محمد اشرف‌غنی، رییس‌جمهور افغانستان می‌گوید که در سال ۱۴۰۰، دولت افغانستان قصد دارد تا روند گشایش «پروژه‌های ملی» را روی دست بگیرد که آغاز آن با گشایش بند کمال‌خان انجام خواهد شد. او تأکید می‌کند که در صد روز نخست سال جدید صد پروژه توسعه‌ای در افغانستان آغاز به کار خواهد کرد.
آقای غنی که روز شنبه، در مراسم گشایش سال سوم دور هفدهم تقنینی پارلمان افغانستان سخن‌رانی می‌کرد، گفت به‌زودی حکومت افغانستان طرح هشت پروژه توسعه‌ای را با مردم شریک می‌کند. او جزییاتی از طرح ارائه نکرد، اما تأکید کرد که تطبیق این پروژه‌های ملی سبب خواهد شد که خدمات به گونه‌ی مؤثر به مردم ارایه شده و از ضایع شدن منابع جلوگیری شود.
رییس‌جمهوری افغانستان تأکید کرد: «ما در سال ۱۴۰۰ تصمیم داریم که در صد روز نخست آن، هر روز یک پروژه ملی را افتتاح کنیم و یک ابتکار ملی را اعلام کنیم. افتتاح این کمپین انشاالله از گشایش بند کمال‌خان خواهد بود.»
او گفت که مدیریت آب‌های افغانستان از چندین سال به این‌سو، یک خواب بود، اما این خواب در چند سال آینده به واقعیت تبدیل می‌شود و تهداب مدیریت آب، برای قرن‌های آینده گذاشته خواهد شد.
به گفته‌ی مقام‌های حکومت افغانستان بند کمال‌خان در غرب افغانستان پس از هفتادسال، به‌تازگی آبگیر شده است. آن‌ها تأکید دارند که پس از سال‌های طولانی دشت‌های سوزان نیمروز سبز خواهد شد.
شاه حسین مرتضوی، مشاور رییس‌جمهوری افغانستان در توییتی نوشت که با آبگیری از این بند امید به زندگی در دل هم‌وطنان عزیز ما جوانه خواهد زد. به گفته‌ی مشاور اشرف‌غنی، بند کمال‌خان ظرفیت ذخیره‌ی پنجاه میلیون مترمکعب آب را دارد و هم‌چنان می‌تواند هشتاد هزار هکتار زمین را آبیاری کند.
اعتراض‌های ایران
ایران همواره با اتفاقاتی در مسیر رودخانه‌های منتهی به این کشور، با حساسیت نگاه کرده است. ساخت بند کمال‌خان و آبگیری آن نیز یکی از نگرانی‌های ایران است.
حدود یک ماه پیش، کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران موضوع بند کمال‌خان بر روی رودخانه هیرمند را با حضور وزیر نیروی ایران بررسی کرد.
ابوالفضل عمویی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس ایران گفته بود که محور مباحث جلسه، بررسی آخرین وضعیت رودخانه‌های مرزی بود. او گفته بود که در این جلسه موضوع اجرای بند کمال خان افغانستان بر روی رودخانه هیرمند در جلسه طرح شده است. جزییاتی از این نشست به بیرون نشر نشده ولی خبرگزاری ایرنا نوشته که وزیر نیرو، دستگاه‌های ذی‌ربط و نمایندگان حوزه‌های انتخابی مرتبط با این حوزه آبی هیرمند که تحت تأثیر این بند قرار می‌گیرند در این جلسه حضور داشته‌اند.
به‌رغم اعتراض‌های مکرر مقام‌های تهران به کابل، مقام‌های افغانستان اما تصمیم دارد که هم‌زمان با آبگیر شدن این سد، به‌زودی آن را افتتاح کنند.
حکمت‌الله ولی مدیر ساختمانی بند کمال‌خان می‌گوید که بند کمال‌خان به‌خاطر ذخیره کردن آب آماده شده است که بر علاوه آبیاری هزاران جریب زمین زراعتی، ظرفیت تولید ۹ مگاوات برق را نیز دارد.
آقای ولی به روزنامه‌ی صبح کابل گفت: «با تکمیل شدن این بند، دشت‌ها سرسبز، آب‌ها مهار و کانال‌ها تنظیم خواهند شد و هم‌چنان از خسارات سیلاب‌ها، توفان‌ها، رسوبات و خشک‌سالی جلوگیری خواهد شد و بر علاوه ایجاد زمینه‌ی کار، برای هزاران خانواده زمینه‌ی عایدات نیز فراهم می‌گردد.»
از سویی هم اداره ملی تنظیم آب افغانستان اخیراً در صفحه فیس‌بوک خود نوشته است که دو قدم برای تکمیل شدن بند کمال‌خان در ولایت نیمروز باقی مانده است. این اداره در ادامه نوشته است: «آرزوی مردم در حال تحقق است به امید یک افغانستان مرفه.»
در مقابل اما فعالان جامعه‌ی مدنی و محیط‌زیستی ایران در روزهای اخیر با شنیدن چنین خبری، نگرانی‌شان در مورد محیط‌زیست مناطق شرقی ایران را ابراز کرده و بار دیگر، مسئله حقابه ایران را از آب‌های افغانستان مطرح کرده‌اند. شماری از شهروندان ایران، دولت این کشور را به بی‌پروایی متهم کرده و گفته‌اند که دولت ایران باید مسئله حقابه را جدی بگیرد.
امین کمالی، دبیر جنبش دانشجویان عدالت‌خواه استان سیستان و بلوچستان (منطقه‌ای که از آب غرب افغانستان سیراب می‌شود) در واکنش به انتشار تصاویری از ساخت سد کمال‌خان در رودخانه هیرمند می‌گوید که اگر این اتفاق به همین روال پیش برود، آب در استان سیستان و بلوچستان از قبل کیمیاتر و کمیاب‌تر می‌شود.
او از حکومت ایران خواسته که باید در برابر این سدسازی افغانستان بایستد. به گفته‌ی او حقابه هیرمند یک حق بین‌المللی است؛ اما افغانستان فقط حقابه هامون را به ایران وارد می‌کند.
درخواست حقابه
سد کمال‌خان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های اقتصادی افغانستان است که در ولسوالی «چاربرجک» به فاصله ۹۵ کیلومتری جنوبِ شهر زرنج مرکز ولایت نیمروز در غرب افغانستان و هم‌مرز با ایران موقعیت دارد. این بند به هدف کنترل آب‌های شیرین و آب‌های موسمی (سیلاب) در افغانستان ساخته می‌شود.
بر اساس اطلاعات وزارت انرژی و آب افغانستان، برای اولین‌بار کار ساخت بند کمال‌خان در سال ۱۳۴۵ خورشیدی آغاز شد که به دلایل مختلف از جمله جنگ‌های داخلی و تحولات سیاسی کارش به پایان نرسید. کار دوباره این بند در سال ۲۰۱۱ میلادی رسماً آغاز شد که کار ساخت بخش‌های اول و دوم آن تکمیل شده و کار بخش سوم آن توسط یک شرکت ترکی انجام شد.
این وزارت افزود، بند کمال‌خان توانایی تولید ۹ مگاوات برق و آبیاری ۸۰ هزار هکتار زمین زراعتی را دارد. این بند ۱۶ متر ارتفاع دارد و ظرفیت ذخیره ۵۲ میلیون مترمکعب آب را خواهد داشت.
مقامات عالی‌رتبه جمهوری اسلامی ایران بارها از ایجاد این سد انتقاد کردند و گفتند ساخت این سد باعث کاهش منابع آبی و خشک‌سالی در نواحی مرزی ایران می‌شود.
ایران بیش از دو هزار کیلومتر مرز آبی رودخانه‌ای دارد. این مقدار برابر است با یک‌چهارم مرزهای ایران با کشورهای همسایه. حدود هفت درصد از آب‌های موردنیاز ایران نیز از طریق رودخانه‌های مرزی تأمین می‌شود.
پیش‌ازاین، حسن روحانی، رییس‌جمهوری ایران در همایش بین‌المللی «مقابله با گردوغبار» که با حضور مقامات عالی‌رتبه افغانستان در تهران برگزار شده بود افغانستان را یکی از کشورهایی دانست که گردوغبار از آن‌ها به داخل ایران سرازیر می‌شود.
رییس‌جمهور ایران آشکارا انتقاد کرده بود که ایران نمی‌تواند در برابر ساخت سدهایی همانند کجکی، کمال خان، سلما و سایر سدهایی که در افغانستان ساخته می‌شود بی‌تفاوت بماند.
انتقاد روحانی خشم مقامات دولتی، محافل سیاسی و رسانه‌های افغانستان را در آن زمان برانگیخت و آن را مداخله آشکار در امور داخلی افغانستان دانستند. آبگیری سد کمال خان نشان می‌دهد که اعتراض ایران مؤثر نبوده است.
نظام خپلواک، سخنگوی اداره ملی تنظیم آب افغانستان به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که به اساس معاهده هیرمند، افغانستان و ایران در این قسمت مشکل ندارند و مهار آب حق قانونی افغانستان است.
در ۲۲ حوت ۱۳۵۱ معاهده‌ای میان امیرعباس هویدا، نخست‌وزیر وقت ایران و موسی شفیق، نخست‌وزیر وقت افغانستان در کابل امضا شد که بر اساس آن مقرر شد در هر ثانیه ۲۶ مترمکعب آب (معادل ۸۵۰ میلیون مترمکعب در سال) از آب رودخانه هیرمند به ایران برسد.
به گفته آقای خپلواک اکنون بیشتر از معاهده هیرمند به ایران آب می‌رسد.
اما ایران پس از ۴۸ سال، یک ماه پیش (دوشنبه ۱۳ دلو) هم‌زمان با خبر آبگیری بند کمال خان اعلام کرد که اساسنامه پیگیری حقابه رودخانه هیرمند میان افغانستان و ایران در هفت بند تدوین شده و دو طرف متعهد به اجرای آن هستند. در این طرح، نقشه‌برداری از حوضه آبریز رودخانه هیرمند بخشی از آن است.
اما مقام‌های حکومت افغانستان برای مذاکره در بخش حقابه‌ی ایران از آب‌های افغانستان همواره اعلام آمادگی کرده‌اند و گفته‌اند که حاضر هستند از حق اعمار سدهای آبی دفاع کنند.
نعیم‌الله سالارزی، معاون کمیسار آب هلمند افغانستان یک ماه پیش (ماه دلو) در یک نشست خبری در ایران گفت: «ما ۱۰۰ درصد مطمئن استیم که بند کمال‌خان برای ایران هیچ مشکلی به‌وجود نخواهد آورد، حقابه‌ای را که معاهده ذکر کرده ان‌شاءالله به ایران می‌رسد و دولت افغانستان طبق قانون آب این کشور و قوانین بین‌المللی هیچ کاری را نخواهد کرد که به ضرر آب هیرمند باشد.»
محمد اشرف‌غنی رییس‌جمهوری افغانستان سه سال پیش با اعلام افتتاح بخش سوم کار ساخت بند کمال خان، اعلام کرده بود که ساخت این بند به هدف کنترل و مدیریت آب صورت می‌گیرد که بیشتر از این، آب‌های این کشور هدر نرود.
رییس‌جمهوری افغانستان خطاب به ایران گفته بود: «زمان زورگویی و بی‌اعتمادی به پایان رسیده و این بند ساخته خواهد شد».
