پایان مأموریت نظامی امریکا و ناتو؛ افغانستان با وجود پاکستان و طالبان چه خواهد کرد؟

عبدالرازق اختیاربیگ
پایان مأموریت نظامی امریکا و ناتو؛  افغانستان با وجود پاکستان و طالبان چه خواهد کرد؟

پس از بیست‌ سال حضور نظامی، قرار است امریکا و ناتو تا کم‌تر از سه ماه دیگر، به گونه‌ی کامل نیروهای خود را از افغانستان بیرون کنند. هم‌زمان با بیرون‌شدن بخشی از سربازان خارجی، روز دوشنبه -۲۴ جوزا-، نشست سازمان پیمان اتلانتیک شمالی -ناتو- در بروکسل برگزار شد. همان‌ گونه که پیش از این، مسؤولان ناتو از ادامه‌ی حمایت‌های این سازمان از نیروهای امنیتی افغانستان اطمینان داده بودند، در این نشست نیز توافق شد که حمایت مالی از نیروهای امنیتی این کشور، ادامه پیدا کند.
در پایان این نشست، بیانیه‌ای ۷۹ماده‌ا‌ی صادر شد که در ماده‌های ۱۸ و ۱۹ آن، در مورد افغانستان و مسئله‌ی پایان مأموریت این سازمان، اشاره شده است. بر اساس این بیانیه، پس از ۲۰ سال، عملیات نظامی ناتو در افغانستان پایان می‌یابد؛ اما مأموریت غیرنظامی این سازمان برای حمایت از مردم این کشور ادامه خواهد داشت.
چیزی که سران کشورهای ناتو به آن تأکید کرده، حفظ دست‌آوردهای بیست ‌سال گذشته در افغانستان است و به همین دلیل، این سازمان اطمینان داده که خروج ناتو به معنای پایان روابط میان دو طرف نیست؛ بل که آغاز فصل جدیدی در روابط میان ناتو و افغانستان است.
بر اساس بیانیه‌ی سران ناتو، به منظور ادامه‌ی حمایت‌های مالی از نیروهای امنیتی و دفاعی افغانستان، از صندوق اعتماد ارتش ملی نیز استفاده خواهد شد.
حمایت مالی ناتو برای بقای فرودگاه بین‌المللی حامد کرزی
در کنار سایر نگرانی‌هایی که هم‌زمان با خروج نیروهای خارجی از افغانستان ایجاده شده، مسئله‌ی خروج سربازان امریکایی از فرودگاه حامدکرزی، ظاهرا جدی به نظر می‌رسد؛ اما مطابق بیانیه‌ی تازه‌ی ناتو، برای ادامه‌ی روابط دیپلماتیک افغانستان با جهان، این سازمان، بودجه‌ی اطیمنان از ادامه‌ی کار فرودگاه بین‌المللی کابل را تأمین خواهد کرد.
این در حالی است که پیش از این، نیروهای ترکی مسؤولیت تأمین امنیت فرودگاه حامدکرزی را به عهده داشتند؛ اما از آن ‌جایی که ترکیه عضویت سازمان ناتو را دارد، باید هم‌زمان با خروج ناتو، افغانستان را ترک کند.
پس از این که جو بایدن، رییس‌جمهور امریکا، اعلام کرد که نیروهای خارجی تا ۱۱سپتمبر افغانستان را ترک خواهند کرد، ترکیه بار دیگر اعلام آمادگی کرده که از فرودگاه کابل محافظت می‌کند. البته این کشور شرایطی نیز گذاشته بود. طبق اعلام وزارت دفاع ترکیه، در صورتی که حمایت سیاسی، مالی و لوجستیکی از این کشور صورت بگیرد، نیروهای خود را در فرودگاه کابل، نگه می‌دارد.
اکنون که ناتو تعهده کرده برای بقای این فرودگاه، بودجه اختصاص می‌دهد، باید دید که آیا ترکیه با توجه به وضعیت کنونی در افغانستان، می‌تواند نیروهای خود را درکابل نگه دارد یا خیر؛ چیزی که در روزهای آینده مشخص خواهد شد. پیش از این، طالبان با ادامه‌ی حضور ترکیه در فرودگاه کابل، مخالف کرده اند.
پیش از برگزاری نشست سران ناتو، رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهور ترکیه، گفت که پس از خروج امریکا و ناتو، ترکیه تنها کشور قابل اعتماد برای ثبات افغانستان است.
آقای اردوغان، گفت: «امریکا، آماده می‌شود که افغانستان را به زودی ترک کند؛ از همان لحظه‌‌ای که امریکا آن‌ جا را ترک کند، تنها کشور قابل اعتمادی که می‌تواند روند و وضعیت را حفظ کند، ترکیه است.»
دولت افغانستان از ادامه‌ی کمک‌های ناتو استقبال کرد
هرچند به منظور مبارزه با تروریزم، افغانستان نیازمند حمایت‌های مالی و نظامی ناتو و امریکا است؛ اما از این‌ که ادامه‌ی حضور نیروهای نظامی امریکا و ناتو دیگر مسیر نیست، کمک‌های مالی آن‌ها نیز می‌تواند بخشی از خلاهای موجود را پر کند. پس از صدور بیانیه‌ی سران ناتو، وزارت خارجه‌ با نشر اعلامیه‌ای از ادامه‌ی حمایت‌های ناتو، استقبال کرده است.
وزارت خارجه روز سه‌شنبه -۲۵ جوزا-، گفته که تروریزم، ‏هنوز هم به عنوان یک تهدید جدی برای امنیت افغانستان و کشورهای عضو ناتو وجود دارد و ‏مبارزه با آن، نیازمند هم‌کاری‌های دوام‌دار و استراتژیک میان افغانستان و ناتو است‎.‎
از سویی‌هم، شورای امنیت ملی افغانستان از ادامه‌ی حمایت مالی ناتو از نیروهای امنیتی و دفاعی کشور استقبال کرده و گفته است که نشست سران ناتو، نشان داد که جهان در کنار این نیروها ایستاده است.
دفتر مطبوعاتی شورای امنیت ملی، گفته است که هرچند حضور نظامی ناتو پایان یافته؛ اما حمایت مالی این سازمان، هم‌چنان ادامه خواهد داشت.
در همین حال، شماری از آگاهان سیاسی، می‌گویند؛ با آن‌ که سخت است خلاهایی که در عدم موجودیت نیروهای ناتو و امریکا به میان می‌آید، پر شود؛ اما ادامه‌ی حمایت مالی آن‌ها، می‌تواند بخشی از چالش‌های افغانستان را حل کند.
علی‌سجاد مولایی، استاد دانش‌گاه، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که خروج نیروهای امریکا و ناتو، تأثیر جدی روی وضعیت امنیتی خواهد گذاشت؛ اما تمویل مالی آن‌ها، می‌تواند نیازهای نیروهای امنیتی کشور را برطرف کند.
بر اساس تصمیم تازه‌ی ناتو، کمک‌های مالی این سازمان تا سال ۲۰۳۰ از افغانستان ادامه خواهد داشت.
این‌ همه در حالی است که هم‌زمان با آمادگی‌ امریکا و ناتو برای خروج از افغانستان، حملات طالبان بر بخش‌های مختلف کشور شدت گرفته است. این گروه در جریان دو هفته‌ی اخیر، دست‌کم ۱۰ ولسوالی را سقوط داده است؛ چیزی که وزارت دفاع افغانستان، آن را عقب‌نشینی تکتیکی خوانده است.
همین اکنون هیئت‌های گفت‌وگوکننده‌ی دولت و طالبان در قطر استند؛ اما محمدامین احمدی، عضو هیئت دولت، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که تا هنوز نشست رسمی‌ای میان دو طرف برگزار نشده است. آقای احمدی، گفت که طالبان با سقوط‌دادن ولسوالی‌ها، تلاش می‌کنند که با به‌دست آوردن جغرافیای بیش‌تر، امتیاز زیادتری در گفت‌وگوهای صلح داشته باشند.
با این حال، بگومگوهایی وجود دارد که امریکا به دلیل قدرت‌گرفتن القاعده و نزدیکی آن‌ها با طالبان، دوباره به افغانستان بر می‌گردد. به تازگی رونالد مولتری، معاون وزارت دفاع امریکا، در بخش استخبارات و امنیت، گفته است که این کشور، بار دیگر ‏برای بازگشت به افغانستان آمادگی می‌گیرد‎. شماری از اعضای پارلمان امریکا نیز این مسئله را تأیید کرده اند. این در حالی است که چنین سناریویی پیش‌ از این در عراق نیز اتفاق افتاده است. امریکا در سال ۲۰۱۱ از عراق بیرون شد؛ اما به دلیل ظهور داعش در این کشور، در ۲۰۱۴ دوباره به عراق برگشت.
شماری از آگاهان سیاسی در افغانستان نیز به این باور اند که ممکن است سناریویی که در عراق تکرار شد، در افغانستان هم تکرار شود.
هم‌زمان با همه‌ی این نگرانی‌ها و پیچدگی جنگ و صلح افغانستان، قرار است در روزهای آینده رییس‎جمهور غنی در رأس یک هیئت دولتی به امریکا برود. هرچند تا هنوز تاریخ سفر مشخص نیست؛ اما دفتر سخن‌گوی ریاست‌جمهوری، سفر غنی به امریکا را تأیید می‌کند.
سفر رییس‌جمهور غنی به امریکا و افزایش حملات طالبان در افغانستان، نگرانی‌هایی را نیز برای برخی از کشورهای همسایه به بار آورده است. روز دوشنبه -۲۴ جوزا- نشست دوجانبه‌‌ای میان افغانستان و پاکستان برگزار شد. شاه‌محمود قریشی، وزیر خارجه‌ی پاکستان، در این نشست، گفت که کابل باید اتهامات علیه اسلام‌آباد را متوقف کند و نباید مسؤولیت ناامنی در این کشور را به دوش پاکستان بیندازد.
آقای قریشی، گفته است: «برای غنی و هیئت هم‌راه او، شانس و ملاقات خوبی آرزو داریم؛ اما، اگر هدف از رفتن به واشنگتن، آغاز بازی جدید ملامت‌کردن و مسؤول‌پنداشتن پاکستان برای همه نابه‌سامانی‌ها و عدم پیش‌رفت در روند صلح افغانستان باشد، این سفر هیچ کمکی نخواهد کرد.»
او افزوده است که اسلام‌آباد، تصمیم گرفته تا دیگر در امور داخلی افغانستان دخالت نکند. با این حال، ارگ ریاست‌جمهوری، می‌گوید که سفر رییس‌جمهور غنی به امریکا، بر اساس منافع مشترک و روابط دیپلماتیک میان افغانستان و امریکا صورت می‌گیرد.
محمد امیری، معاون سخن‌گوی ریاست‌جمهوری، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید: «مقام‌های پاکستان حق اظهار نظر در مورد مسائل داخلی افغانستان را ندارند. شواهد زیادی نشان می‌دهد که پاکستان با طالبان روابط عمیقی دارد.»
آقای امیری، گفت که وقت آن رسیده تا مقام‌های پاکستانی به جای حرف، طوری که وعده کرده اند، از نفوظ خود بر طالبان استفاده کرده و در راستای برقراری آتش‌بس دایمی و صلح عادلانه و پایدار، گام‌های عملی بردارند.
این در حالی است که دولت افغانستان و آگاهان سیاسی، هم‌واره پاکستان را به حمایت از گروه طالبان و مداخله در امور داخلی افغانستان متهم می‌کنند. جدا از این ادعا، به تازگی شماری از رسانه‌ها گزارش داده اند که روحانیان و دولت پاکستان هم‌زمان با خروج امریکا و ناتو، تلاش می‌کنند که برای طالبان بودجه جمع کنند و زمینه‌ی آموزش نظامی‌شان را فراهم سازند.
دویچه وله، با نشر گزارشی، گفته است که روحانیان و اسلام‌گرایان پاکستانی، برای حمایت طالبان کارزار جمع‌آوری کمک‌های مالی را به راه انداخته اند. یک سناتور پیشین و رهبر ملی‌گرای حزب پشتون‌خوا در ایالت بلوچستان، به این رسانه گفته که طالبان در حال استخدام جنگ‌جو برای نبرد با حکومت افغانستان استند.
بر اساس این گزارش، روحانیان پاکستان، آشکارا در مراسم فاتحه‌خوانی طالبان شرکت می‌کنند و دولت نیز این مسائل را نادیده می‌گیرد. پیش از این اما پاکستان همواره حمایت از گروه طالبان را رد کرده است.