نزدیک به ۱۰۷۲۱ تن سگرت، در سال گذشته از راه‌های هوایی و زمینی؛ از کشورهای کوریا، چین، جاپان، هند، پاکستان و امارات متحده‌ی عربی وارد افغانستان شده است. در این میان بخشی از بسته‌های سگرت از بندر‌های زمینی؛ شیرخان بندر و بندر تورخم وارد افغانستان شده و بخش دیگر، بسته‌های سگرت از راه دهلیز هوایی به افغانستان وارد شده و در فرودگاه کابل مراحل مالیاتی آن انجام شد.
شمروزخان مسجدی، سخنگوی وزارت مالیه، به روزنامه‌ی صبح کابل میگوید: «ارزش سگرت‌های وارداتی به افغانستان سالانه به بیش از سه میلیارد افغانی می‌رسد که درآمد مالیاتی دولت افغانستان از این درک، تنها هر سال از ۲۵۰ میلیون تا ۵۰۰ میلیون افغانی است.»
اما به باور آگاهان، این آمار نشان‌دهنده‌ی میزان سگرت وارداتی به صورت قانونی است؛ در حالی که بخش زیادی از آن به گونه‌ی قاچاق وارد بازار افغانستان می‌شود.
سخنگوی وزارت مالیه میگوید: «در واردات سگرت متأسفانه قاچاق صورت می‌گیرد و ما کوشش مان این است که جلوی آن را گرفته و عواید آن را قانونی کنیم.»
این در حالی است که اگر از قاچاق سگرت پیش‌گیری و سگرت از راه قانونی وارد کشور شود، به دلیل زیاد بودن تعرفه‌ی سگرت نسبت به دیگر کالاهای تجارتی، به میزان زیادی درآمد دولت افزایش خواهد یافت.
افغانستان از شمار کشورهای مصرف‌کننده‌ی سگرت است که خود هیچ کارخانه‌ی تولیدی سگرت ندارد؛ اما سگرت‌های واردشده به افغانستان بیشتر از میزان نیاز مصرف‌کنندگان آن است؛ به همین دلیل، همه‌ی بسته‌های سگرتی که وارد افغانستان می‌شود، در این کشور مصرف نشده و بخشی از آن به کشورهای دیگر صادر می‌شود.
بر اساس آمار وزارت مالیه، در ده ماه نخست سال روان، به ارزش ۷۴ میلیون افغانی سگرت از دهلیز هوایی به امارات متحده‌ی عربی و از شیرخان بندر، بندر آقینه و بندر حیرتان به اوزبیکستان و همین‌گونه به تاجیکستان صادر شده است.
مسجدی میگوید که از این ۷۴ میلیون، مبلغ یک ملیون ۷۸۷هزار و ۴۲۶ افغانی در آمد گمرکی دولت بوده است.
به گفته‌ی آقای مسجدی، دلیل کمبود در آمد مالیاتی در این بخش این است که دولت از اموال صادراتی‌ای که تولید خود افغانستان نباشد، دو درصد محصول می‌گیرد.
اما کارشناسان اقتصاد می‌گویند که دلیل اصلی پایین بودن درآمد دولت از درک سگرت، ورود قاچاقی سگرت و پایین بودن میزان تعرفه‌ی وضع‌شده بر آن است.
در افغانستان از سگرت‌های وارداتی ۲۰ درصد تعرفه گرفته می‌شود؛ این در حالی است که تعرفه‌ی وضع‌شده بر سگرت در بوسنی و هرزه‌گونیا ۸۶ درصد، در ترکیه ۸۲ درصد و در ایران تعرفه‌ی وضع شده بر سگرت‌های وارداتی ۴۰ درصد است.
اگر تعرفه‌ی وضع شده بر سگرت در افغانستان از ۲۰ درصد به ۸۰ درصد افزایش یابد؛ درآمد مالیاتی دولت از این درک، سالانه نزدیک به دو میلیارد افغانی می‌رسد، که اگر از ورود قاچاقی آن نیز پیش‌گیری شود این درآمد به مراتب بیشتر می‌شود.
در تجارت سگرت، افغانستان به اضافه‌ی این که خود مصرف‌کننده‌ی آن است؛ بیشتر نقش دهلیز ترانزیتی را در منطقه و آسیا دارد. این کشور با وجود موقعیت استراتیژیکی‌ای که در صادرات سگرت به کشورهای خاورمیانه و آسیای مرکزی دارد؛ هنوز هم صنعت سگرت در آن صفر است.
ساخت زیربنا در پارک‌های صنعتی و روش‌های صنعتی‌شدن نیازهای اولیه و صنعت‌های سبک و سنگین، وظیفه‌ی اصلی وزارت صنعت و تجارت در افغانستان است. داشتن صنایع رقابتی مدرن و بین‌المللی، دورنمای بخش صنعت این وزارت به حساب می‌رود و همین طور در پالیسی پنج‌ساله‌ی این وزارت، کاهش واردات و توسعه‌ی تجارت از هدف‌های آن خوانده شده است.
اما سمیر رسا، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت افغانستان، میگوید که این وزارت تا هنوز در زمینه‌ی ایجاد صنعت سگرت در افغانستان هیچ برنامه‌ای نداشته است و دلیل آن این است که به صنعت سگرت اولویت نمی‌دهد.
دوکتور محمد توکلی، کارشناس اقتصاد و استاد در دانشگاه ابن سینا، میگوید که اولویت سرمایه‌گذاری دولت می‌تواند در بخش‌های دیگری مثل نیازهای اولیه‌ی شهروندان باشد؛ اما باید بخش خصوصی را در راستای سرمایه‌گذاری در این قسمت کمک کند؛ دولت‌ها در جهان این کار را می‌کنند.
توکلی میگوید که اگر دولت واقعا دنبال درآمدزایی است، این کار با هزینه‌ی کمتر انجام می‌شود؛ همین‌گونه برای کشاورزان کمک کرده و فقر روستایی را کاهش می‌دهد. «با تولید این محصول در داخل؛ می‌توانیم واردات را کاهش دهیم و از بیرون شدن ارز جلوگیری کنیم.»
صنعت سگرت و اهمیت آن در رشد اقتصاد ملی
صنعت سگرت به دلیل درآمدزایی بی‌وقفه‌اش، به یکی از مهم‌ترین صنایع سبک در جهان تبدیل شده است. در جهان کمتر کشوری را میتوان سراغ داشت که روی صنعت سگرت سرمایه‌گذاری نکرده باشد. در میان شماری از کارشناسان اقتصادی، صنعت سگرت به دلیل درآمدزایی آن، به عنوان بهترین فکر اقتصادی شناخته شده است.
محمد توکلی میگوید که برای تأسیس فابریکه‌های تولیدی سگرت در نخست به زیرساخت‌هایی در بخش زراعت و صنعت نیاز است. در بخش زراعت باید روی کشت تنباکو تمرکز شود؛ تنباکو هر چند که از لحاظ سود‌آوری نمی‌تواند با تریاک رقابت کند؛ اما به راحتی می‌تواند به صورت قانونی کشت شده و سود‌آوری را برای کشاورزان در مقایسه با محصولاتی که حالا کشت می‌شود، به شدت افزایش دهد؛ زیرا در کشت تریاک، سود اصلی به جیب مافیا و قاچاق‌چیان این صنعت می‌رود؛ در حالی که با کشت تنباکو، این سود میان کشاورزان و تولیدکنندگان صنعت سگرت، تقسیم شده و باعث رشد اقتصادی می‌شود.
در خیلی از مناطق کشور که امکان کشت این محصول است، میتوان آن را قانونی کشت کرده و فابریکه‌هایی برای تولید سگرت تأسیس کرد.
آقای توکلی میگوید که افغانستان کشور زراعتی است که بیشتر جمعیت آن از همین راه زندگی خویش را می‌گذرانند؛ پس چرا سراغ کشت محصولاتی نرویم که برای کشور سود‌آور باشد.
به باور او، چون سگرت هم در درون کشور و هم در بیرون از کشور خریدار دارد، اهمیت سرمایه‌گذاری داشته و سرمایه‌گذاری روی صنعت آن برای رشد اقتصادی کشور سودمند است.
توکلی از موقعیت افغانستان در آسیا و منطقه به عنوان جایگاه عالی یاد کرده و میگوید، اگر افغانستان بتواند سگرت را با استندرد‌های جهانی تولید کند؛ جای این که به حیث واسط عمل کند، می‌تواند سگرت را صادر کرده و درآمد قابل ملاحظه‌ای را به دست آورد.
صنعت سگرت، بخشی است که دولت و سرمایه‌گذاران خصوصی هیچ سرمایه‌گذاری‌ای روی آن نکرده اند.
به باور آقای توکلی، ایجاد فابریکه‌های تولید سگرت به چند دلیل اهمیت پیدا می‌کند.
نخست باعث اشتغال‌زایی برای بسیاری از کشاورزان و بخش دیگری از مردم می‌شود.
تولید سگرت، باعث رشد صنعت شده، واردات را کاهش و صادرات را افزایش می‌دهد.
مصرف سگرت فصل نمی‌شناسد؛ بنا بر این چهار فصل سال تقاضای آن یک‌سان وجود دارد.
امید، باشنده‌ی کابل که چهار سال پیش از دود سگرت گریزان بود، به روزنامه‌ی صبح کابل میگوید که اگر گاهی ده افغانی داشته باشد و هم‌زمان گرسنه و خمار سگرت باشد، ترجیح می‌دهد جای یک نان یا بولانی، چند نخ سگرت بخرد. این نشان می‌دهد که مصرف سگرت در اولویت برای مصرف‌کنندگان است.
دوکتور توکلی میگوید: «به نظر من سگرت، محصولی است که باید در تولید صنعتی آن سرمایه‌گذاری شود و سرمایه‌گذاری در این بخش تأثیر بسیار مثبتی در اقتصاد کلان جامعه خواهد داشت.»
این در حالی است که افغانستان به دلیل نداشتن صنعت سگرت، سالانه بیش از ۳ میلیارد افغانی را از دست می‌دهد.
سرمایه‌گذاری روی صنعت سگرت، به دلیل اشتغال‌زایی آن به کشاورزان در تمام ماه‌های سال -برخلاف خیلی از محصولات زراعتی دیگر که بیکاری فصلی به همراه دارد-، رشد صنعت، تقاضای همه وقت و در نهایت رشد اقتصادی کشور مهم بوده و گامی به سوی توسعه است.
