به دنبال کشته شدن قاسم سلیمانی، فرماندهی سپاه قدس پاسداران ایران، تهران و واشنگتن، جهان را درگیر یک آشوب کرده است و دو طرف، هر لحظه تهدیدهای خطرناکی را تحویل یکدیگر میدهند. تهران از سه روز بدینسو به شکل پیدرپی، واشنگتن را تهدید به تلافی میکند که انتقام خون سلیمانی را از امریکاییها میگیرد. ایران گفته است که انتقام را در زمان کوتاهمدت نه، بلکه برنامهریزی شده و در زمان مناسب آن خواهد گرفت. سیدعلی خامنهای، رهبر مذهبی ایران و حسن روحانی رییسجمهور ایران، از جمله کسانی استند که تا کنون بیشترین تهدید را علیه امریکا مطرح کرده اند. در جریان سه روز گذشته، تردد دیپلماتیک در ایران و امریکا نیز بیسابقه بوده است. وزیرخارجهی قطر به ایران رفته و پیرامون حادثهی اخیر در عراق با مقامهای دولت ایران گفتوگو کرده است. حسن روحانی در یک تماس تلفونی با رجبطیب اردوغان، رییسجمهور ترکیه، گفته است: «اگر برابر اقدام متجاوز سکوت کنیم، ممکن است موجب جسارت بیشتر متجاوز شود.» آقای روحانی، با اشاره به این که واشنگتن با کشتن قاسم سلیمانی، مرتکب اشتباه بزرگی شده، تأکید کرده که اگر ایران و ترکیه یکصدا نباشد، خطر بزرگی همهی منطقه را تهدید میکند.
عراق این روزها همدردی نزدیک با ایران را در پیش گرفته، گروه کتائب حزبالله در عراق نیز هشدار داده و از نیروهای نظامی عراق خواسته که تا عصر روز یکشنبه (۱۵ جدی) از مراکز و پایگاههای امریکایی حداقل یک کیلومتر فاصله بگیرند.
از سویی هم، مایک پومپئو، وزیر خارجهی امریکا با عبدالله بنزاید، وزیرخارجهی امارات در مورد تصمیم رییسجمهور امریکا برای اقدام قاطع به هدف حفاظت از کارکنان امریکا در خارج از کشور خود صحبت کرده است. پمپئو گفته است که واشنگتن به کاهش تنشها در منطقه متعهد است. او همچنان در یک تماس تلفونی با برهم صالح، رییسجمهور عراق، گفته که اقدام امریکا برای صیانت از کارکنان و منافع امریکا در خارج از کشورش انجام شده است.
در عین حال، پای افغانستان نیز تا حدودی در تنشهای ایران و امریکا کشانده شده است. وزیرخارجهی امریکا با رییسجمهور غنی صحبت کرده و در خصوص اقدام ترامپ در عراق توضیح داده است. جوادظریف، وزیرخارجهی ایران، با عبدالله عبدالله تماس تلفونی برقرار کرده و پیرامون کشته شدن قاسم سلیمانی گفتوگو کرده است. از جانب دیگر، سفیر ایران در کابل با حمدالله محب، مشاور امنیت ملی دولت افغانستان، دیدار کرده است. مشاور امنیت ملی بار دیگر اطمینان داده است که از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده نخواهد شد.
در پی تردد دیپلماتیک در نظام بینالملل، بیشتر کشورهای جهان و منطقه که منافع آنها به همدیگر گره خورده است، از ایران و امریکا خواستار کاهش تنشهای دو کشور شده اند. از سوی دیگر، پس از کشته شدن قاسم سلیمانی، شمار زیادی از مردمان جهان دست به اعتراض زده و انزجار شان را نسبت به وقوع یک جنگ دیگر به نمایش گذاشته اند؛ اما هشدار جدید ترامپ به جانب ایران، خطرناک و تحریکآمیز به نظر میرسد و تلاشهای دیپلماتیک جهان را بیتأثیر میکند. ترامپ گفته است که اگر دولت ایران به شهروندان و یا هم منافع امریکا در منطقه حمله کند، واشنگتن نقاط مختلفی را در داخل ایران شناسایی کرده و مورد هدف قرار خواهد داد. او خیلی صریح بیان کرده: «ایران سالها است که چیزی جز دردسر نبوده. بگذارید این هشداری باشد که اگر ایران به امریکاییها یا داراییهای امریکا حمله کند، ما ۵۲ هدف را در ایران که برخی دارای ارزش و اهمیت بالا برای ایران و فرهنگ ایرانی استند را زیر نظر داریم و به این اهداف و خود ایران، به سرعت و به شدت حمله خواهد شد. امریکا دیگر هیچ تهدیدی را تحمل نمیکند.»
در حال حاضر، ایالات متحدهی امریکا در منطقهی خاورمیانه به شدت تحت فشار است. سفارت امریکا در بغداد و پایگاههای نظامی این کشور در عراق تحت تهدیدهای امنیتی و حملات تروریستی قرار دارد. امریکا از شهروندان خود خواسته که هرچه زودتر عراق را ترک کنند و در عین حال، وزارت دفاع این کشور به تازگی، سه هزار سرباز تازهنفس را به خاورمیانه فرستاده و این سربازان در«کویت» مستقر شده اند؛ اما تحرکاتی مبتنی بر قدرتنمایی دولت ایران نیز در عراق دیده شده است. هزاران نفر به شمول مقامهای ارشد دولت عراق، در مراسم تشییع جنازهی قاسم سلیمانی شرکت کرده و شعار«مرگ بر امریکا» را سر دادند.
با توجه به سرمایهگذاریهایی که دولت ایران روی قاسم سلیمانی کرده بود، او را به یک شخصیت محبوب ایران و منطقه تبدیل کرد و قاسم سلیمانی نیز تلاش کرد تا سرمایهگذاری ایران هدر نرود و به همین خاطر، با توجه به دستآوردهای سلیمانی، او را طراح و معمار سیاستهای منطقهای ایران مینامند که از منافع ایران در سوریه، یمن، تونس و عراق به خوبی دفاع کرده است؛ بنابراین، کشتن او به دست امریکاییها ساده نبود و در واقع، قماری بود که دونالد ترامپ در منطقه بازی کرد.
هرچند حقوقدانان بینالمللی، اقدام امریکا مبنی بر کشتن قاسم سلیمانی را، زیر پرسش قرار داده و تأکید کرده اند، ثابت نشده که قاسم سلیمانی تهدید علنی برای سربازان و منافع امریکا بوده است و نیاز بود که شکایتی علیه او در دادگاههای بینالمللی درج میشد و به عنوان یک مجرم خطرناک علیه او پرونده باز میشد. اگر ایران چنین اقدامی را علیه امریکا انجام میداد، طبعا واشنگتن به شدت خشمگین میشد و استدلال میکرد که جهان درگیر یک انارشی شده و اقدامات بالقوهای را انجام میداد؛ اما به لحاظ سیاسی، واشنگتن از این کار خود خرسند است و توجیه میکند که برای حفاظت از منافع امریکا و سربازان امریکایی در منطقه انجام شده است؛ بنابراین، کاری را که ایران در آیندهی بلندمدت خواهد کرد، این است که به اقدام انتقامجویانه متوسل خواهد شد و به دنبال آن، امریکا انتقامجویی ایران را تروریستی خواهد خواند.
با این حال، نقش انتخابات ریاستجمهوری امریکا بر تنش تهران-واشنگتن سایه افکنده است؛ انتخاباتی که قرار است در ماه فبروری سال ۲۰۲۰ میلادی برگزار شود. تحلیلها بر این است که اگر دونالد ترامپ بار دیگر در کاخ سفید تکیه کند، با توجه به سیاست غافلگیری او، احتمال یک درگیری تمامعیار بین دو کشور وجود دارد و در صورتی که ترامپ در این انتخابات شکست بخورد، روابط دو کشور به دورهی باراک اوباما باز خواهد گشت.