انس حقانی، برادر معاون رهبر گروه طالبان و دو نفر دیگر از اعضای ارشد این گروه که پنج سال در بند دولت افغانستان بودند، به یک‌بارگی معادله‌ی صلح را در سیاست افغانستان دچار تحول کردند؛ تحولی که، منجر به شکل‌گیری معادله‌ی سه‌ضلعی میان دولت افغانستان، گروه طالبان و ایالات متحده‌ی امریکا شد. دولت افغانستان به امید این که رهایی انس حقانی بتواند باب مذاکره با طالبان را بگشاید، او را با دو نفر از استادان دانشگاه امریکایی به معامله گرفته و حاضر به تبادله شد؛ اما پس از یک روز از رهایی انس، کابل گواه رویداد تروریستی‌ای بود که این رویداد باعث شد تا معامله‌ی تبادله به انجام نرسد و دولت افغانستان، حقانی و دو نفر دیگر از این شبکه را بار دیگر به زندان بگرام انتقال دهد.
رولاغنی، خانم رییس‌جمهور افغانستان، در انستیتوت صلح ایالات متحده‌ی امریکا در شهر واشنگتن گفته است، او دقیقا نمی‌داند که چرا معامله‌ی تبادله‌ی سه عضو ارشد گروه طالبان با استادان دانشگاه امریکایی انجام نشده است.
بانوی اول، از پیچیدگی‌های این تبادله سخن زد که وضعیت این تبادله پیچیده بوده و ساده نیست و این که چرا معامله تحقق نیافت، بر می‌گردد به این که، یکی از طرف‌ها به وعده‌ای که داده بود، عمل نکرد و دو نفر از استادان دانشگاه امریکایی آزاد نخواهند شد.
چگونگی رهایی انس حقانی که «خط سرخ» دولت افغانستان تعریف شده بود؛ اما تصمیم دولت مبنی بر رهایی او، با واکنش‌های گسترده روبه‌رو شد. رولا غنی در این مورد گفت: «حفظ نظام، قانون اساسی و دست‌آوردهای زنان افغان» خط سرخ دولت در مذاکرات صلح با طالبان است.
روز سه‌شنبه (۲۱ عقرب)، محمد اشرف‌غنی، رییس‌جمهوری افغانستان، اعلام کرد که برای رهایی دو استاد دانشگاه امریکایی افغانستان که در چنگ گروه شبکه‌ی حقانی بود، برای زمینه‌سازی گفت‌وگوهای مستقیم صلح با طالبان، سه زندانی این گروه «انس حقانی، مالی خان و حافظ رشید» را به طور مشروط از زندان دولت افغانستان، آزاد می‌کند.
شبکه‌ی تروریستی حقانی که عامل کشتار هزاران غیرنظامی در افغانستان است، افکار عمومی بر علیه سیاست‌های دولت برجسته شده و سیاست‌های مبارزه با گروه‌های تروریستی را زیر سوال برد. سیاست ضد گروه‌های تروریستی به معنای از بین بردن گروه‌های مسلح با هزینه‌ی معقول و منطقی ترتیب داده می‌شود. از جانب دیگر، می‌بایست که در جهت رفع تهدیدها و آسیب‌ها از ناحیه‌ی گروه‌های تروریستی تلاش و برنامه‌ریزی راهبردی معقول تدارک دیده شود تا سیاست‌های ضد تروریزم در روشنایی قانون جزای افغانستان تأثیرگذار واقع شود.
ماده‌ی ۳۱ کود جزا حکم می‌کند که «جنایت، جرمی است که جزای آن در این قانون حبس طویل، حبس دوام درجه۲، حبس دوام درجه۱ و یا هم اعدام تعیین شده باشد.» ماده‌ی ۵۴ کود جزا صراحت دارد که «دادگاه مکلف است تا در تعیین جزای شروع به جرم، ماهیت و اندازه‌ی خطر اجتماعی فعل، شخصیت فاعل و عواملی را در نظر بگیرد که سبب عدم اتمام جرم شده است.»
هرچند، تبادله‌ی زندانیان در کشورها یک امر معمول و از صلاحیت‌های رییس‌جمهور است؛ اما زندانیان گروه‌های تروریستی که مرتکب جنایت جنگی و کشتار مردم بی‌گناه شده اند، رهایی آن‌ها در از هیچ‌گونه منطق برخوردار نیست. آن‌ها مرتکب جرائمی علیه مردم شده اند که نباید دولت آن را نادیده بگیرد.
این که چرا تبادله‌ی انس حقانی و دو عضو دیگر این شبکه با دو نفر از استادان دانشگاه امریکایی انجام نشد، پاسخ روشنی وجود ندارد؛ اما سناریوی این تبادله در فضای سیاسی افغانستان حداقل دو پیام صریح دارد: نخست این که، گروه طالبان پاسخی برای امریکایی‌ها داشته باشد؛ یعنی طالبان، به خاطر این که لغو مذاکرات چند ماه قبل از سوی دونالدترامپ را جبران کنند، از این تبادله خودداری کرده باشند. زلمی خلیل‌زاد، فرستاده‌ی ویژه‌ی امریکا برای صلح افغانستان با مهارت‌های دیپلماتیک توانسته بود که زمینه‌ی دیدار رهبران گروه طالبان و آقای ترامپ را مساعد کند. دوم، ضعف دولت کابل و وابستگی شدید حکومت افغانستان به امریکا را برجسته کرد؛ زیرا رهایی استادان دانشگاه امریکایی افغانستان از اولویت‌های جدی واشنگتن محسوب می‌شود که آقای خلیل‌زاد در چندین دوره‌ی مأموریت خود، روی رهایی استادان دانشگاه امریکایی، تمرکز جدی داشت.
شماری از جریان‌های مدنی در خصوص تبادله‌ی زندانیان شبکه‌ی حقانی با دو استاد دانشگاه امریکایی، اعتراض می‌کنند که این تبادله به ضرر افغانستان، خلاف اصول بشری و ملی افغانستان بوده که با نقض«عدالت»، یک جنایت‌کار به تبادله گرفته می‌شود.
عزیز رفیعی، رییس مجتمع شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی می‌گوید، هرچند که خوشب‌ختانه تبادله‌ی انس حقانی با دو استاد دانشگاه امریکایی صورت نگرفت؛ اما به هر صورت، در این معادله، دولت افغانستان از نقطه نظر سیاسی، باخت.
دولت افغانستان، انس حقانی را مشروط بر آغاز مذاکرات مستقیم صلح با طالبان و آزادی دو استاد امریکایی تبادله کرده بود؛ اما این ذهنیت از سوی مردم افغانستان قابل پذیرش نبود؛ زیرا همه بر این باور بودند که رهایی انس حقانی جز تشدید خشونت‌ها، هیچ‌گونه سود دیگری را در کشور نخواهد داشت. آقای رفیعی معتقد است، تبادله‌ی اسرای جنگی و افراد کلیدی گروه‌های جنایت‌کار مثل شبکه‌ی حقانی، نمی‌تواند تحولی را در مذاکرات صلح به وجود آورد و یا هم نویدبخش آغاز مذاکرات بین‌الافغانی باشد.
از سویی هم، شماری از اعضای پیشین گروه طالبان می‌گویند که در ناکامی تبادله‌ی انس حقانی با استادان امریکایی، دو موضوع قابل بحث است: اول این که، ممکن است که گروه طالبان استادان امریکایی را به محل تبادله نیاورده باشند و دوم، سه روز قبل، جنگ‌جویان طالبان در ولایت لوگر، یک تانک امریکایی را مورد حمله قرار دادند و این احتمال هم وجود دارد که ممکن است امریکایی‌ها در حال حاضر، از این تبادله صرف نظر کرده باشند.
ملاسیداکبر آغا، عضو پیشین گروه طالبان، معتقد است که امریکایی‌ها برای رهایی استادان دانشگاه امریکایی، از مدت‌های زیادی کار کرده اند تا به هر نحو ممکن، آن‌ها را آزاد کنند و به همین خاطر، این احتمال وجود دارد که تبادله‌ی انس حقانی با این استادان، انجام شود.
این که دو نفر از استادان دانشگاه امریکایی در کجا زندانی استند، هیچ‌گونه اطلاعاتی وجود ندارد و به احتمال زیاد، آن‌ها در ساحات تحت کنترل طالبان زندانی باشند.
به دنبال رهایی انس حقانی و دو عضور ارشد این شبکه‌ی تروریستی، رییس‌جمهور غنی، روز سه‌شنبه‌ی هفته‌ی گذشته گفته بود که آزادی آن‌ها، در راستای آغاز مذاکرات مستقیم با طالبان جهت دست‌یابی به صلح و ثبات پایدار، موثر واقع خواهد شد.
