رهایی انس حقانی، چیزی را در مذاکرات صلح تغییر نمی‌دهد

سید مهدی حسینی
رهایی انس حقانی، چیزی را در مذاکرات صلح تغییر نمی‌دهد

منابع گروه طالبان، تأیید می‌کنند که انس حقانی، برادر معاون رهبر گروه طالبان همراه با دو عضو دیگر این شبکه از زندان بگرام آزاد و به دفتر سیاسی این گروه در قطر انتقال داده شده ‌اند. گفته می‌شود که انس حقانی برای مدتی در حبس خانگی، در قطر قرار خواهد داشت.

انس حقانی با این‌ که در بند دولت افغانستان بود، گروه طالبان او را در هیأت چهارده‌نفری مذاکره‌کننده‌ی خود، شامل کرد. چگونگی هیأت چهارده‌نفری از سوی طالبان و قرار گرفتن «ملا عبدالغنی برادر» در رأس این هیأت، اختلافات جدی‌ای را میان رهبری این گروه به وجود آورد؛ اختلافاتی‌ که حداقل در یک سال گذشته بیش از هر زمان دیگر عریان‌تر شده است. با توجه به نقش کلیدی‌ای ‌که انس حقانی در گروه طالبان داشت و از نفوذی ‌که میان جنگ‌جویان این گروه دارد، با پیوستن او (انس حقانی) در جمع این هیأت، ظاهرا اختلافات میان گروه طالبان نیز بیشتر خواهد شد. پیش از این، ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان، اطلاعاتی را در اختیار شماری از خبرنگاران از جمله روزنامه‌ی صبح کابل قرار داده بود که بر بنیاد این اطلاعات، با آمدن ملابرادر، حساسیت‌ها و اختلافات جدی میان چهره‌های کلیدی طالبان خلق شده و در حال حاضر، رییس هیأت مذاکره‌کننده‌ی طالبان در یک حالت رشد سریع میان طالبان قرار گرفته؛ از جانبی ‌هم، اسلام‌آباد، ملابرادر را به شدت حمایت می‌کند.

استخبارات پاکستان به دنبال معرفی چهره‌ی جدیدی از گروه طالبان است. اسلام‌آباد می‌خواهد که ملاهبت‌الله، رهبر گروه طالبان را حذف و به جای او، ملاعبدالغنی برادر را معرفی کند. دلیل حمایت پاکستان از ملابرادر، این است که او (برادر) رابطه‌ی سیاسی نسبتا طولانی با استخبارات این کشور (ISI) دارد. روی این لحاظ، ملایعقوب پسر ملاعمر، ملاقیوم ذاکر، مسؤول نظامی طالبان در کویته و سراج‌الدین حقانی، رییس شبکه‌ی حقانی با ملابرادر راحت نیستند.

مهره‌های کلیدی طالبان که نام آن‌ها ذکر شد، تلاش دارند تا سراج‌الدین حقانی را قناعت دهند که از رشد سریع ملابرادر جلوگیری کنند و این افراد، رشد برادر را تهدیدی برای ملاهبت‌الله می‌دانند. ملابرادر در حال قدرت‌مندشدن در میان طالبان است و با رشد او، رهبرانی چون ملایعقوب، سراج‌الدین حقانی و ملاقیوم ذاکر در حاشیه قرار گرفته ‌اند.

با رهایی انس، برادر سراج‌الدین حقانی، ظاهرا جبهه‌ی مخالف برادر بیشتر تقویت می‌شود؛ به خصوص، هنگامی‌ که انس به طور علنی شامل هیأت مذاکره‌کننده شود. انتظار می‌رود که یک تحولی در رهبری گروه طالبان به وجود بیاید؛ اما برخی از اعضای پیشین گروه طالبان، انس حقانی را چندان فرد تأثیرگذار در میان طالبان نمی‌دانند.

ملاسید اکبرآغا، عضو پیشین گروه طالبان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید، انس حقانی، در گذشته کدام وظیفه‌ی مهمی را در صفوف گروه طالبان نداشت؛ اما بازداشت او خارج از قلمرو افغانستان و مسأله تبادله‌ی او با دو استاد دانشگاه امریکایی، سبب شهرت او شده است.

این عضو پیشین گروه طالبان، معتقد است که انس حقانی چندان فرد مهمی نیست که بتواند تحولی را در مذاکرات صلح ایجاد کند؛ اما او تأکید می‌کند، رهایی انس حقانی از سوی دولت کابل در ارتباط به مذاکرات صلح یک رفتار خوب بود و مسأله تبادله‌ی زندانیان میان دولت کابل و گروه طالبان، به پیشرفت مذاکرات صلح کمک می‌کند.

ملاسید اکبرآغا، خواستار افزایش تبادله‌ی زندانیان میان دولت کابل و گروه طالبان است و او از این گروه می‌خواهد، آن عده از سربازان ارتش افغانستان که در نزد طالبان زندانی استند، را به حسن نیت، رها کند تا این ‌که زمینه‌ی مذاکرات مستقیم بین دو طرف، مهیا شود.

به گفته‌ی وی، از این ‌که نام انس حقانی در فهرست هیأت مذاکره‌کننده بود، امریکایی‌ها تلاش داشتند تا او را در مذاکرات حاضر کنند. این احتمال وجود دارد که او بعد از این، در میز مذاکرات صلح حضور یابد؛ اما زود است که تأثیرگذاری انس در چگونگی پیشرفت مذاکرات، سنجیده شود.

اعضای پیشین گروه طالبان، بر این باور اند که رهایی انس حقانی منجر به آغاز مذاکرات مستقیم میان دولت کابل و گروه طالبان نخواهد شد و تنها چیزی ‌که می‌تواند باعث آغاز مستقیم مذاکرات بین‌الافغانی شود، امضای توافق‌نامه میان طالبان و ایالات متحده‌ی امریکا است. ملاسیداکبر آغا، خاطرنشان کرد که در حال حاضر، ایالات متحده برای خارج شدن از افغانستان آماده نیست و اکنون که انس حقانی رها شده است، هنوز معلوم نیست که آیا امریکا این توافق‌نامه را امضا می‌کند یاخیر.

در همین حال، کمیسیون مستقل حقوق بشر، با رهایی انس حقانی مخالفت کرده و آزادی او را مغایر قوانین نافذه‌ی کشور عنوان کرده است. نعیم نظری، معاون این کمیسیون به روزنامه‌ی صبح کابل کفت: «کمیسیون مستقل حقوق بشر به خاطر آزادی سه تن از مسؤولان بلندپایه‌ی شبکه‌ی‌ حقانی، شدیدا نگران است و این مسأله در تقابل با استقلالیت دستگاه قوه‌ی قضایی افغانستان قرار دارد؛ از جانب دیگر، آزادی انس حقانی، یک رویکرد قربانی‌محور نیست.»

کمیسیون مستقل حقوق بشر، بر این باور است که اساسا، افرادی ‌که مرتکب جنایت ضد بشری شده ‌اند، این قربانی‌ها استند که صلاحیت عفو و بخشش جنایت‌کاران را دارند. معاون این کمیسیون می‌گوید، آزادی سه تن از شبکه‌ی حقانی، برای پیشرفت مذاکرات صلح کمکی نخواهد کرد؛ زیرا، آزادی آن‌ها از یک‌سو در تقابل با حاکمیت قانون قرار دارد که این آزادی، از اعتبار دستگاه قضایی می‌کاهد و از سوی دیگر، فرهنگ معافیت از قانون را تقویت می‌کند و به همین خاطر، رویکرد آزادی جنایت‌کاران طالبان برای کمیسیون حقوق بشر پذیرفتنی نیست.

هرچند، انس حقانی، هفته‌ی گذشته از سوی دولت افغانستان آزاد شده بود؛ اما با حملات تروریستی گروه طالبان در ولایت‌های کابل و لوگر، تبادله‌ی انس با دو استاد دانشگاه امریکایی، به تأخیر افتاد. به دنبال این حملات، ارگ ریاست‌جمهوری افغانستان اعلام کرد، تا زمانی ‌که طالبان به تعهدات خود پابند نباشند، انس را آزاد نمی‌کند.