تيفا: کميسيون‌ها نبايد دست به خودکشي انتخاباتي بزنند

چهارمین دور انتخابات ریاست‌جمهوری افغانستان، با فراز و نشیب‌های بسیار برگزار شد. با آن ‌که سطح اشتراک مردم در انتخابات کم‌تر توصیف شد؛ اما شماری از مردم، برای تداوم نظام جمهوری و دموکراسی با قبول خطرات جانی، پای صندوق‌های رأی رفتند و زعیم آینده‌ی شان را انتخاب کردند. در حال حاضر، تقلب و عدم شفافیت در شمارش، سلامت آرای رأی‌دهندگان را تهدید می‌کند.

کمیسیون‌های انتخاباتی تعهد داده ‌اند که از آرای پاک مردم افغانستان حفاظت می‌کنند و اجازه نمی‌دهند که مدیریت انتخابات منجر به بحران سیاسی شود. هفده روز از برگزاری این روند گذشته و بر اساس تقویم کمیسیون انتخابات، پنج روز تا اعلام نتیجه‌ی ابتدایی انتخابات باقی مانده است. کمیسیون انتخابات به تطبیق تقویم انتخابات متعهد است و به دنبال این است که نتیجه‌ی ابتدایی را در ۲۷ میزان اعلام کند؛ اما در عین حال، گمانه‌زنی‌هایی وجود دارد که ممکن است، نتیجه‌ی ابتدایی طبق تقویم اعلام نشود. تأخیر در اعلام نتیجه، ممکن است که فاز جدیدی از رقابت‌ها و تنش‌های سیاسی را در میان بازی‌گران انتخاباتی، بگشاید.

یافته‌های نهادهای ناظر انتخابات نشان می‌دهد که کمیسیون‌های انتخاباتی آماده‌ی اعلام نتیجه در ۲۷ میزان نیستند. نعیم ایوب‌زاده، رییس بنیاد انتخابات شفاف افغانستان (تیفا)، می‌گوید که اگر قرار باشد کمیسیون انتخابات، نتیجه‌‌ی ابتدایی را بر اساس یک روند شفاف و تفکیک آرای سیاه و سفید، همگانی کند، این ناممکن به نظر می‌رسد.

تیفا بیان می‌کند، در صورتی که کمیسیون انتخابات نتیجه‌ی دل‌خواه خود را اعلام کند، با واکنش‌ها و مخالفت‌های جدی تیم‌های انتخاباتی روبه‌رو خواهد شد.

 نهادهای ناظر انتخابات از کمیسیون انتخابات می‌خواهند که نتیجه‌ی ابتدایی را با رونمایی اسناد و شواهد اعلام کند؛ در غیر این صورت، اگر نتیجه بدون اسناد، شواهد و حساب‌دهی ارائه شود، اعتبار، اعتماد و ساختارهای کمیسیون‌های انتخاباتی زیر سوال رفته و یک خودکشی انتخاباتی خواهد بود.

تیم «ثبات و همگرایی» به ریاست داکتر عبدالله عبدالله مهم‌ترین رقیب انتخاباتی«دولت‌ساز» به ریاست محمداشرف غنی است. ثبات و همگرایی از کارشیوه‌ی کمیسیون انتخابات انتقاد می‌کند که روند انتقال نتایج برگه‌های رأی‌دهی به بانک اطلاعات مرکزی کمیسیون انتخابات، متوقف شود. مسؤولان این تیم، مدعی استند که کمیسیون انتخابات بر خلاف طرزالعمل‌های خود در مورد جمع‌آوری آرا، کار می‌کند.

تیم ثبات و همگرایی خود را برنده‌ی انتخابات خوانده اند و با انتقاد از کمیسیون انتخابات، تأکید بر این دارد که باید هر چه زودتر نتیجه‌ی انتخابات اعلام شود. این تیم، رقبای انتخاباتی‌اش به خصوص تیم دولت‌ساز را به تقلب سیستماتیک پیش از انتخابات و بعد از انتخابات متهم می‌کند و ادعا دارد که تأخیر در روند کاری کمیسیون بیان‌گر این مسأله است؛ اما تیم دولت‌ساز می‌گوید که به هرگونه فیصله و تصمیم‌گیری کمیسیون‌های انتخاباتی احترام می‌گذارد و هر نتیجه‌ای را که کمیسیون اعلام کند، مورد پذیرش این تیم خواهد بود.

شمار دیگری از نهادهای ناظر ابراز نگرانی می‌کنند که اگر کمیسیون‌های انتخاباتی، به لحاظ زمانی ‌که در تقویم درج است، روند انتخابات را درست مدیریت نکنند، نه تنها شک و تردیدها نسبت به نتیجه‌ی انتخابات شکل می‌گیرد، بلکه سرآغاز یک بحران دیگر در کشور خواهد شد.

یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه (تیفا)، می‌گوید که سیاسیون افغانستان پیرامون چگونگی اعلام نتیجه، بی‌تحمل شده‌ اند؛ عده‌ای از شرکای انتخاباتی ادعای پیروزی پیش از وقت را دارند و برخی هم ذهنیت‌سازی می‌کنند که انتخابات در دور اول برنده ندارد و به دور دوم کشانیده می‌شود. همه‌ی این موارد، اذهان عامه را نسبت به نتیجه‌ی انتخابات مغشوش کرده و حساسیت‌ها را ایجاد می‌کند.

تیفا، برخی از چالش‌های کمیسیون انتخابات را می‌پذیرد که ممکن است معقول و قابل توجیه باشد؛ اما پذیرش این چالش‌ها بدون دلیل قابل قبول نیست و به همین منظور، نهادهای ناظر نگران این مسأله استند که نباید روند اعلام نتیجه همانند انتخابات پارلمانی به درازا کشیده شود.

نهادهای ناظر معتقدند که کمیسیون انتخابات، اگر نتیجه‌ی ابتدایی را بر اساس فرم نتایجی ‌که از محلات و مراکز رأی‌دهی دریافت کرده، اعلام کند، می‌تواند در ۲۷ میزان  موفق به این کار شود و اگر نتیجه را طبق آرای بایومتریک شده اعلام کند، در این صورت، همگانی کردن نتیجه زمان‌گیر خواهد بود.

در صورتی‌ که معلومات از دستگاه‌های بایومتریک هرچه زودتر به بانک اطلاعات مرکزی انتقال داده شود، امکان تفاوت میان برگه‌های کاغذی نتایج و دستگاه‌های بایومتریک وجود دارد. مثلا؛ در یک برگه کاغذی یک محل، دو صد نفر رأی داده اند؛ اما در دستگاه بایومتریک، هشتاد رأی نشان می‌دهد که با این وجود، ۱۲۰ رأی تفاوت می‌کند. کمیسیون باید صندوق همان محل را شناسایی کند که در این صورت، اعلام نتیجه‌ی ابتدایی در ۲۷ میزان عملی به نظر نمی‌رسد.

کمیسیون انتخابات پس از ختم روند رأی‌دهی، دید و بازدیدهای زیادی را با سفیران و نمایندگان کشورهای خارجی انجام داده و از شفافیت انتخابات و اعلام نتیجه بر اساس تقویم، اطمینان داده است. به تازگی، هیأت معاونت سازمان ملل‌متحد در افغانستان (یوناما) اعلامیه به نشر رسانده است که در آن آمده کمیسیون انتخابات اقدامات زیادی را برای جلوگیری از تقلب روی دست گرفته است.

یوناما از کمیسیون انتخابات خواسته که همه‌ی افراد ذی‌نفع باید از روند شمارش آرا اطمینان به دست آورند و این نهاد نیز تأکید کرده که افراد ذی‌دخل، مسؤولیت مشترک در اعتباردهی انتخابات دارند.