گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با صدیقی لعل‌زاد، نویسنده و پژوهش‌گر
شماری از پژوهش‌گران با اشاره به گفت‌وگوهای صلح و ابراز نگرانی در رابطه با سرنوشت حقوق زنان در جامعه‌ی پس از توافق صلح، می‌گویند؛ نه تنها این حق مسلم زنان است که پس از توافق صلح مانند شهروندان دیگر به حقوق شان دست‌رسی داشته باشند و در حوزه‌های مختلف فعالیت کنند؛ بلکه جامعه نیز برای پیشرفت به زنان نیازمند است.
صدیقی لعل‌زاد، نویسنده و پژوهش‌گر در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید که زنان افغانستان به عنوان شهروندان کشور، حقوقی دارند که در جامعه‌ی پس از توافق صلح باید در نظر گرفته شود. «زنان این حق را دارند که در بخش‌های مختلف جامعه سهم داشته باشند و این سهم، حق مسلم آنان است. جامعه نیز در بخش‌های طبابت، معارف و پولیس نیاز شدید به حضور زنان دارد. هم‌چنان باید یادآور شد که فعالیت زنان در اجتماع حقی است که دین نیز برای آنان در نظر گرفته است.»
شبکه: ارزیابی تان از آن‌چه تا اکنون در گفت‌وگوهای صلح گذشته، چه است؟
لعل‌زاد: ما به تحقق صلح در کشور باور داریم؛ اما موفقیت این گفت‌وگوها به این نیز بستگی دارد که سیاسی‌ها تا چه اندازه در این روند صادقانه کار می‌کنند و کشورهای دخیل در قضایای افغانستان چه‌قدر می‌توانند نقش خود را به درستی بازی کنند، تا افغانستان فردای خوبی داشته باشد. در این شکی نیست که دست‌یابی به صلح مراحلی دارد و چالش‌هایی نیز بر سر راه آن وجود خواهد داشت؛ اما اگر دولت افغانستان، گروه طالبان و نهادهایی که به عنوان میانجی در این بخش کار می‌کنند به گونه‌ی درست عمل کنند، این مساله حل می‌شود. دلیل بن‌بست‌هایی که وجود دارد، این است که افغانستان چهل سال شاهد جنگ بوده است و به این جنگ نمی‌توان در دو روز یا دو ماه پایان داد و این کار زمان‌گیر است؛ اما فکر می‌کنم این روند با وجود زمان‌گیربودنش یک برنامه‌ی درست خواهد بود، به این شرط که شرکای بین‌المللی نقش خود را به خوبی بازی کنند.
شبکه: گفت‌وگو با گروهی که پیشینه‌ی خوبی، به ویژه در رابطه با زنان ندارد به جایی خواهد رسید؟
لعل‌زاد: نسل امروز زنان در افغانستان؛ مانند نسل دوره‌ی طالبان و پیش از آن نیست؛ بلکه زنان این نسل آگاه‌تر استند. نمونه‌ی آن هم خبرنگاران زنی استند که در مراسم گشایش مذاکرات صلح حضور داشتند. زنان افغانستان حتا در دورافتاده‌ترین مناطق کشور فعالیت‌هایی دارند، در برنامه‌های مختلف شرکت می‌کنند و با اشتراک در گفتمان‌ها از حقوق خود دفاع می‌کنند. من در سفرهایی که به ولسوالی‌های دوردست کشور داشته ام شاهد فعالیت زنان بوده ام. فکر می‌کنم طالبان در صورت مشارکت در قدرت، مثل گذشته با فعالیت زنان مخالف خواهند بود؛ اما شاید این مخالفت در حدی نباشد که زنان را دوباره خانه‌نشین کند و به عقب‌گرد آنان بینجامد. به هر حال طالبان حالا حاضر به مذاکره شده اند و فکر می‌کنم در کل نمی‌توانند هرکاری که بخواهند انجام بدهند.
شبکه: نفس حضور زنان در روند صلح چه تاثیری بر موقف طالبان نسبت به آنان خواهد گذاشت؟
لعل‌زاد: همان‌طور که می‌دانیم در گروه مذاکره‌کننده‌ی طالبان، هیچ زنی حضور ندارد؛ اما در گروه دولت، زنان آگاهی هستند که می‌توانند نقش عمده‌ای بازی کنند. زنانی که نمایندگان آنان در مذاکرات حضور دارند چطور می‌توانند عقب‌گرد داشته باشند؟ افزون بر این موضوع، حمایت شرکای بین‌المللی نیز تاثیرگذار است.
شبکه: اگر طالبان برای توافق صلح محدودیت‌هایی در رابطه با حقوق زنان طرح کنند، به نظر شما باید پذیرفته شود؟
لعل‌زاد: باید دید این محدودیت‌ها چه است و تا چه اندازه ممکن است زنان را متاثر کند. اگر این محدودیت‌ها در حدی باشد که زنان را دچار یک عقب‌گرد جدی بکند به هیچ‌وجه نباید پذیرفته شود.
شبکه: جدا از مسایل امنیتی و مخالفت طالبان با فعالیت زنان، دیگر چه مشکلاتی در جامعه مانع پیشرفت زنان است؟
لعل‌زاد: سطح پایین آگاهی در جامعه‌ی افغانستان و قرائت‌های مختلف از دین باعث به‌وجودآمدن مشکلاتی بر سر راه زنان شده است و این وضعیت با تامین امنیت و آگاهی‌دهی به تدریج بهتر خواهد شد. یکی از دانش‌مندان معروف در پاسخ به این پرسش که چگونه می‌توان افراطیت را از دنیا محو کرد، گفته است: «آموزش، آموزش و آموزش» به نظر من نیاز به آگاهی‌دهی بسیار جدی است. از یک سو نیز عالمان دین باید برای به‌تفاهم‌رسیدن در رابطه با قرائت‌های مختلفی که از دین وجود دارد مناظره‌هایی را راه بیندازند. افغانستان یک کشور اسلامی است و باید معیارهای اسلامی در نظر گرفته شود.
شبکه: حضور طالبان در قدرت چه تاثیری می‌تواند بر فعالیت‌های مدنی بگذارد؟
لعل‌زاد: پس از توافق صلح معلوم خواهد شد که سهم طالبان از حضور در حکومت چه‌قدر است، به هر حال آن‌ها بخش‌هایی از قدرت را در دست خواهند گرفت. به نظر من طالبان دو نوع اند؛ شماری از آنان؛ مانند طالبانی که در بدخشان و در کل سمت شمال استند، زیاد با جامعه‌ی مدنی و مسایل حقوق بشری مشکل ندارند و ما زیاد با آنان درگیر نیستیم؛ اما شمار دیگری از طالبان با مسایل فراوانی مشکل دارند. اگر طالبان دسته‌ی دوم در بخش‌هایی؛ چون جامعه‌ی مدنی، حقوق بشر، حقوق زنان و رسانه‌ها صلاحیت داشته باشند، طبیعی است که مشکلاتی را به وجود خواهند آورد؛ اما من به این باورم که اگر به آنان آگاهی داده شود، ممکن است کم‌کم تغییر کنند.
آقای لعل‌زاد می‌گوید؛ با وجود مشکلاتی که بر سر راه توافق صلح در افغانستان وجود دارد، امیدوار است که این توافق صورت بگیرد و صلح پایدار و همیشگی در کشور برقرار شود.
