نویسنده: خواجه داوود طارق
منبع: استراتژیک ویژن انستیتوت
برگردان: ابوبکر صدیق
به دلیل تغییر در اهداف جیواستراتژیک در سال‌های گذشته، همواره روابط امریکا – پاکستان مشروط به برخی ملاحظات بوده است.
جنگ سرد در دهه‌های ۵۰ – ۶۰ سبب نزدیکی دو کشور امریکا و پاکستان شد. در سال ۷۰ تا ۸۰ دام خرس را در برابر اتحاد جماهیر شوروی تنیدند و با اتفاق حمله ۱۱ سپتامبر، جنگ در برابر تروریزم آغاز شد.
شمار زیادی باور دارند که این رابطه‌ها منافع زیادی را برای دو طرف تأمین کرده است، این روند به پاکستان اجازه داده تا قدرت نظامی خود را توسعه بخشد. در عقب این کار، راهبردسازان ایالات‌متحده در واشنگتن زمینه را برای میانجی‌گری پاکستان در روند گفت‌وگوهای صلح افغانستان فراهم یافتند.
اداره‌ی دونالد ترامپ به این نتیجه رسیده بود که توافق با طالبان می‌تواند به طولانی‌ترین تنش نظامی در تاریخ ایالات‌متحده‌ی امریکا نقطه‌ی پایان بگذارد.
برای به دست آوردن این اهداف، جز وارد کردن فشار بالای پاکستان از طریق امریکا گزینه دومی وجود نداشت. صرف‌نظر این‌که پاکستان برای تأمین امنیت منطقه و برقراری صلح چقدر همسو بود.
تلاش‌های برای توافق امریکا و طالبان انجام شد؛ اما این روند با افزایش خشونتها در افغانستان همراه بود و یک تغییر دینامیکی را نسبت به تعهدات قدرت‌های منطقهای در واشنگتن بروز داد.
شمار باور دارند که رییس‌جمهور جو بایدن دوست نزدیک پاکستان است. او اعلام کرده است که توافق‌نامه‌ی صلح افغانستان که – در ماه فبروری ۲۰۲۰ – توسط سلفش – دونالد ترامپ – به امضا رسیده است را بازنگری می‌کند.
این برای پاکستان چه پیامی را می‌رساند و به تأثیر روی رابطه امریکا و پاکستان خواهد گذاشت؟
پاکستان برای اعتمادسازی بیشتر میان دو طرف چه می‌خواهد انجام داد، توسعه‌ی رابطه‌های اخیر، پاکستان را در میان سخره و آتش قرار داده است، روند صلح افغانستان چقدر می‌تواند منافع پاکستان را تأمین کند.
توافق‌نامه‌ی ۲۲ فبروری ۲۰۲۰ که میان امریکا و طالبان در دوحه به امضا رسید، یکی از گزینه‌های این توافق‌نامه کاهش خشونتها در افغانستان است، متأسفانه از زمانی که این توافق‌نامه امضا شده است، خشونتها افزایش داشته‌اند.
در ماه‌های اخیر حقوق‌دانان، مسئولان دولتی، فعالان مدنی و سیاسیون در به‌صورت بی‌پیشینه مورد قتل‌ها هدفمند قرار گرفته‌اند.
حمله بر دانشگاه کابل، قتل بانوان قاضی و بمب‌های مقناطیسی بر موترهای نظامیان در بیشتر ولایت‌های کشور در چند ماه اخیر افزایش داشته است.
محمد اشرف غنی و برخی از نزدیکانش در حکومت از جو بایدن رییس‌جمهوری تازه امریکا خواستند تا بالای طالبان فشارهای بیشتر وارد و گزینه‌ی خروج نیروهای از افغانستان مورد تجدیدنظر قرار دهد.
پاکستان از طرف‌های مختلف خواسته است تا به توافق‌نامه‌ی امریکا و طالبان پایبندی نشان دهند، این در حالی است که پاکستان تنها قدرت منطقهای نیست که در افغانستان نفوذ دارد، نبود نمایندگان ارشد طالبان در روند مذاکرات صلح در دوحه نگرانی را ایجاد و روی ضمانت آینده صلح سایه افگنده است.
در حالی که هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت افغانستان در دوحه‌ی قطر برای گفت‌وگو حضور دارند، نمایندگان طالبان مانند ملا عبدالغنی برادر و در یک سفری به تهران رفت و عباس استانکزی معاون هیئت مذاکره‌کننده‌ی طالبان به روسیه سفر کرد.
توافق‌نامه طالبان و امریکا چهار گزینه‌ی عمده داشت که در ماده نخست آن گفته شده است، هیچ گروه تروریستی نباید از خاک افغانستان منافع امریکا و متحدانش را تهدید کند.
ماده دوم روی خروج نیروهای امریکایی از افغانستان تمرکز کرده است، به اساس این توافق‌نامه نیروهای امریکایی تا ماه می‌باید به‌صورت کلی از افغانستان بیرون شوند، اما افزایش خشونتها خروج کامل را ناممکن ساخته است.
جک سالیوان، مشاور امنیت امریکا گفته است که طالبان در چهار مورد تعهدی از خود نشان نداده‌اند، بنابراین ما چه باید کنیم، ما برنامه‌ی خروج و حضور نیروهای خود را می‌سنجیم و با در نظر داشت وضعیت عمل می‌کنیم و برنامه‌های راهبردی و دیپلوماتیک را نیز روی دست داریم.
جان کربی، سخنگوی وزارت دفاع امریکا یا پنتاگون، می‌گوید: بدون در نظر گرفتن و توجه کردن به تعهدات، آغاز دوباره حملات تروریستی، افزایش خشونت و حمله بالای نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان زمینه برای پیشرفت گفت‌وگوها و ایجاد یک راه‌حل سیاسی دشوار می‌سازد، اما ما هنوز روی گفته‌های خود ایستاده و پافشاری می‌کنیم.
اتفاقاً زمانی که توافق‌نامه امضا شد، اداره‌ی ترامپ زیر انتقادهای شدید قرار گرفت و پیش‌بینی‌ها این بود که این توافق‌نامه شکننده است و تصمیم اخیر اداره‌ی بایدن برای بازنگری توافق‌نامه، دو دیدگاه را پیش پیشکش کرده است. یکم؛ اداره‌ی بایدن فشارهای زیاد را بالای طالبان و دولت افغانستان وارد می‌کند که مذاکرات صلح تا ماه می ۲۰۲۱ به نتیجه برسد و به اساس توافق‌نامه باید تمام نیروهای امریکایی افغانستان را ترک کنند. دوم؛ اداره‌ی بایدن تلاش می‌کند تا نتیجه‌ی رویکردهای دیپلوماتیک خویش در روند مذاکرات به ارزیابی بگیرد.
در حالی حاضر که هنوز روند مذاکرات صلح افغانستان به نتیجه‌ی نرسیده است، پاکستان هنوز زیر نظر برنامه‌ی امریکا قرار دارد تا در این روند همکاری کند.
شمار زیاد در واشنگتن باور دارند که پاکستان در قبال افغانستان بازی دوگانه را انجام می‌دهد، اما این را نمی‌توان نادیده گرفت شمار هستند از خاک افغانستان در برابر پاکستان استفاده کنند.
پرسش این است که پاکستان چه‌کار مهم را می‌تواند در فراهم‌سازی زمینه‌ی گفت‌وگوهای صلح افغانستان انجام دهد؟ پاکستان نگران است که منافع خود را در این روند چگونه حفظ و حمایت کند.
اگر گزینه اولی که جلوگیری از خاک افغانستان در برابر منافع امریکا است تحقق یابد، چگونه چنین اطمینان برای پاکستان همچنان وجود دارد. فقدان نفوذ پاکستان در افغانستان این نگرانی را به وجود آورده است که هند از هر گزینه برای عقب راند رقیب‌های خود استفاده می‌کند.
اداره‌ی جدید بایدن نیاز دارد تا رابطه‌ی امریکا و پاکستان دوباره بازنگری کند و به اساس منافع منطقهای و مرزی، اجازه دهد تا پاکستان نقش خود را داشته باشد.
