‌وگوها، زندانیان آزاد شوند؛ اما حکومت افغانستان می‌گوید که آزادی آن‌ها، مشروط به شروع مذاکره‌ها و پیش‌رفت صلح است. قرار بود که پس از چند دور مذاکره از راه دور بین تیم‌های تخنیکی حکومت و طالبان برای آزادی زندانیان، هیأت طالبان به بگرام بیاید که تا کنون محقق نشده است و مشخص نیست که چه زمانی این کار عملی خواهد شد. طالبان خواهان آزادی بی‌قیدوشرط تمام زندانیان شان استند؛ اما حکومت می‌گوید که این یک کار زمان‌بر و تخنیکی است و در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست.

این جنجال‌ها و یکی به میخ و یکی به نعل زدن سیاست‌مداران امریکایی، در حالی است که «بارنت روبین»، افغانستان‌شناس زبده و کارکشته‌ی امریکایی که چندی پیش مصاحبه‌ای هم با روزنامه‌ی صبح کابل داشت، پرده از مسائل جدی دیگر برداشت و اعلام کرد که شرایط این روزهای امریکا، پس از شیوع گسترده‌ی ویروس کرونا در این کشور- به خصوص پس از قطع کردن یک میلیارد دالر از کمک‌هایش به افغانستان- شبیه زمان اتحاد جماهیر شوروی سابق در سال ۱۹۹۱ است که کمک‌هایش به افغانستان را قطع کرد و حکومت وقت افغانستان- حکومت داکتر نجیب‌الله- را با سقوط مواجه کرد. روبین معقتد است که وقتی کشوری، هفتاد درصد بودجه‌اش را از خارج دریافت می‌کند، در صورت قطع شدن این کمک‌ها، با خطر فروپاشی و مرگ قرار می‌گیرد که این، یک نگرانی واقعا جدی است و حکومت افغانستان و کشورهای منطقه، باید برنامه‌ای برای قطع کمک‌های مالی و نظامی امریکا داشته باشند.

البته روبین می‌گوید اگر اختلاف‌های سیاسی در افغانستان حل شود و توافق‌نامه‌ی صلح امریکا و طالبان اجرایی شود، در صورت برقراری آتش‌بس و صلح در افغانستان، ممکن است کمک‌های نظامی و مالی کشورهای حامی افغانستان ادامه داشته باشد.

یکی از چالش‌های بزرگ زمام‌داران چند دوره‌ی افغانستان، این است چرا هیچ وقت به فکر کم‌ترشدن وابستگی افغانستان به کشورهای بیرونی نشدند و یکی از انتقادهای بزرگی که به کشورهای حامی افغانستان وارد است، این که چرا به صورت واقعی به کشور کمک نکردند، تا زیرساخت‌ها و بنیان‌های اقتصادی بهتر در کشور شکل می‌گرفت و امروز وابستگی حکومت افغانستان کم‌تر می‌بود! هر چند رییس‌جمهور افغانستان پس از بیاینه‌ی شدیدالحن وزارت خارجه‌ی امریکا مبنی بر قطع کمک و بازبینی روابط دو کشور، اعلام کرد که یک میلیارد دالر نمی‌تواند به حکومت افغانستان آسیب بزند؛ اما تاریخ ثابت کرده است که دوام جنگ و قطع کمک‌های خارجی به دولت‌های وابسته‌ی افغانستان، سبب افزایش سریع نرخ بی‌کاری، افزایش قیمت‌ها، زیاد شدن شدید عدم امنیت غذایی و سقوط ارزش پول افغانی شده است. چیزی که بارنت روبین هم به آن اشاره کرده است؛ کسی که با شرایط و وضعیت افغانستان به صورت عمیق آشنا است و نظرهای او، با توجه به شناختی که از وضعیت امریکا نیز دارد، موجب نگرانی شدید است. تمام کسانی که دل شان برای افغانستان می‌سوزد، باید بدانند که امروز، زمان مناسبی برای کشمکش‌ها و جدال‌های سیاسی نیست؛ جدال‌های که ممکن است، تمام فرصت‌ها را از آن‌ها بگیرد و دیگر فرصت نداشته باشند تا بر سرزمینی و یا جایی حکومت کنند.