مترجم: سخی خالد
نویسنده: علی‌محمد لطیفی
منبع: الجزیره
کشور جنگ‌زده‌ی جنوب آسیا با یک چالش دیگر در زمینه‌ی عرضه‌ی خدمات صحی دست و پنجه نرم می‌کند.
کابل، افغانستان – عبدالله عبدالله، رییس اجرایی حکومت وحدت ملی افغانستان، در تازه‌ترین اشاره‌اش، به وزارت صحت عامه‌ی افغانستان گفته است که «با هزینه‌ای که صرف یک روز جنگ می‌کنیم، در بخش خدمات صحی به خودکفایی می‌رسیم.»
داکتر عبدالله، وضعیت صحی کشور را که در اثر جنگ جاری و محدودیت منابع به گونه‌ی زجرآلودی آسیب دیده است، در این بیانیه به تفصیل توضیح داده است.
مراکز صحی در افغانستان توسط گروه‌های مسلح مورد تهدید قرار گرفته است. بر اساس گزارش سازمان جهانی صحت، در ربع اول سال ۲۰۱۹ حدود ۳۴ حمله بر مراکز صحی گزارش شده است که در اثر آن حداقل ۹ کارمند و مریض کشته و باعث مسدودشدن ۸۷ مرکز صحی شده است.
جنگ و فقر
نجم‌السما شفاجو، یک متخصص زنان و قابله‌گی که در شفاخانه‌های دولتی و کلینیک‌های خصوصی در کابل و هلمند ایفای وظیفه کرده است، می‌گوید که مشکلات ما در دو نکته خلاصه می‌شود: «جنگ و فقر»
شفاجو می‌گوید: «چهار دهه جنگ به افزایش فقر، منجر شده به تاثیر مستقیم و وضعیت صحی شده است.»
«اگر یک مادر پول درمان خود را نداشته باشد و غذاهای صحی مصرف نکند، نمی‌تواند فرزند صحت‌مند به دنیا بیاورد و اگر فرزند او صحت‌مند نباشد، تمام جامعه را متأثر می‌کند.»
شفاجو در سال هشتم کارش می‌گوید که تعداد بیمارانی که دسترسی کامل به خدمات صحی داشته، غذاهای صحی مصرف کرده و از داروهای باکیفیت مستفید شده‌اند، انگشت‌شمار است.
این کمبود دسترسی مردم به غذاهای صحی و گزارش‌های رسانه‌ای در مورد کیفیت پایین داروهای ایرانی و پاکستانی تاریخ گذشته و جعلی، بر کارمندان شفاخانه‌هایی که معاش شان کم است و کار شان زیاد، فشارهایی بیشتری را وارد کرده است.
بارز احمدی، کسی که بیش از سه سال و نیم در شفاخانه‌های دولتی کارمند است، می‌گوید که بسیاری از داکتران مجبور شده‌اند که درآمد شان را به وسیله‌ی کارکردن در کلینیک‌هایی خصوصی افزایش دهند.
«در یک روز کاری، حداقل ۱۵۰۰ بیمار به شفاخانه‌های دولتی مراجعه می‌کند و حداقل ۵۰ بیمار برای شب بستری می‌شود. با این وجود معاش یک داکتر برای مصارف ابتدایی زندگی‌اش کافی نیست.»
به طور متوسط، معاش یک داکتر در ماه حتا اگر ارزش ارز افغانی پایین بیاید، بین ۱۲۰۰۰ تا۱۵۰۰۰هزار افغانی است که معادل ۱۵۱ تا ۱۸۹ دالر می‌شود.
احمدی می‌گوید که شفاخانه‌ی میوند در نظر داشت که صرفا به تعداد کافی مریض بپذیرد تا کارمندان بتوانند انواع مختلف امراض و روش معالجه آن را بیاموزند؛ اما با افزایش بیماران، مجبور به پذیرش آنان شدند.
شفاخانه‌ای که در دهه‌ی ۱۹۶۰ آغاز به کار کرد، ظرفیت پذیرش ۳۰۰ تا ۴۰۰ بیمار را در روز داشت؛ اما تعداد مراجعین آنان در روز حتا به ۱۰۰۰ بیمار هم می‌رسد. به این معنا، داکترانی که قرار بود به طور میانگین روزانه ۳۰ بیمار را ببینند، به سه برابر آن رسیدگی می‌کنند.
دو برادر از ولسوالی تگاب ولایت کاپیسا بعد از حساسیتی که در اثر استفاده از داروی غیرتجویزی پیدا کرده بودند، در کابل معالجه شدند.
ضرورت به تغییرات ساختاری
کارمندان سکتور صحی افغانستان می‌گویند که تغییر بنیادی در ساختار سکتور صحت ضروری است. داکتران می‌گویند که آنان بعضا مجبور شده‌اند از امکانات و حتا داروهای غیرمعیاری برای درمان استفاده کنند.
شفاجو می‌گوید: «یک داکتر افغان و داکتر خارجی، یک درس را فرا می‌گیرند، تنها تفاوت در امکاناتی است که در دسترس شان قرار دارد… برای استفاده از ابتدایی‌ترین ابزارآلات، باید سخت‌ترین پروسه‌ها را طی کنیم.»
یک داکتر که نخواست اسم‌اش برده شود می‌گوید که برای بسیاری از بیمارانش که قابلیت استفاده از داروهای تجویزشده را نداشته‌اند، داروهایی تاریخ گذشته را جمع‌آوری کرده است.
فقدان سرمایه و امکانات، جمع جنگ جاری، باعث شده است که سکتور صحت نتواند خدمات کافی عرضه کند، چنانچه امسال ۱٫۹ میلیون بیمار به رسیدگی عاجل ضرورت دارند.
این مسأله آن عده بیمارانی که مستعداند را، مجبور کرده است که به هدف مداوا به خارج – پاکستان، هندوستان و ترکیه- بروند. گفته شده است که افغان‌ها بیش از ۳۰۰ میلیون دالر را به هدف درمان در خارج از کشور به مصرف برسانند.
ملنگِ ۵۲ ساله، پس از یک‌سال، بعد از اینکه شبی از شدت درد به خود می‌پیچید و فریاد می‌کشید به یک شفاخانه‌ی دولتی در وزیر اکبرخان مراجعه کرده است. حالا که خوب فکر می‌کند، آرزو می‌کند کاش به خارج رفته بود.
داکتران به او گفته‌اند که دست راست و پای چپ‌اش از کار افتاه است. «سال‌ها به عنوان یک باربر کار کرده‌ام و همه‌ی آنچه که مردم ضرورت داشتند را حمل می‌کردم.»
ملنگ می‌گوید که از این شفاخانه به آن شفاخانه سرگردانی کشیدم و حداقل ۴۰۰۰۰ هزار افغانی [معادل ۵۰۰ دالر] هزینه کردم؛ اما حالم بهبود نیافته است.
ملنگ به منظور تهیه‌ی غذا برای خانواده‌اش که متشکل از شش دختر است، بدون سرمایه و سواد، کارهای شاقه انجام می‌داد تا ماهانه چندهزار افغانی دست و پا کند و روزگار بگذراند.
«اکنون خانم‌ام باید در خانه‌های مردم کار کند. قرض‌ها مرا زمین‌گیر کرده؛ اما نمی‌دانم چه کار کنم.»
آخرین پیشرفت‌ها
داکترانی که الجزیره با آنان گفت‌وگو کرده است، می‌گویند که با وجود نداشتن منبع و عقب‌ماندگی، کارمندان بخش صحی افغانستان، در شرایطی ناهنجار، به بهترین شیوه خدمات عرضه کرده است.
داکتر نجیب صدیقی، کسی که کارش را به عنوان متخصص داخله در هلمند آغاز کرده است، می‌گوید که شاهد پیشرفت‌هایی نیز است.
او می‌گوید: «من کار عملی‌ام را زیر سلطه‌ی طالبان شروع کردم. آن زمان، تفاوتی میان یک شفاخانه در ولسوالی سنگین و کابل نبود.»
وحیدالله مایار، سخنگوی وزارت صحت عامه‌ی افغانستان می‌گوید که با وجود مشکلات، پیشرفت‌هایی نیز صورت گرفته است.
در سال ۲۰۰۳، افغانستان بیشترین میزان مرگ‌ومیر را در جهان داشت؛ از هر صدهزار مادر، ۱۶۰۰ زن در جریان زایمان می‌مردند. امروز این تعداد به کمتر از ۳۰۰ نفر رسیده است.
میزان مرگ‌ومیر اطفال نیز قریب به نصف کاهش یافته است؛ از هر یک هزار طفل، ۱۶۰ طفل زیر پنج سال، به ۵۰ طفل کاهش یافته است.
مایار می‌گوید که این آمار با تلاش‌های حکومت به دست آمده است تا نگرانی مردم در این خصوص، به ویژه در جریان چهار سال گذشته بر طرف شود.
در سال ۲۰۱۸، وزارت صحت عامه با امضای قراردادی، با مقامات وزارت مخابرات، ۱۵ شفاخانه‌ی ولایتی را با دیگر شفاخانه‌ها در کابل متصل کرده است.
در چهار سال اخیر، بیش از ۴۲۰ مرکز صحی در سراسر مملکت تاسیس شده است که شامل اولین شفاخانه‌ی جراحی که سال پار در کابل ایجاد شد، می‌شود.
صدیقی می‌گوید: «زمانی بود که در کابل ماشین «التراسوند» وجود نداشت. اکنون هر شفاخانه‌ای خصوصی از یک ماشین التراسوند برخوردار است. مردم مجبور بودند که حتا برای یک عملیات الکتروکاردیوگرافی به خارج سفر کنند. اکنون این عملیات در کابل امکان‌پذیر است.
