موفقیتِ مذاکره با طالبان در گرو یک اختلاف کاذب

بشیر یاوری
موفقیتِ مذاکره با طالبان در گرو یک اختلاف کاذب

نهمین دور مذکرات امریکا با طالبان در قطر برگزار شد. نمایندگان طالبان و امریکا در این نشست، در مورد مسوده‌ی توافق‌نامه میان دو طرف در مورد خروج نیروهای امریکایی و تعهد دادن طالبان برای قطع رابطه با القاعده و گروه‌های دیگر تروریستی صحبت می‌کنند.

آن‌چه از هشت دور مذاکرات امریکا با طالبان به‌دست آمده، تهیه‌ی مسوده‌ی توافق‌نامه میان دو طرف است؛ اما این مسوده نهایی نیست و در نشستی که در قطر جریان دارد، در مورد نهایی شدن آن صحبت می‌شود.

هفته‌ی گذشته، زلمی خلیل‌زاد، گزارش چند دور مذاکرات خود را با طالبان و مسوده‌ی توافق‌نامه را به دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا و مقام‌های ارشد نظامی این کشور ارائه کرد. ترامپ، از این نشست نسبت به مذاکرات خلیل‌زاد با طالبان ابراز خرسندی کرد. از نظر امریکا، توافق‌نامه با طالبان نهایی است.

زلمی خلیل‌زاد، پیش از آن که در نشست نهم شرکت کنند، در تویتی گفته بود که امریکا به امضای توافق‌نامه آماده است و خطاب به طالبان گفته بود؛ طالبان این آمادگی را دارند.

طالبان نیز پیش از این گفته بودند که آن‌ها مسوده‌ی توافق‌نامه با امریکا را بررسی می‌کنند. بی بی سی، به نقل از رسانه‌های پاکستان گزارش داده که طالبان در مورد زمان‌بندی خروج نیروهای امریکایی ملاحظه دارند. گفته می‌شود، در مسوده‌ی توافق‌نامه، زمان خروج نیروهای امریکایی ۱۴ ماه در نظر گرفته شده. رهبر این گروه می‌خواهد این نیروها در نه ماه افغانستان را ترک کنند.

طالبان خواستار خروج هرچه سریع‌تر نیروهای خارجی از افغانستان اند. این موضع آن‌ها، روند مذاکرات دو طرف را طولانی کرده است. در نشستی که در قطر جریان دارد، مهمترین مسأله، همین موضوع است که در مورد آن بحث می‌شود.

 اگر این اختلاف در نشست نهم، حل شود، آن طوری که انتظار می‌رود، در آن صورت این نشست، آخرین دور مذاکره طالبان و امریکا خواهد بود و روند مذاکرات صلح وارد مرحله‌ی جدید خواهد شد.

حکومت افغانستان می‌گوید، برای آغاز مذاکره با طالبان آمادگی دارد. وزارت دولت در امور صلح، پیش از این گفته بود که کار روی تشکیل هیأت مذاکرات صلح نهایی شده است. رییس‌جمهور غنی نیز در مصاحبه‌ی خود با طلوع نیوز گفت که، هیأت تشکیل‌شده با صلاحیت است؛ اما ابراز نگرانی کرد که به دلیل تکرار نشدن تجربه‌ی نشست ابوظبی، اعضای این هیأت حالا معرفی نمی‌شود. نشست ابوظبی، اولین نشست در باره‌ی صلح بود که حکومت دوازده نفر را برای مذاکره معرفی کرده بود و به امارات متحده فرستاد؛ اما طالبان با آن‌ها حاضر به گفت‌وگو نشدند.

 با آن که رییس جمهور می‌گوید، حکومت برای صلح آمادگی دارد؛ این مساله هنوز روشن نیست که هیأتی که  برای مذاکرات معرفی خواهد شد، مورد قبول خواهد بود یا نه. اگر اختلاف در مورد آن و چگونگی مذاکره با طالبان حل نشده باشد، باید این اخلاف رفع شود.

رییس‌جمهور، در مصاحبه‌ی خود با طلوع نیوز، دلیل عدم هماهنگی و نبود موضع مشترک را رهبران سیاسی، به‌ویژه آن‌هایی که دوبار با طالبان در مسکو و یک‌بار در پاکستان نشست کردند، مطرح کرد و گفت که آن‌ها بدون حمایت از نظام سیاسی و بدون هماهنگی با دولت، با طالبان گفت‌وگو کردند؛ اما مخالفان حکومت، رییس جمهور را متهم به این عمل می‌کنند.

مسأله این است که موضع واحد برای مذاکره با طالبان به‌وجود نیامده است.  اختلاف نظر میان حکومت و رهبران سیاسی، از آغاز گفت‌وگوهای امریکا با طالبان، سبب تضعیف موضع دولت و تقویت طالبان شد. متأسفانه این مشکل حل نشده است. بزرگترین نگرانی این است که طالبان می‌توانند از آن به نفع شان استفاده کنند.

 مسأله‌ی دیگر این است که امریکا و قدرت‌های منطقه‌ای، با نفوذی که در میان سیاسیون افغانستان دارند، می‌خواهند از آن برای رسیدن به اهداف شان استفاده کنند و به نقش سازنده‌ی دولت افغانستان برای رسیدن به صلح چندان اهمیت نمی‌دهند. این رویکرد عاملی است که مخالفان حکومت غنی برای رسیدن به امتیاز و حفظ جایگاه شان، نظام سیاسی و دست‌آوردهای کشور را نادیده می‌گیرند.

اشتباه حکومت این است که اقدام جدی‌ای را برای از بین بردن این اختلاف انجام نداده یا اگر انجام داده، کارساز نبوده است. با توجه به وضعیت سردرگمی که جریان دارد و تضاد منافعی که وجود دارد، چنین به نظر می‌رسد که اختلاف میان حکومت و رهبران سیاسی، به‌زودی حل نخواهد شد. اگر بدون حل اختلاف، مذاکره با طالبان انجام شود، نتیجه بخش نیست؛ حتا که این مذاکره پیش از انتخابات برگزار شود یا بعد از آن. باید حکومت و رهبران سیاسی برای ایجاد هماهنگی و موضع مشترک اقدام کنند. مذاکره با طالبان بدون موضع روشن و متحدانه نتیجه بخش نیست.

 تضاد منافع، بزرگترین مسأله‌ای است که انتخابات و مذاکرات صلح با طالبان را متأثر می‌کند. انتخابات باید مشروعیت داشته باشد؛ اگر مثل گذشته با تقلب برگزار شود، سبب بحران می‌شود. اگر به بهانه‌ی صلح، انتخابات نادیده گرفته شود، پیامد آن تقویت طالبان در مذاکرات صلح می‌شود. موضع درست این است انتخابات اولویت داده شود و از پیروزی آن حمایت شود و در نتیجه‌ی آن یک حکومت قابل قبول به‌ وجود آید. هر نامزدی که پیروز می‌شود، از آن حمایت شود. رهبران سیاسی، حفظ نظام سیاسی و دست‌آوردهای کشور را اولویت بدهند و از موضع قدرت‌مند با طالبان مذاکره شود.