جنگ، فقر، مهاجرت و مواد مخدر از چالش‌های اساسی افغانستان است؛ چالش‌هایی که تداوم شان با گذشت هر روز به آبروی بین‌المللی افغانستان در سطح جهان لطمه می‌زند. مردم افغانستان با آغاز دهه‌ی هشتاد، شاهد این بودند که جامعه‌ی بین‌الملل کمک‌های هنگفتی را در همان سال‌های ابتدایی داشتند.
اما متأسفانه نه دولت و نه مردم افغانستان ظرفیت استفاده و بالا بردن ظرفیت شان را با استفاده از این کمک‌ها نداشتند؛ همین آسودگی خیالی که دولت افغانستان در قبال این موارد داشت، سبب شد، هنوز که هنوز است هر چهار چالش اصلی ادامه داشته تا این که امروز بالاخره تمام سازمان‌های جهانی به نوعی از حمایت دولت افغانستان و مبارزه در این زمینه‌ها دست کشیده اند.
به خصوص در اظهارات اخیر نمایندگان سازمان‌های جهانی که در زمینه‌ی مهاجرت کار می‌کنند، به خوبی می‌توان حس کرد که نوعی بی‌رمقی و دل‌سردی به صورت کلی در بین این نهادها حکم‌فرما است.
بدون شک در حال حاضر، تمام کشورهایی که میزبانی مهاجران افغانستانی را به عهده دارند، خواسته‌ی شان از مهاجران افغانستانی این است که با مساعد شدن هر چه زودتر شرایط به کشور شان باز گردند.
البته نباید فراموش کرد و از خود پرسید، چه وقت می‌خواهیم حداقل در شرایط فعلی، در عرصه‌ی مهاجرت به این وضعیت ادامه بدهیم و نگذاریم که حداقل پس از این در ارتباط با مهاجران، کشورهای همسایه با این قضیه برخورد سیاسی کرده و از مهاجران افغانستانی به عنوان اهرم فشار استفاده کنند.
هر چند که بارها مقامات و مسؤولان دولت در اظهارات خود این موضوع را مطرح کرده اند که بازگشت پناه‌جویان افغان بستگی به وضعیت کشور دارد؛ اما یک سوال همیشه در ذهن جامعه‌ی بین‌الملل و سازمان‌های جهانی مهاجرت مطرح بوده است که در واقع به معنای کامل قرار است چه زمان و چگونه این شرایط تغییر کند تا افغانستان مکان امنی برای مهاجران شود.
این پرسش حتا در چند روز گذشته نیز در دیداری که سرور دانش، معاون دوم رییس‌جمهور افغانستان در کنفرانس «چهل سال میزبانی پناهندگان افغان در پاکستان» اسلام آباد پاکستان با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد داشت، نیز مطرح شد.
درست است که مسأله‌ی بازگرداندن مهاجران بستگی به وضعیت امنیتی و پایان جنگ در افغانستان دارد و تا زمانی که یک صلح فراگیر در افغانستان برقرار نشود، هم‌چنان شاهد مشکلاتی این‌چنینی خواهیم بود و روند مهاجرت ادامه خواهد داشت؛ اما در نهایت نباید برای ادامه‌ی این روند خوش‌حال بود؛ زیرا هر روز به وجهه‌ی افغانستان در سطح جهانی آسیب زده می‌شود و کسی نیز بیشترین صدمه را از ادامه‌ی مهاجرت و این چالش بزرگ نخواهد دید، به جز مردم افغانستان.
همچنین در این باره سازمان بین‌المللی مهاجرت یا (IOM) گفته است: «از تاریخ اول ماه جنوری ۲۰۲۰ تا اکنون ۳۷ هزار و ۴۳۸ پناه‌جوی افغان از ایران و پاکستان به کشور شان برگشته و یا اخراج شده اند.»
بر اساس معلومات این سازمان، تنها در یک هفته‌ی گذشته ۸۳۷۸ پناه‌جو از ایران به افغانستان برگشته و یا توسط حکومت آن کشور اخراج شده اند. به گفته‌ی سازمان بین‌المللی مهاجرت از این میان، ۳۷۴۵ پناه‌جوی افغان به گونه‌ی دواطلبانه و بیش از ۴۶۰۰ نفر دیگر به گونه‌ی اجباری از مرزهای ایران وارد کشور شان شده اند.
پیش از این، وزیر مهاجرین و عودت‌کنندگان افغانستان گفته بود که در سال ۲۰۱۹ میلادی حدود نیم میلیون پناه‌جوی افغان از کشورهای مختلف به کشور شان برگشتند. همچنین ترکیه نیز در سال ۲۰۱۹، به صورت اوسط روزانه ۲۸۸ نفر را دیپورت و یا به کشور شان فرستاده است.
بیشترین تعداد دیپورتی‌ها مربوط به شهروندان افغانستان است و در سال گذشته، ۶۵ هزار ۸۲۶ شهروند افغانستان از ترکیه دیپورت شده اند که در حال حاضر مهاجران افغانستان در ردیف دوم پس از شهروندان پاکستان قرار دارند که آمار آن‌ها به ۱۱ هزار و ۳۰۸ نفر می‌رسد. و در مجموع تعداد دیپورتی کشورهای دیگر از ترکیه به ۲۶ هزار و ۷۲۴ نفر می‌رسد.
