چند روز پیش، شعار جالبی را در دست فرزند یکی از داکتران افغانستان خواندم، «پدرم داکتر است و بیرون می‌رود تا به شما کمک کند؛ شما در خانه بمانید تا به ما کمک کنید.»
بدون شک، کشور مان دارای داکتران، پرستاران و کارمندان صحی فداکاری بوده که با به خطر انداختن سلامتی و جان خود، به مردم کمک کرده اند؛ اما هیچ وقت فرهنگ دیگرستیز و طرد‌کننده‌ی ما اجازه نداده است که آن‌ها مورد توجه و تکریم اجتماعی باشند؛ افرادی که همیشه در مظان اتهام و القاب ناصواب گوناگون بوده اند؛ از لقب قصاب گرفته تا «کمپودر» و…!
حالا اما ورق برگشته و کرونا به همان شکل که تمام ابعاد زندگی بشر را زیر تأثیر برده، زمینه را برای اعتمادسازی و تکریم جامعه‌ی پزشکی نیز فراهم کرده است؛ تا جایی که سال ۲۰۲۰ به نام آن‌ها مسما خواهد شد. افرادی که نبض زندگی و نجات کره‌ی زمین، بیش از هر زمانی، وابسته به ایثار و فداکاری آن‌ها است؛ کسانی که با ایثار و فداکاری، کم کم جای سوپراستارهای هنر، ورزش، ادبیات و… را در دل مردم می‌گیرند.
با تأسف و به دلایل گوناگون-که جای بسطش این‌جا نیست- دافعه‌ی ما همیشه بیش‌تر از جاذبه‌ی مان بوده است و هیچ زمانی، تمرکز روی تقدیر و بزرگ‌داشت یک‌دیگر نداشته و به اندازه‌ی کافی، قدر هم‌دیگر را ندانسته ایم.
در سال‌های اخیر، جامعه‌ی پزشکی افغانستان فداکاری‌های زیادی انجام داده و برای نجات انسان، بارها مورد حمله‌های خونین قرار گرفته و قربانی داده؛ اما باز هم به اندازه‌ی کافی مورد توجه نبوده است. کسانی که امروز در خط مقدم مبارزه با کرونا استند. در کشورهای دیگر، کارمندان صحی، از شرایط و بودن در لباس‌های مخصوص مبارزه با کرونا شکایت داشته و می‌گویند، ساعت‌ها کار با لباس‌هایی که هر کسی را به یاد فضانوردان می‌اندازد، بی‌نهایت سخت و مشکل است. سختی و رنجی که در مقایسه با رنج و درد پزشکان و پرستاران افغانستان برای درمان بیماران و زخمی‌های سال‌ها جنگ، اندک است.
روز گذشته، به نقل از مسؤول نظارت و پاسخ‌دهی صحت عامه‌ی هرات، خبری در رسانه‌ها منتشر شد که شانزده نفر از پزشکان و پرستاران این ولایت، به ویروس کرونا مبتلا شده اند.
افرادی که از خطر و همه‌گیری کرونا آگاه بودند؛ اما برای نجات مردم آستین همت بالا زده و برای سلامتی آن‌ها، سلامت خود را به مخاطره انداختند.
با ورود ویروس کرونا به افغانستان، کادرهای پزشکی و پرستاری شفاخانه‌ها به خصوص در هرات، با این بیماری جنگیده اند. با وجود کم‌بود امکانات برای مصؤونیت و با آگاهی به این که ممکن است، بدل به نخستین قربانی کوید-۱۹ شوند؛ با فداکاری در خط مقدم مبارزه با کرونا ماندند. مبارزینی که باید قدر شان را دقیقا مثل آن سربازی که در هوای منفی ۳۰درجه و در نقطه‌ی صفر مرزی، شب‌ها و روزها برج نگه‌بانی را گرم نگه می‌دارد و یا در مبارزه با تروریسم، سینه سپر می‌کند، دانست و از یاد نبرد در روزهایی که همه در خانه بودند، آن‌ها چه فداکاری‌هایی کردند.
افغانستان نیاز به هم‌دلی و ایثار دارد
زمانی که حرف از فداکاری و ایثار اجتماعی باشد، افراد و کارهای زیادی ممکن است به ذهن شما بیایند؛ از سربازانی که در سنگر دفاع از عزت و شرف این سرزمین، مظلومانه جان می‌دهند تا پدران فقیری که جان می‌کَنند تا فرزندان شان مکتب و دانشگاه بروند؛ اما این روزها بدون شک، پزشکان و پرستاران، در صف نخست ایثارگران اند؛ پزشکان و پرستارانی که معلمان و آموزگاران ایثار اجتماعی اند.
ایثار اجتماعی در محیط اجتماعی اتفاق می‌افتد و افرادی که با رفتارهای ایثارگرایانه و فداکارانه مواجه می‌شوند، میل به تقلید و بازتولید این رفتار پسندیده‌ی اجتماعی در آن‌ها نیز زنده و موجب شکل‌گیری جریان اجتماعی ایثارمحور می‌شود.
ایثارگری، یادگرفتنی است و از کودکی در فرایند جامعه‌پذیری و تربیت به نسل‌های بعدی منتقل و آموزش داده می‌شود. ایثارگران به مردم یاد می‌دهند که مهربانی و مهرورزی از هر چیزی مهم‌تر است. در روزهایی که کشور مان به هم‌دلی و فداکاری نیاز دارد، بی‌تفاوتی اجتماعی، خطرناک است؛ این که افراد از نیازهای دیگران غافل باشند و نیازی برای کمک به دیگران در خود حس نکنند؛ چون نیازهای دیگران، نیاز او نیز است.
رسانه‌های ما همیشه با تمرکز روی نقاط حساسیت‌برانگیز و بیش‌ترینه منفی، یاد شان رفته است که ایثارگری و فداکاری را انعکاس دهند. امر پسندیده‌ای که در جامعه نهادینه نمی‌شود؛ مگر آن که رسانه‌ها با نگاه به واقعیات مثبت اجتماعی، ایثارگرایان را جار بزند.
با تأسف، در افغانستان حتا ایثارگران نیز قومی اند. این روزها، روزهای ویژه‌ای است؛ چون کرونا بر همه کس و تمام اقوام یک‌سان می‌گذرد و این می‌تواند جامعه‌ی ایثارگر ما را از چمبره‌ی ایثارگران منطقه‌ای و قومی بیرون بکشد. فرصت بزرگ و مغتنمی که ایثارگران بزرگ امروز –پزشکان، پرستاران و کادر صحی- تکریم و تمجید شوند.
ایثار و فداکاری در تمام دنیا جایگاه ویژه و ارزش زیادی دارد و در بین مسلمانان نیز بالاترین درجه‌ی ایمان است.
ایثار معنای «برگزیدن، دیگران را بر خویش مقدم داشتن» است که از مظاهر زیبایی و جایگاه رفیع انسانی است. اگر انسان، جانشین و خلیفه‌ی خداوند در زمین است، ایثار به معنای گذشتن از جان، مال، مقام، شخصیت و… در راه خدا است؛ کاری که این روزها پزشکان و پرستاران ما انجام می‌دهند.
خودخواهی و خودپرستی ضد ایثار است که با تأسف کشور ما را آسیب زده است. حالا، زمان هم‌دلی، ایثار و بزرگ‌داشت از ایثارگران است. ایثارگری آثار زیادی بر زندگی فردی و اجتماعی دارد؛ زیرا موجب سلامت بیش‌تر در جامعه می‌شود و روی توان‌مندی‌های افراد تأثیر می‌گذارد. افراد در ارتباطات اجتماعی موفق‌تر خواهند بود و آرامش زیادی در درون خود حس می‌کنند؛ آرامشی که موجب بروز روحیه‌ی نرم و خوب در آن‌ها شده و نمی‌گذارد در برابر مشکلات زندگی، خم به ابرو آورند. داشتن روحیه‌ی ایثارگری محصول مستقیم خودآگاهی است و افراد آگاه بیش‌تر ایثارگر اند.
ایثاگری را با خودنمایی و ریا اشتباه نگیریم
ایثارگری در کشورهای فقیری مثل افغانستان، معطوف به نداشتن‌ها در سطح متفاوت است؛ نه انتقال اطلاعات و داده‌ها در سطح هم‌سان و نزدیک به یک‌دیگر. اگر در عصر کرونا، داکتران سایر کشورها با لباس مبارزه با کرونا یا نرفتن به تعطیلات مشکل دارند، داکتران ما در فقر شدید امکانات، با جان شان بازی می‌کنند. آن‌ها هم‌زمان با کرونا، کم‌بود امکانات، فقر، خستگی، دوری از خانواده و… باید بجنگند.
چندی پیش انجمن داکتران جوان افغانستان از حکومت خواسته بود که به جای «وحید عمر»، یکی از متخصصان و پزشکان را در رأس کمیته‌ی جلوگیری از کرونا قرار دهد. افرادی که تخصص در ویروس‌شناسی و طبابت دارند، نه چهره‌های سیاسی؛ اما گوشی کسی بدهکار نبود.
روز گذشته هم کادر جراحی شفاخانه‌ی حوزوی هرات در نامه‌ی سرگشاده به وزیر صحت کشور نوشتند که بر خلاف تصور و فرمایش جناب وزیر، آن‌ها سرباز و جنگنده نیستند تا برای کشته شدن و شهادت با جان خود بازی کنند. خوب، محتوای این نامه منافاتی با ایثارگری نداشت؛ چون داکتران می‌خواستند برای مبارزه با هیولایی در سطح کرونا، باید تجهیزات و اسلحه‌ی در آن حد داشته باشند. آنان نگفتند که کار یا فداکاری نمی‌کنند، بل به سران غیرمتخصص حکومت هشدار دادند که برای نجات زندگی مردم، در ابتدا باید جان آن‌ها در امان باشد. داکتران با درد نوشته بودند که از نظر مسؤولان و مردم نیروی کارِ ارزان و بی‌ارزش و مکلف به مداوای مردم اند.
تلاش این نوشته در راستای زدودن همین ذهنیت است و این که بگوید، زمان آن فرا رسیده تا ایثارگری را با خودنمایی و ریا اشتباه نگیریم و قدر ایثارگران واقعی خود را بدانیم.
این مطلب را با چند مصرع از شعر «افشین علا»، شاعر ایرانی به فرجام می‌برم.
ای پزشکان ای پرستاران که تاب آورده اید
چون رسولانید و در ظلمت، کتاب آورده اید
بر سر ما چون که باران بلا شدت گرفت
چترهاتان را گشودید، آفتاب آورده اید
گرچه پنهانید پشت ابرها چون مهر و ماه
گرمیِ خورشید در زیر نقاب آورده اید
