پس از سقوط نزدیک به ۲۰۰ ولسوالی در سراسر افغانستان، محمداشرف غنی، رییسجمهور این کشور، دستور برگزاری نشست فوقالعادهی پارلمان را صادر کرد که در نتیجهی آن اعضای مجلس نمایندگان و سنا از رخصتی فراخوانده شدند. سخنرانی به ظاهر جدی اما احساسی رییسجمهور در این نشست، از سوی آگاهان سیاسی، اعلام جنگ حکومت غنی در برابر طالبان تعبیر شد. او، به صراحت گفت که؛ امروز شهروندان افغانستان در معرض تجاوز آشکار قرار دارند که مبنای آن فتنه و ابزار آن، مکر و خدعه است. «این تجاوز و این جنگ و این فتنه بر ما تحمیل شده است. حکم خداوند است که اگر کسی متجاوز است و دست از تجاوز برنمیدارد، جنگیدن در مقابل شر و فتنهی آن گروه، وجیبهی یک جامعهی مسلمان و هر فرد مسلمان است.»
غنی، در بخشی از سخنانش، به گروه طالبان، گفت که یا زانوبهزانو در میز گفتوگوها با هیئت دولت مینشینند و یا زانوی شان را در میدان جنگ میشکند. «در میز مذاکرهی واقعی، زانوبهزانو مینشینیم، یا در میدان جنگ، زانوهای شان را میشکنیم. ما انتخاب خود را کرده ایم. طالب و حامیان شان، انتخاب خود را کنند.»
سخنرانی گرم و احساسی رییسجمهور غنی، با استقال شهروندان روبهرو شده و در شبکههای اجتماعی بازتاب گستردهای یافت. شماری از متنقدان او، موضع رییسجمهور غنی را دلگرمکننده دانستند و گفتند که هرچند دیر است؛ اما گزینهی جنگ در برابر گروهی که با تأسیسات عامه و شهروندان کشور و به ویژه زنان دشمنی دارد، کارساز و ستایشبرانگیز است. پارلمان و نهادهای زیر چتر دولت جمهوری افغانستان، همه و همه یکصدا از این موضع رییسجمهور غنی، پشتیبانی کردند.
در این شرایط، جنگجویان طالب از چندین استقامت بر مرکز شهر هرات حملهور شدند. باشندگان هرات و به تعقیب آن، باشندگان کابل، با فریادهای «اللهاکبر» از نیروهای امنیتی و دفاعی در برابر گروه طالبان حمایت کردند. افزون بر این، نیروهای خیزش مردمی و جنگسالارانی که روزگاری انرژی آقای غنی به دورانداختن آنها مصرف میشد؛ در حمایت از نیروهای امنیتی و دفاعی کشور، بسیج و تفنگهای شان را علیه طالبان به شانه انداختند. همهی این حمایتها در حالی صورت میگرفت که هر لحظه خبرهایی از پیشروی جنگجویان طالب، در رسانهها نشر میشد؛ اما انتظار شهروندان کشور بر این بود که اعلام جنگ رییسجمهور غنی و حمایتهای بیسابقهی مردم و چهرههای جهادی از او، بازی جنگ را به نفع مردم و حکومت افغانستان تغییر بدهد.
خلاف آن چه که انتظار میرفت، حملههای طالبان در مرکز شهرها شدت یافت. جدا از شهر زرنج که بدون مقاومت به طالبان تسلیم داده شد، نیروهای امنیتی و خیزشهای مردمی از شهر شبرغان، مرکز جوزجان؛ تالقان مرکز تخار؛ شهر سرپل؛ شهر کندز و اکنون از ایبک، مرکز ولایت سمنگان، عقبنشینی کرده اند. حکومت افغانستان، در برابر گروه طالبان که مشروعیت جهانی هم ندارد و از تجهیزات پیشرفتهی نظامی هم برخوردار نیست، در شهرهای نامبرده شکست خورده است. با این حال، دلیل شکستهای پیدرپی نیروهای امنیتی و خیزشهای مردمی، چیست؟
شماری از اعضای دفاعی مجلس نمایندگان، میگویند که خروج سربازان خارجی، نبود هماهنگی میان نهادهای امنیتی و تصمیمگیرندگان سیاسی، نبود هماهنگی میان نیروهای امنیتی و خیزشهای مردمی، باعث شده است که ولسوالیها و به دنبال آن، مرکز شهرها به دست گروه طالبان سقوط کند.
به باور علیاکبر جمشیدی، عضو مجلس نمایندگان، دلیل عمدهی شکستهای نیروهای امنیتی در میدان جنگ را، در گام نخست، میتوان در تصمیمهای ایالات متحدهی امریکا جستوجو کرد؛ این کشور، در نخست، امتیازهایی را به طالبان داد و افراد این گروه را از زیرزمینیهای کشورهای مختلف بیرون کشید و تا سطح رهبران حکومت افغانستان بالا آورد؛ به دنبال آن، جو بایدن، اعلام کرد که نیروهای امریکایی از افغانستان بیرون شوند. «خروج سربازان امریکایی به گونهی مخفیانه و بدون سپردن پایگاهها به نهادهای امنیتی، باعث شد که روحیهی نیروهای امنیتی در میدان جنگ، ضعیف شود.» به گفتهی او، آزادی ۵۰۰۰ زندانی طالب، به تواناییهای نظامی گروه طالبان افزود. «رفتار غیرصادقانهی امریکاییها با دولت افغانستان، مهمترین عامل پیشروی گروه طالبان است.»
این عضو کمیسیون دفاعی مجلس، به روزنامهی صبح کابل، تصریح میکند که در گام دوم، نبود هماهنگی درست میان نهادهای امنیتی و ارگ ریاستجمهوری بود که زمینهی سقوط ولسوالیها و شهرها را فراهم آورد. «دولت و ملت، باید پس از اعلام تصمیم امریکا مبنی بر خروج، یکدست میشدند و خلاهای امنیتی را که در نبود قوتهای خارجی پیش میآید، پر میکردند که نکردند. حتا میان وزیر دفاع قبلی با رییسجمهور و وزیر دفاع با لوی درسیز، اختلاف به وجود آمد که این اختلافات، کمر نیروهای امنیتی را شکستاند.»
دلیل سومیای که آقای جمشیدی از آن یاد میکند، سیاسیبودن بخش زیادی از نیروهای امنیتی افغانستان است. «جز کماندوها و قطعات خاص، بخش زیادی از اردوی افغانستان، نیروی ارزشی به بار نیامده. فرماندههان جنگی بر اساس واسطهها تعیین شده اند.»
شماری از اعضای مجلس نمایندگان، میگویند که سقوط مرکز شهرها به کارکردهای ناسنجیدهی حکومت افغانستان برمیگردد. بسمالله جان محمد، عضو کمیسیون دفاعی مجلس، به صبح کابل، میگوید ک حکومت، باعث سقوط شهرها است. «تا زمانی که کار به اهل کار سپرده نشود، فساد از بین نرود، وضعیت بدتر از این میشود و شهرهای بیشتری سقوط میکند.» او، همچنان تأکید میکند که میان مردم و مسؤولان حکومتی در ولایتها هماهنگی وجود نداشته به گونهی سمتی و قومی عملکرد داشته اند. «تعیینات بر اساس فساد و واسطه است. به گونهی مثال در ارزگان، پلیس غرق در فساد است و افراد خودش را در بخشهای امنیتی تعیین میکند.»
با این حال، رییسجمهور غنی، دیروز -۱۸ اسد-، با شماری از چهرههای سیاسی و جهادی، در ارگ ریاستجمهوری دیدار کرد. آقای غنی در این دیدار به تجهیز و انسجام نیروهای خیزش مردمی در برابر جنگجویان طالب، تأکید کرد؛ اما کارشناسان نظامی، میگویند که این حرکتها در سطح نشستها باقی میماند. عتیقالله امرخیل، کارشناس نظامی، میگوید که در شماری از ولایتها، خیزشهای مردمی با همهی سلاحهای دستداشتهی شان به جنگجویان طالبان تسلیم شده اند. «نیروهای خیزش مردمی، تعهد لازم به نیروهای امنیتی را ندارند و میان آنها هماهنگی لازم هم ایجاد نشده است.»
از سویی هم، شماری از کارشناسان نظامی، میگویند که طالبان قصد دارند، با تصرف هلمند و کندهار، حکومت موازی با دولت افغانستان را اعلام بکنند؛ از این رو، انرژی قوای هوایی افغانستان، بیشتر روی سرکوب گروه طالبان در این دو ولایت متمرکز است.
آقای جمشیدی، میگوید؛ حکومت افغانستان نباید اجازه بدهد که ولایتهای بیشتری به دست گروه طالبان بیفتد؛ زیرا، زمانی که جنگجویان طالب در مرکز شهرها جا بگیرند، عملیات بازپسگیری هزینهی بیشتری میخواهد و به مراتب دشوارتر از مقاومت است.
اکنون، جنگ در نزدیک به ۲۰ ولایت افغانستان جریان دارد. حملهی گروه طالبان بر مرکز شماری از ولایتهای شمالی، شدت گرفته است. این در حالی است که پس از سخنرانی رییسجمهور غنی در نشست فوقالعادهی پارلمان، انتظار میرفت که زانوان جنگجویان طالب شکسته شود. تاوان این جنگ را بیشتر از همه، شهروندان افغانستان میپردازند؛ شهروندانی که ناچار میشوند، خانههای شان را ترک کرده و آواره شوند. شماری اما این فرصت را نیز به دست نمیآورند و در بارش گلولهها جان میدهند و یا از سوی گروه طالبان تیرباران میشوند. اسدالله ندیم، کارشناس سیاسی، به صبح کابل، میگوید که حملههای گروه طالبان مانند سیلابی است که اگر حکومت تصمیمی برای مهار آن نگیرد، همه را غرق کرده و زیربناها و داشتههای مادی افغانستان را با خود خواهد برد.
