نویسنده: یوران بوتوبیکوف
منبع: مدرن دیپلوماسی
برگردان: ابوبکر صدیق
در سوم فبروری ۲۰۲۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، بیست‌وهفتمین گزارش خود را در راستای تهدید‌هایی از سوی تروریزم جهانی که دربرگیرنده‌ی القاعده، داعش و سایر گروه‌ها است منتشر کرد.
در این گزارش رابطه‌ی گروه‌های سلفی جهادی در کشورهای آسیای میانه با گروه طالبان و القاعده به تصویر کشیده شده که یک رابطه‌ی تنگاتنگ گفته شده است.
گروه نظارتی سازمان ملل متحد، گفته است که وضعیت افغانستان روی اوضاع کشورهای آسیای میانه تأثیر بسیاری دارد. موفقیت روند گفت‌وگوهای صلح افغانستان که در حال حاضر در قطر جریان دارد، تأثیر مثبتی روی اوضاع پنج کشور آسیایی که متحد اتحاد جماهیر شوروی سابق بودند، خواهد گذاشت.
یکی از این گروه‌ها نهضت اسلامی ازبیکستان است که پس از دهه‌ی ۹۰ در افغانستان حضور یافت و اکنون نیز با پشتیبانی طالبان فعالیت می‌کند. در این مدت گروه‌های اسلام‌گرای کشورهای آسیای میانه با طالبان و القاعده بیعت کرده‌اند و به گروه‌های جهادی جهانی پیوسته‌اند.
این گروه از سال‌های ۱۹۹۹ – ۲۰۰۰ تلاش‌هایش را از دره‌ی فرغانه، ساحه‌ی مرزی میان کشورهای قرغیزستان، ازبیکستان و تاجیکستان بسط داده‌اند.
با این‌که توافق‌نامه‌ی دوحه امضا شده اما گروه‌های نظارتی شورای امنیت سازمان ملل متحد گفته‌اند که طالبان هنوز با گروه‌های سلفی جهادی در کشورهای آسیای میانه رابطه دارند.
این در حالی است که گروه طالبان در توافق‌نامه دوحه تعهد کرده‌اند که رابطه‌ی خود را با شبکه‌ی القاعده و سایر گروه‌های تروریستی خارجی قطع کرده و اطمینان داده بودند که نمی‌گذارند از خاک افغانستان در برابر منافع امریکا و متحدانش تهدیدی واقع شود. از طرفی هم رهبری طالبان ادعا کرده که این گروه با هیچ گروه تروریستی بیرونی رابطه ندارد.
گروه نظارتی شورای امنیت سازمان ملل متحد مدارکی در مورد رابطه و تبادل‌نظر میان طالبان و شبکه‌ی القاعده دریافته است و این شواهد نشان می‌دهد که هردوی این گروه‌ها با گروه‌های سلفی جهادی در کشورهای آسیای میانه رابطه دارند.
در جزییات بیشتر این گروه آمده است که القاعده با استفاده از نفوذ خود تلاشی برای قدرت بیشتر در افغانستان دارد و حملات موفقی را در قلمرو طالبان در این کشور انجام می‌دهند.
نویسنده‌ی گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد گفته است که موفقیت روند گفت‌وگوهای صلح افغانستان تأثیر مثبتی روی اوضاع کشورهای آسیای میانه دارد.
تحلیل‌گران در شورای امنیت سازمان ملل متحد از فعالیت‌های نهضت اسلامی ازبیکستان (IMU) ابراز نگرانی کرده که در میان سال‌های ۱۹۹۰ توسط یکی از بنیادگرایان اسلامی به نام طاهر یولداش در شهر «نمانگان» ازبیکستان ایجاد شده است.
به اساس تخمین گروه نظارتی شورای امنیت سازمان ملل متحد، نهضت اسلامی ازبیکستان نزدیک به ۷۰۰ جنگ‌جو در افغانستان دارد که نزدیک به ۷۰ خانواده از کشورهای آسیای میانه با دولت اسلامی داعش شاخه‌ی خراسان و نهضت اسلامی ازبیکستان ملحق شده است.
گروه نظارتی سازمان ملل متحد، هم‌چنان گفته است که یک رابطه‌ی قوی میان گروه‌های سلفی جهادی ازبیک – خطابه امام البخاری (KIB) گروه جهاد و اسلام (IJG) – با طالبان وجود دارد که متحدان ایدیولوژیکی این گروه در آسیای میانه تلقی می‌شوند.
در گزارش هم‌چنان آمده است؛ خطابه امام البخاری ۱۵۰ جنگ‌جو دارد که در ولایت بادغیس فعالیت دارد. هم‌چنان گروه جهاد و اسلام ۱۰۰ جنگ‌جو در ولایت‌های شمالی مانند کندز و فاریاب دارد که زیر قلمرو طالبان فعالیت می‌کند.
در گزارش سازمان ملل متحد هم‌چنان آمده است که پس از توافق طالبان و امریکا رابطه‌ی طالبان و گروهای سلفی جهادی کشورهای آسیای میانه پنهانی جریان داشته است. طالبان رابطه‌ی خود را با گروه‌های تروریستی خارجی ادامه داده و گروه تروریستی‌ای مانند ازبیک و تاجیک تحت حمایت طالبان حملات مستقیمی را در برابر نیروهای امنیتی – دفاعی راه‌اندازی می‌کنند.
گروه جهادی سلفی ازبیک خطابه امام البخاری، یکی از حامیان قوی طالبان در آسیای میانه است.
به اساس تحلیل گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد، گروه خطابه امام البخاری پس از کشته شدن رهبر ازبیک تبار، عبدالعزیز یولداش، در ولسوالی غورماچ ولایت فاریاب که در یک حمله مستقل نیروهای ویژه امنیت ملی کشته شد، بیشتر از پیش مصمم شده است.
این عملیات در ۲۰۲۰ در برابر طالبان راه‌اندازی شد. پس از بررسی نیروهای امنیتی، یک منبع از اداره‌ی استخباراتی کشور گفت که در عملیات نیروهای امنیتی ملی عبدالعزیز یولداش در ولایت شمالی کشته شده است. عبدالعزیز فرزند بنیان‌گذار گروه تروریستی نهضت اسلامی ازبیکستان، طاهر یولداش بود که در کنار طالبان می‌جنگید و رابطه‌ی نزدیکی با رهبر سابق القاعده، اسامه بن‌لادن داشت.
طاهر یولداش در حمله هواپیمای بدون سرنشین امریکا در ۲۷ آگست ۲۰۰۹ در وزیرستان شمالی کشته شد و دو فرزندش عبدالعزیز و محمد مسئولیت پدرشان را به بدوش گرفتند.
رابطه میان طالبان و جریان سلفی جهادی ازبیک همواره عادی نیست، گروه خطابه امام البخاری در سال ۲۰۱۵، پس از آن‌که عثمان غازی، جانشین طاهر یولداش با رهبر داعش ابوبکر البغدادی بیعت کرد و به دلیل رابطه با القاعده از طرف طالبان مورد مجازات قرار گرفت؛ طالبان در این سال عثمان غازی را با بیش از ۱۰۰ تن از جنگ‌جویان خطابه امام البخاری در ولایت زابل کشتند.
در یازدهمین گزارش که در ۲۷ می ۲۰۲۰ از طرف گروه نظارتی شورای امنیت سازمان ملل متحد، منتشر شده، آمده است؛ پس از شکنجه‌ی فزیکی، بیشتر جنگ‌جویان مرتبط با گروه‌های جهادی آسیای میانه در ولایت‌های بدخشان، فاریاب، جوزجان، هلمند و زابل به طالبان پیوستند.
پس‌ازآن، نهضت اسلامی ازبیکستان، از هر حمله‌ی بدون هماهنگی طالبان دوری کرد و دوباره تحت قلمرو طالبان به فعالیت آغاز کرد.
بر اساس تأثیرگذاری شخصیت عبدالعزیز یولداش، جنگ‌جویان مرتبط به نهضت اسلامی ازبیکستان دوباره در اطراف او جمع شدند و وفاداری خود را از طالبان و القاعده اعلام کردند؛ اما با ظهور سایر گروه‌های تروریستی در آسیای میانه، نهضت اسلامی ازبیکستان نتوانست تمام افراد خود را به‌عنوان یک جریان تندرو تاریخی حفظ کند؛ بنابراین گروه خطابه امام البخاری پناهگاه امن خود را در افغانستان قلمرو طالبان انتخاب کرده است. گروه طالبان، اخیراً بر گروه تروریستی آسیای مرکزی در راستای حمله مستقیم بالای نیروهای دولتی افغانستان شرایط وضع کرده‌اند.
پس از توافق صلح طالبان با واشنگتن در دوحه، این گروه متحدان تروریستی آسیای مرکزی خود را نمی‌گذارند تا عکس، نوار و اطلاعات پیام با طالبان و القاعده را در رسانه‌های اجتماعی بارگذاری کنند.
به گونه‌ی مثال، در اپریل ۲۰۲۰ پس از توافق دوحه رهبری گروه امام البخاری، ابو یوسف مهاجر، مجبور شد تا شعری که در وصف پیروزی طالبان در برابر امریکا در افغانستان سروده بود، از کانال تلگرامش بردارد. هم‌چنان ابو یوسف، پست دوم خود را در مورد عملیات مشترک گروه‌های جهادی ازبیک و طالبان علیه نیروهای دولتی افغانستان از کانال تلگرامش برداشت.
گروه شورشی امام البخاری با گروه طالبان بیعت کرده است و یکی از متحدان شورشی طالبان در آسیای میانه است. در حقیقت نام این گروه امارت اسلامی افغانستان – خطابه امام البخاری – است که از نام طالبان اقتباس شده است.
در گزارش گروه نظارتی شورای امنیت سازمان ملل آمده است؛ خطابه امام البخاری، گروه انشعابی از نهضت اسلامی ازبیکستان است که فعالیت خود را زیر قلمرو طالبان در برابر نیروهای حکومت افغانستان راه‌اندازی می‌کند و تصاویرشان مانند جنگ‌جویان طالبان منتشر می‌شود.
در این گزارش آمده است که گروهای سلفی جهادی مرتبط به کشورهای آسیای میانه از جمله خطابه امام البخاری، گروه اسلامی و جهاد و نهضت اسلامی ازبیکستان حق حملات مستقیم در برابر دولت افغانستان در ساحات قلمروشان را ندارند. این به دلیل کاهش درآمدهایی است که طالبان توسط این گروه‌ها از کشورهای آسیای میانه به دست می‌آورده‌اند.
به اساس گزارش شورای امنیت سازمان ملل، کاهش درآمد گروه‌های سلفی ازبیک به دلیل اختصاص یافتن منابع‌شان به گروه‌های هیئت تحریر شام (HTS) و حارث‌الدین (DIN) در ادلب سوریه است که در برابر تروریستان «بروی» می‌جنگند.
در این گزارش هم‌چنان مواردی از رهبر «KTJ» ابو صلاح الازبیکی که با القاعده پیوسته است و اتهاماتی به او وارد شده، آمده که اولین بنیان‌گذار گروه جهادی در کشورهای اتحاد جماهیر شوروی سابق است و پروپاگاندا را علیه هیئت تحریر شام منتشر کرده و پول‌هایی را نیز از جریان حارث‌الدین دزدیده است. طرفداران او نوارهایی از توصیه‌های او را در دره‌ی فرغانه منتشر کرده‌اند که مردم را به جهاد مقدس دعوت می‌کند.
گزارش سازمان ملل متحد یک‌بار دیگر ثابت ساخت که طالبان با القاعده و گروه‌های سلفی جهادی آسیای میانه رابطه دارند و با وارد کردن فشارهای دیپلوماتیک بر امریکا، می‌خواهند این کشور را وادار به ترک افغانستان کنند.
هم‌چنان گروه‌های سلفی جهادی آسیای میانه گفته‌اند؛ در صورتی که امریکا به تعهدات خود با طالبان عمل نکند در برابر آنان در افغانستان می‌جنگیم.
اکنون اداره‌ی بایدن در دوراهی قرار گرفته و نمی‌داند چگونه رابطه‌ی طالبان و القاعده را به اساس توافق دوحه موردبررسی قرار دهد.
این قابل‌درک است؛ بیعت نزد گروه‌های تروریستی یک ارزش دینی دارد و کسانی که بیعت می‌شکنند، در حقیقت از اوامر خداوند سرپیچی کرده‌اند؛ بنابراین برای گروه‌های تروریستی‌ای که با القاعده و طالبان بیعت کرده‌اند دشوار است که به آن پشت کنند.
با امضای توافق دوحه، طالبان دو هدف را دنبال می‌کردند؛ خروج نیروهای امریکایی و نیز ایجاد امارت اسلامی در افغانستان. ملا هبت‌الله رهبر طالبان گفته است که طالبان با این کار هم خرما به دست می‌آوردند و هم ثواب؛ یعنی با القاعده و گروه‌های جهادی آسیای میانه رابطه‌ی خود را حفظ می‌کنند که این کار قدرت آنان را افزایش خواهد داد.
