جمهوریت یا دولت اسلامی؛ مسأله این است

سه روز پس از گشایش گفت‌وگوهای میان‌افغانان، قرار بود گفت‌وگوهای مستقیم میان هیأت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان و طالبان، به روز دو شنبه (۲۴ سنبله) آغاز شود؛ اما به دلیل نهایی‌نشدن کار گروه تماس دو طرف، به تأخیر افتاده است.
فوزیه کوفی، عضو هیأت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «ما منتظر نهایی‌شدن آجندا و اصول رفتاری توسط گروه‌های تماس هستیم. تا زمانی‌که آن‌ها به توافق نهایی نرسند، گفت‌وگوهای رو در رو شروع نخواهد شد.»
گروه‌ تماس هیأت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان و طالبان، به روز یک‌شنبه (۲۳ سنبله) بعد از گشایش گفت‌وگوهای میان‌افغانان با حضور داکتر عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه‌ی ملی و محمد حنیف اتمر، سرپرست وزارت خارجه‌ی افغانستان، شکل گرفت.
نخستین جلسه‌ی گروه تماس به روز یک شنبه (۲۳ سنبله) دایر شد. در این جلسه‌، روی موضوعات «اصول رفتاری» و «تقسیم اوقات» بحث صورت گرفت؛ اما نهایی نشد. در جسله‌ی نخست، گروه‌های تماس بر این توافق کردند که در جریان گفت‌وگوها، از سخنان پرخاش‌گرانه و بحث دوباره روی موضوعاتی که فیصله می‌شود، خودداری شود. همچنان، در صورتی که در مواردی به بن‌بست می‌رسند، یک کمیسیون ویژه‌ی مشترک تشکیل داده و به حل بن‌بست اقدام کنند.
دومین نشست گروه‌های تماس به روز دوشنبه (۲۴ سنبله) برگزار شد که در آن موضوعاتی چون «ترتیب آجندا»، «تقسیم‌اوقات کاری» و «اصول رفتاری» مطرح شد که باز هم به توافق کلی دست نیافتند.
این درحالی است که پیش از این، عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه‌ی ملی و معصوم ستانکزی، رییس هیأت گفت‌وگوکننده‌ی دولت افغانستان، به خبرنگاران گفته بود که در نخستین دور این گفت‌وگوها، قرار است روی کاهش خشونت‌ها و آتش‌بس، بحث شود؛ مسأله‌ی که طالبان تاکنون در مورد آن ابراز نظر نکرده‌اند.
دولت اسلامی خواست اساسی طالبان
در حالی که هیأت دولت افغانستان، تلاش می‌کنند با موقف جمهوریت به مصاف طالبان برود؛ اما نمایندگان این گروه، گفته‌اند که نام نظام برای‌شان اهمیتی ندارد، بلکه نوعیت نظام که همانا «اسلامی» است، برای‌شان اهمیت دارد.
یک منبع طالبان از قطر به بی‌بی‌سی فارسی می‌گوید: نام نظام سیاسی در افغانستان برای طالبان مهم نیست؛ بلکه نوع عمل‌کرد نظام آینده‌ی افغانستان مهم است که باید اسلامی باشد. به گفته‌ی این منبع، راه‌حل وسطی میان امارت و جمهوریت ممکن است «دولت اسلامی» باشد که زمینه‌ی توافق را میان دو طرف فراهم کند.
این در حالی است که پیش از این رییس‌جمهور غنی در صحبت‌هایش بارها تکرار کرده است که به هیچ وجه از «جمهوریت» نخواهد گذشت و «جمهوریت» خط سرخ او و مردم افغانستان است. حال پرسش اساسی این است که منظور طالبان از «دولت اسلامی» چه نوع نظامی است؟
به باور کارشناسان سیاسی، دولت اسلامی‌ای را که طالبان مطرح می‌کنند، ادامه‌ی همان «امارت اسلامی» است؛ دولتی با روی‌کرد و قرائت تندروانه و افراطی از دین! قرائتی که خلاف ارزش‌های دموکراتیک و دست‌آوردهای بیست‌ساله‌ی مردم افغانستان در عرصه‌های مختلف؛ از جمله آزادی بیان و حقوق برابر شهروندان است.
محمد نعیم نظری، معاون کمیسیون مستقل حقوق بشر، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید: «طالبان قرائت تند و افراطی از دین دارد که در تقابل آشکار با حقوق بشر و ارزش‌های دموکراتیک است.»
از سویی‌هم، امرالله صالح، معاون اول رییس‌جمهور، روز گذشته (دوشنبه، ۲۴ سنبله)، در صفحه‌ی فیس‌بوکش طالبان را گروه زشت، خشن و کوچک خواند و نوشت: «طالب، برای دنیا پیام ندارد و پیامش در ارتباط به دنیای آخرت، پر از تناقص و هذیان است. طالب، به مردم حق دست‌رسی به علم و عرفان و پرسش را نمی‌دهد؛ اما این طرف، یک نظام چندبعدی و کثرت‌گرا است که هر روز به مردم پاسخ می‌دهد.»
به گفته‌ی معاون اول ریاست‌جمهوری، جمهوریت، نظام عدلی و قضایی دارد؛ اما دولتی که طالبان می‌خواهند، محکمه‌ی صحرایی دارد: «طوری که هزاران طالب در زندان‌های افغانستان حضور دارند؛ اما آن‌ها هر کسی را که گرفتند، در همان‌جا سر بریدند.»
در همین حال، شماری از اعضای مجلس نمایندگان می‌گویند که خواست طالبان، در ارتباط با برقراری دولت اسلامی در افغانستان، تنها بهانه‌ای برای نپذیرفتن نظام جمهوریت است.
علی اکبرجمشیدی، عضو مجلس نمایندگان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که دولت افغانستان رسماً و اسماً یک دولت اسلامی است و از نظر اسلام هیچ مشکلی ندارد. طالبان، اسلام را بهانه قرار می‌دهند و تلاش می‌کنند که تحت هر شرایطی، نام نظام را تغییر بدهند: «آن‌ها باید ساختار نظام را بپذیرند و روی تغییراتی که در درون ساختار آورده می‌شود، گفت‌وگو کنند.»
با آمد‌آمد طالبان و شروع گفت‌وگوهای صلح، شهروندان افغانستان نیز نگرانند که ساختار نظام سیاسی این کشور به گونه‌ی نباشد که در آن دست‌آوردهای بیست‌ساله‌ی این کشور ضرب در صفر شود.
محمد نعیم نظری می‌گوید که مردم افغانستان ارزش‌های حقوق بشری‌ای که زمینه‌ی شکل‌دادن کرامت انسانی و توسعه‌ی اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی را مساعد سازد، قبول دارند و هر ساختاری که مخالف این ارزش‌ها باشد، از سوی مردم پذیرفتنی نیست.
با این همه، تا هنوز مشخص نیست که تغییر در موضع طالبان از «امارت اسلامی» به «دولت اسلامی»، به روند گفت‌وگوهای صلح، کمک خواهد کرد یا نه؛ زیرا پیش از این، گروه تروریستی داعش نیز، زیر نام «دولت اسلامی» در عراق ظهور کرده بود؛ اما مبارزه‌های قدرت‌خواهی این گروه نشان داد که «دولت اسلامی» برچسبی بود برای بهره‌کشی از جهل مذهبی انسان‌های عقده‌ای که برای رسیدن به قدرت از هیچ خشونتی کوتاهی نمی‌کنند.
طالبان در حالی «دولت اسلامی» را بدیل امارت اسلامی می‌گویند که گروه داعش (دولت اسلامی)، خود نیز تا چند ماه پیش بزرگ‌ترین تهدید برای امنیت ملی افغانستان و حقوق بشری شهروندان بود.