قرار است تا کمتر از ۱۰ روز دیگر نتیجه‌ی مذاکرات یک ونیم ساله‌ی زلمی خلیل‌زاد، نماینده‌ی ویژه‌ی وزارت خارجه‌ی امریکا با طالبان مشخص شود و توافق‌نامه‌ی نیز میان دو طرف به امضا برسد. بر بنیاد معلومات ارائه شده از سوی نمایندگان امریکا و طالبان، دو هفته پس از امضای این موافق‌نامه، قرار است «گفت‌وگوهای بین‌الافغانی» میان حکومت افغانستان و طالبان آغاز شود.
پیش‌شرط امریکا برای امضای توافق‌نامه‌ی صلح، عملی شدن کاهش یک هفته‌ای خشونت‌ها از سوی طالبان است. به همین منظور این گروه، پذیرفته اند که یک هفته، هیچ گونه حمله‌ی موشکی و انتحاری انجام نمی‌دهند. به هیچ مرکز نظامی داخلی و خارجی و مراکز شهرها و شاه‌راه ها در این مدت حمله نخواهند کرد.
حکومت افغانستان همواره تأکید شان براین بود که آتش‌بس خط سرخ است و مسأله‌ی کاهش خشونت‌ها را نمی‌پذیرد، با تلاش‌های مکرر امریکا، سرانجام کاهش خشونت‌ها را نیز پذیرفت.
صدیق صدیقی، سخن‌گوی ریاست‌جمهوری، روز گذشته در یک نشست خبری گفت که خواست اساسی دولت و مردم، آتش‌بس بود؛ اما روی کاهش خشونت چشم‌گیر توافق شد تا به برقراری آتش‌بس و تأمین صلح دایمی در این کشور، منجر شود. به همین دلیل نیز این روند پذیرفته شد.
هر چند حکومت گفته است که شرایط کنونی را به فال نیک می‌گیرد؛ ولی اطمینان داده است که با درک عمیق از خطرات احتمالی، به گونه‌ی محتاطانه اقدام خواهد کرد. آقای صدیقی در این نشست گفت: «تعهد حکومت افغانستان و جامعه‌ی جهانی برای حمایت از جمهوریت و نیروهای امنیتی و دفاعی، پابرجا است.»
ظاهرا امریکا و حکومت افغانستان در این مدت، به دقت عملکرد طالبان را مورد ارزیابی قرار می‌دهند، تا دیده شود که این گروه بر آنچه که تأکید کرده اند، متعهد هستند یا نه؟
بحثی که بیشتر از کاهش خشونت‌ها و توافق‌نامه‌ی صلح، به حکومت افغانستان برمی‌گردد، مسأله‌ی تعیین هیأت مذاکره‌کننده و آغاز مذاکرات بین‌الافغانی است، زیرا حکومت افغانستان به دلیل مخالفت‌های که از سوی سیاست‌گران سنگین وزن افغان و احزاب بوده، نتوانسته است یک هیأت همه‌شمول و قوی بسازد که بتواند با طالبان روی یک میز گفت‌وگو کند. حکومت اما اطیمنان داده است که تا قبل از آغاز مذاکرات بین‌الافغانی، یک هیأت مورد قبول همه را تعیین خواهد کرد.
اما این پایان کار نیست. حکومت افغانستان می‌گوید که با عنوان مذاکرات بین‌الافغانی شدیدا مشکل دارد، زیرا ادعا می‌کند که جنگ کنونی میان افغان‌ها نیست، بلکه میان جمهوریت و طالب است.
وحید عمر، مشاور ارشد ریاست‌جمهوری در امور روابط عامه و استراتژیک روز سه‌شنبه (۲۹دلو) در یک گفتمان سیاسی در کابل گفت که در افغانستان جنگ داخلی جریان ندارد و این جنگ میان افغان‌ها نیست.
آقای عمر افزود: «ما جدا از عنوان کردن مذاکرات بین‌الافغانی، با اصطلاح «بین الافغانی» آن مشکل داریم. در افغانستان جنگ بین افغان‌ها نیست. هم‌چنان جنگ داخلی نیز نیست. وقتی چند طرف در یک کشور در جنگ باشد که باز ما بیایم مذاکرات بین‌الافغانی کنیم. در این جا دو صف وجود دارد. یک صف «جمهوری اسلامی افغانستان» است، کسانی که طرفدار قانون، جمهوریت و تداوم نیروهای امنیتی است. یک جانب یک گروه است به نام طالب، که با همه‌ای این حرف‌ها مخالف است.»
این طور که از حرف‌های آقای عمر بر می‌آید، حکومت افغانستان تا کنون نتوانسته است، طالبان را جزء از مردمان این کشور بپذیرد. درحالی که رییس جمهور غنی چندین بار در مصاحبه‌های خود گفته بود که طالبان سرانجام باید به مذاکرات بین‌الافغانی تن بدهند.
سرنوشت هیأت برای مذاکره
موضوعی که این روزها بیشتر از هر چیز دیگری باعث نگرانی حکومت افغانستان شده، چگونگی تشکیل هیأت همه‌شولی است که بتواند حرف‌های مردم را به طالبان برساند و آن‌ها را وادار کند که به جنگ نه بگویند و به زندگی اجتماعی روی آورند. اما تعیین چنین هیأتی طوری که بر می‌آید، کار آسانی نخواهد بود.
حکومت افغانستان در یک سال گذشته سه بار هیأت مذاکره‌کننده تشکیل داده است. حتا باری یک هیأت ۲۵۰ نفری برای مذاکره با طالبان تعیین شد. طالبان در واکنش به ترکیب این هیأت گفته بودند: «تهیه‌کنندگان این فهرست ۲۵۰ نفره در کابل باید بدانند که این نشست در یک کشور خارجی در دوردست برگزار می‌شود و یک مجلس عروسی یا یک جشن در یک هتل در کابل نیست.»
با این حال، وحید عمر می‌گوید، هیأتی که قرار است برای مذاکره با طالبان تعیین شود، باید سه ویژگی «همه‌شمول بودن، موثریت و داشتن ظرفیت تخنیکی و اعتقاد به جمهوریت» را داشته باشد، تا بتواند روز مذاکره با طالبان خوب ظاهر شود.
وی افزود: «هیأتی که از جانب افغانستان تعیین می‌شود، باید بتواند از آن چیزی که ما در هفده سال گذشته، بدست آوردیم. مانند ارزش‌ها و قانون، به آن اعتقاد داشته باشد. بحث دوم، وجود سیاست مداران افغانستان است که فعلن در قالب تکت‌های انتخاباتی فعالیت دارند. اینا یگانه شرکای پروسه‌ی صلح نیستند. شرکای پروسه صلح، کسانی که ذی دخل استند، ذی نفع استند و آسیب پذیر از جنگ در افغانستان. این بحث ابعاد گسترده دارد. جامعه‌ی مدنی افغانستان، جامعه‌ی رسانه‌ی افغانستان، زنان، معلولین و باقی اقشار جامعه نیز شرکای این پروسه است. به همین خاطر ساختن یک هیات ۱۵تا ۲۰ نفری که بتواند از همه‌ی مردم نمایندگی کند، کار آسان نیست.»
با این همه، برخی از سیاست‌گران به این نظر اند که حکومت در شرایط بسیار دشوار و حساس قرار دارد و در صورتی که پروسه‌ی صلح را انحصاری کند، این پروسه بار دیگر به بیراهه خواهد رفت. جاوید لودین، معاون پیشین سیاسی وزارت خارجه می‌گوید که در چند سال گذشته، بارها فرصت‌های بسیار خوبی برای رسیدن به صلح از دست رفته و این بار نیاز است تا یک میکانیزم درست، روی دست گرفته شود که منجر به صلح و ثبات دایمی در افغانستان شود.
او گفت: «ما فعلن در شرایطی قرار داریم که هم می‌تواند ما را به صلح نزدیک کند و هم می‌تواند ما را دوباره به بیراهه بکشاند. روند فعلی صلح در کنترل افغان‌ها نبوده و نیست. در یک و نیم سال گذشته، این روند به ابتکار امریکایی‌ها شروع شد؛ اما ما باید تلاش کنیم که همین ابتکار امریکایی‌ها را افغانی بسازیم. حداقل مالکیت سرنوشت خود را به دست خود بگیرم.»
به گفته‌ی جاوید لودین، حکومت نباید پروسه‌ی صلح را به انحصار خود بگیرد و بگذارد که دامنه‌ی این پروسه‌ی فراخ‌تر شود. نخبه‌گان افغانستان معتقد اند که حکومت افغانستان باید یک هیأت قوی برای مذاکره با طالبان آماده کند، زیرا طالبان در یکی دو سال گذشته برای مذاکره مشق و تمرین زیادی کرده اند و نیاز است هیأتی که فرستاده می‌شود، مسلکی و با صلابت عمل کند.
