جامعه مدنی
گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با رحمت‌الله شریعتی، فعال مدنی و استاد دانشگاه
شماری از فعالان مدنی به این باورند که حفظ نظام جمهوریت باید در اولویت مذاکرات صلح باشد؛ زیرا جمهوریت تنها نظامی است که متضمن حقوق شهروندان، به ویژه زنان است.
رحمت‌الله شریعتی، استاد دانشگاه و از فعالان مدنی در دایکندی در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید که هیچ نظامی غیر از جمهوریت نمی‌تواند یک بستر مطمین و کم‌خطر برای حضور و مشارکت زنان باشد. «ما باید جمهوریت را حفظ کنیم؛ چون این نظامی است که می‌تواند حضور زنان را تضمین کند. من فکر می‌کنم در قدم نخست موضوع جمهوریت برای تمام شهروندان، به ویژه زنان بسیار مهم است. موضوع دوم حفظ دست‌آوردهای نوزده سال گذشته است که فوق‌العاده مهم است، مهم‌تر از همه فصل دوم قانون اساسی است. این‌ها موضوعات بنیادی‌ای است که اگر بتوانیم از آن حفاظت کنیم تا حدودی موفق می‌شویم.»
شبکه: ارزیابی شما از آن‌چه تا اکنون در گفت‌وگوهای صلح گذشته است چه است؟
شریعتی: هیئت‌های مذاکره‌کننده در یک مدت بسیار طولانی هنوز نتوانسته اند روی آجندای مذاکرات صلح به توافق برسند؛ به این معنا که این روند فوق‌العاده مغلق و پیچیده است و این‌ها هنوز به یک مکانیزم مشخص که گفت‌وگوهای صلح مطابق آن پیش برود دست نیافته اند. اگر بسیار خوش‌بینانه قضاوت کنیم، می‌توانیم بگوییم که دیدگاه هیئت مذاکره‌کننده‌ی دولت افغانستان خوب است؛ اما دیدگاه طالبان یک مسیر انحرافی است و این می‌تواند دموکراسی نوپای افغانستان، قوانین، دست‌آوردهای گذشته و منافع مردم افغانستان را به مخاطره بیندازد.
شبکه: گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به ویژه در مورد زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
شریعتی: متاسفانه در نوزده سال گذشته با این که نظام دموکراتیک و مردم‌سالاری تا حدودی به معنای متعارف کلمه در افغانستان حاکم بوده است، طالبان یک تهدید جدی برای حقوق زنان و صلح و امنیت آنان بوده اند. اگر این گروه در راس حکومت قرار بگیرد؛ یا مشارکت گسترده در قدرت داشته باشد، طبیعی است که بالاخره موضوع حقوق زنان و مشارکت آنان را با مشکل روبه‌رو خواهد کرد؛ زیرا طالبان از نظر عقیدتی با حضور و مشارکت زنان به خصوص مشارکت عادلانه و برابر آنان در روندهای گوناگون مخالف اند. به همین دلیل من واقعا نگران استم.
شبکه: نفس حضور زنان در مذاکرات صلح، تا چه اندازه می‌تواند بر موقف طالبان نسبت به آنان تاثیر بگذارد؟
شریعتی: البته که تاثیرگذار است؛ اما فکر می‌کنم یک مشکل جدی این است که حضور زنان در ترکیب هیئت مذاکره‌کننده بسیار کم‌رنگ است؛ در حالی که برای رسیدن به توافق بر سر یک اندیشه هرچه افراد هم‌فکر بیش‌تر باشند بهتر است. درست است؛ مردانی که از حقوق زنان دفاع می‌کنند هم در این جمع هستند؛ اما تاثیر حضور آنان نسبت به حضور خود زنان متفاوت است. از سوی دیگر فکر می‌کنم؛ طالبانی که در دوحه استند، صرفا دیدگاه سیاسی دارند؛ یعنی می‌خواهند امتیاز بگیرند؛ ولی خطرناک‌تر از این‌ها برای زنان، طالبانی اند که در جبهه‌ها می‌جنگند. به هر حال حضور زنان در کل سودمند است و می‌تواند حداقل یک ذهنیت در مورد مشکلاتی که زنان افغانستان با آن روبه‌رو استند، در سطح بین‌الملل ایجاد بکند.
شبکه: اگر توافق صلح باعث ایجاد برخی محدودیت‌ها در مورد حقوق و آزادی‌های زنان شود، برای شما به عنوان یک شهروند قابل قبول است؟
شریعتی: متاسفانه این تا حدودی یک ناگزیری است؛ چون در هر روند یک قربانی لازم است و اگر قرار باشد ما به صلح دست یابیم، نمی‌توانیم به صورت مطلق خط سرخ تعیین کنیم و بگوییم که این چیزها انجام شود، در غیر این‌صورت ما صلح را قبول نداریم. خوب طبیعی است که دو طرف ناگزیرند تا حدودی عقب‌نشینی کنند؛ مثلا ما هیچ‌گاه ممانعت برای تحصیل زنان را نمی‌پذیریم؛ اما می‌توان صنف‌های جداگانه را به عنوان یک بدیل مطرح کرد، البته مشروط بر این که صلح برقرار شود؛ اما در صورتی که فقط حرف باشد و این‌بار گروه‌های دیگری تمویل و تجهیز شود، فکر می‌کنم عقب‌نشینی سودی نخواهد داشت.
شبکه: به نظر شما جدا از مسایل امنیتی چه چیزی مانع پیشرفت زنان است؟
شریعتی: من فکر می‌کنم که مهم‌ترین دلیل، سنتی‌بودن جامعه است که بزرگ‌ترین مانع پیشرفت زنان به شمار می‌رود. شما می‌دانید؛ در جوامعی مرد و زن با هم رشد می‌کنند که فرهنگ مشارکتی وجود داشته باشد و نگاه بدبینانه نسبت به زن وجود نداشته باشد. متاسفانه فرهنگ جامعه‌ی افغانستان سنتی است و نگاه بدبینانه به زنان مانع بزرگی بر سر راه پیشرفت آنان است. موضوع دیگر سطح پایین سواد است که یکی از دلایل آن ممکن است مشکلات امنیتی باشد؛ ولی چگونگی سیستم تحصیلی هم بی‌تاثیر نیست.
به باور آقای شریعتی، موضوع دیگری که مانعی برای پیشرفت زنان به شمار می‌رود، فرهنگ و بستر دینی و قرائت و روایت نادرست از دین در کشور است.
