افغانستان با داشتن ۳۰۰ روز آفتابی در سال و تابش کافی نور خورشید با حد اوسط تولید ۶٫۵ کیلووات برق در ساعت در هر مترمربع تابش خورشید، به پیش‌بینی ناسا و سازمان انرژی امریکا، ظرفیت تولید ۲۲۳ هزار مگاوات برق را دارد.
کشور ما، با این‌که بستر مناسبی برای سرمایهگذاری در بخش تولید برق از انرژی خورشیدی را دارد؛ اما تا هنوز تنها ۴۴ مگاوات برق از انرژی خورشیدی تأمین می‌شود.
به اساس اطلاعات «برشنا»، نزدیک به ۴۰ مگاوات برق خورشیدی در کندهار، ۲ مگاوات برق خورشیدی در بامیان و بیشتر از ۲ مگاوات برق خورشیدی در هرات تولید می‌شود.
مسئولان این شرکت، هم‌چنان می‌گویند که ۴۰ مگاوات انرژی آفتابی در بلخ، ۲۰ مگاوات انرژی آفتابی شناور بر روی بند نغلوی کابل تولید می‌شود. همین‌طور ۲۵ مگاوات برق بادی و ۲۵ مگاوات برق آفتابی به‌صورت چرخشی در هرات نیز تولید می‌شود.
در حالی که افغانستان، بیشترین امکان تولید انرژی خورشیدی را در منطقه دارد؛ اما اخیراً سه پروژه‌ی تولید انرژی خورشیدی در ننگرهار، هرات و بلخ از کار باز مانده است.
احمد سیر نیکزاد، سخنگوی اداره‌ی ملی تنظیم انرژی افغانستان، می‌گوید که پروژه مشارکتی برق آفتابی مزارشریف با ظرفیت ۴۴ مگاوات برق، به دلیل تعدیلی که در قانون مشارکت عامه و خصوصی به وجود آمد، متوقف شد. او می‌گوید که این پروژه در سال پیش روی خورشیدی از سر گرفته خواهد شد.
در کنار این، پروژه عقد قرارداد برق آفتابی حصارشاهی ولایت ننگرهار با ظرفیت ۴۰ مگاوات، به دلیل شیوع ویروس کرونا و دخیل بودن سکتور خصوصی خارجی در این پروژه عقب مانده است.
هم‌چنان عقد قرارداد پروژه برق آفتابی هرات با ظرفیت ۴۰ مگاوات، نظر به جلسه‌ای که میان اداره‌ی تنظیم خدمات انرژی، بانک جهانی، اداره مشارکت عامه و خصوصی و شرکت برشنا برگزار شده است، به درخواست شرکت‌های تولید برق، این پروژه تا سال آینده‌ی میلادی به تعویق افتاده است.
آقای نیکزاد می‌افزاید که سرمایهگذاری در بخش تولید انرژی خورشیدی یکی از برنامه‌های بزرگ حکومت است که قرار است در سال‌های آینده روی آن کار شود. به گفته‌ی او اداره تنظیم خدمات انرژی در نظر دارد که با سرمایهگذاری روی انرژی‌های تجدیدپذیر؛ مانند باد و خورشید، برق موردنیاز کشور را تأمین کند.
هشتاد درصد برق افغانستان وارداتی است
حکومت افغانستان در سال ۲۰۱۵ تعهد سپرده بود تا میزان دسترسی شهروندان افغانستان را به انرژی برق در مناطق شهری به ۸۰ درصد و در روستاها به ۵۰ درصد و درمجموع میزان دسترسی شهروندان افغانستان را به انرژی برق به ۵۶ درصد می‌رساند.
بر اساس این طرح، افغانستان تا پنج سال دیگر از منابع تجدید پذیر مانند آب، باد و خورشید، حدود ۲ هزار مگاوات برق تولید کند و به خودکفایی انرژی برسد. اکنون که دوره‌ی زمانی این طرح به پایان رسیده است، هنوز هم ۸۰ درصد برق افغانستان وارداتی است که به ارزش ۲۸۰ میلیون دالر از کشورهای؛ ایران، تاجیکستان، ازبیکستان و ترکمنستان خریداری می‌شود.
وحیدالله توحیدی، سخنگوی برشنا، می‌گوید که میزان برق تولیدشده در داخل افغانستان تنها حدود ۲۰ درصد از نیازمندی شهروندان این کشور را تأمین می‌کند که شامل ۲۸۰ تا ۳۲۰ مگاوات می‌شود. این میزان برق از منابع آبی، باد، گاز و خورشید به دست می‌آید.
نهاد دیدبان شفافیت افغانستان نیز سال گذشته‌ی میلادی، گزارشی را نشر کرد که نشان می‌داد، ۶۵ درصد شهروندان افغانستان از دسترسی به برق محروم‌اند. این نهاد دلیل آن را نبود مدیریت خوب در سکتور انرژی خوانده بود.
انرژی خورشیدی؛ بدیلی برای سوخت‌های فسیلی
خورشید یک راکتور هسته‌ای طبیعی است که ذره‌های بنیادی انرژی را به نام فوتون آزاد می‌کند که در هشت دقیقه و ۳۰ ثانیه به زمین می‌رسد. استفاده از فناوری خورشیدی هرروزه در حال افزایش و به‌دنبال آن، هزینه بهره‌گیری از آن به‌سرعت در حال کاهش است.
انرژی خورشیدی، منبع انرژی پاک، ارزان و تجدیدپذیر است و در هر نقطه‌ای که نور خورشید به سطح زمین برخورد کند، مکانی بالقوه برای تولید این نوع انرژی است و از آن‌جایی که انرژی خورشیدی از خورشید تأمین می‌شود، یک منبع انرژی بی‌پایان است.
افغانستان از کشورهایی است که بستر مناسبی برای سرمایهگذاری در بخش تولید برق از انرژی خورشید را دارد؛ این انرژی می‌تواند بدیل برای برق وارداتی که هزینه‌ی گزاف برای خرید آن پرداخته می‌شود باشد.
در حال حاضر در بیشتر از کشورهای جهان؛ یا از انرژی خورشیدی برق تولید می‌شود و یا هم در حال سرمایهگذاری روی تولید برق از انرژی خورشیدی هستند.
انجنیر نیک‌محمد، رییس نظارت محیط زیستی اداره ملی حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید که در افغانستان نیز بحث‌های ابتدایی و سرمایه‌گذاری‌های کوچک روی استفاده از انرژی خورشیدی انجام شده است. از دید او این فعالیت‌ها می‌تواند، امیدوارکننده باشد.
از سوی دیگر، نبود انرژی بسنده و کافی از منابع پاک و تجدیدپذیر باعث می‌شود که شهروندان برای گرمایش و سرمایش خانه‌های‌شان از انرژی فسیلی که آلودگی محیط زیستی را به همراه دارد استفاده کنند.
استفاده‌ی بی‌رویه از انرژی فسیلی در کابل، باعث شده است که این شهر در میان آلوده‌ترین شهرهای جهان جا بگیرد.
رییس نظارت محیط زیستی اداره ملی حفاظت از محیط‌زیست می‌گوید که انرژی خورشیدی، تنها بدیل سوخت‌های فسیلی است. به گفته‌ی او در حال حاضر به دلیل گران بودن برق و نداشتن دسترسی شهروندان به آن، مردم مجبورند از زغال‌سنگ، پلاستیک و نفت برای گرم کردن خانه‌های‌شان استفاده کنند.
انجنیر نیک‌محمد می‌افزاید که اگر شهروندان، برق کم‌هزینه را در اختیار داشته باشند، بدون شک از برق استفاده خواهند کرد؛ چیزی که به‌اندازه‌ی زیادی آلودگی هوای کابل را کاهش خواهد داد. به باور او اگر تولید برق از طریق انرژی خورشید با سوخت‌های فسیلی مقایسه شود؛ صدها هزار سال طول می‌کشد تا نفت، گاز و زغال‌سنگ تشکیل شود تا مورد استفاده قرار گیرد و درنهایت این انرژی‌ها دوام‌دار نیست و امکان کاهش و از بین رفتن آن وجود دارد. در نقطه‌ی مقابل این انرژی‌ها؛ باد، خورشید و آب قرار دارد که هیچ‌گاه از بین نمی‌رود، به‌خصوص خورشید که همیشه تابش آن در سطح زمین وجود خواهد داشت و پس از تبدیل نور خورشید به برق، هنوز مقدار نامحدودی از نور خورشید وجود خواهد داشت.
استفاده از انرژی‌های پاک، به‌خصوص انرژی خورشیدی، باعث کاهش آلودگی‌های محیط‌زیست، ازجمله کاهش آلودگی هوا و صوت می‌شود. هم‌چنان این انرژی، در بهبود سلامت عمومی جامعه و کاهش مرگ‌ومیر زودرس نیز نقش دارد.
