با هماهنگی یکی از تولیدکنندگان قالین، به اتاقی وارد میشوم که شماری از تجاران قالین کابل، دور هم نشسته اند و پیرامون چالشها و مشکلهایی که فراراه صنعت قالین در افغانستان وجود دارد، صحبت میکنند. چالشها و مشکلات صنعت قالین، محور کلی سخنانشان را تشکیل میدهد؛ بهگونهی مشخص، در جستوجوی راهی برای بازکردن گرهی اند که از مدت سه ماه به اینسو، به کارشان خورده است. این صنعتکاران، میگویند که از سه ماه به اینسو، دهها هزار متر قالین در مرز تورخم به دلایل «غیرموجه» متوقف شده و به پاکستان صادر نمیشود.
تولیدکنندگان قالین، همچنان میگویند که قالینهایشان بدون طیشدن مراحل قانونی آن به پاکستان انتقال مییابد و از آنجا به نام قالین پاکستانی، به کشورهای مختلف جهان صادر میشود؛ از این رو، تولیدکنندگان قالین، هرازگاهی در انتقال قالینهایشان با مشکل روبهرو میشوند.
قربانعلی جمشیدزاده، رییس «انجمن قالین کابل»، میگوید؛ بیشتر از سه ماه میشود که ۲۰۰ هزار متر قالین، به ارزش نزدیک به ۱۲میلیون دالر که از مرز تورخم به پاکستان برده میشد، در این مرز متوقف شده است. بهگفتهی او، شرکتهای ترانسپورتیای که قالینها را به پاکستان انتقال میدهند، بنا بر رقابتهای ناسالمی که میانشان وجود دارد، چالشهایی را به وجود آورده اند.
چرا قالینها در مرز توقف داده شده؟
تولیدکنندگان قالین، میگویند که قالینهای دستباف افغانستانی که در کابل و سایر ولایتها بافته میشود، توسط شرکتهای ترانسپورتی خصوصی، به کشورهای همسایه، به ویژه پاکستان انتقال مییابد؛ اما این شرکتها، هرازگاهی، قالینهایشان را در مرزها توقف داده و به گروگان میگیرند.
ابوذر کاظمی، یکی از مدیران شرکت قالین دستباف کاظمی، در صحبت با روزنامهی صبح کابل، میگوید که در حدود ۳۰ تریلی قالین به ارزش دوازده میلیون دالر، به بهانههای مختلف در مرز تورخم از سوی شرکتهای ترانسپورتی توقف داده شده است. بهگفتهی او، قالینها بهگونهی غیررسمی به پاکستان میرود و شرکتهای ترانسپورتیای که قالینها را انتقال میدهد، به بهانهی این که پاکستانیها در مرز برایشان قیودات تازهای وضع کرده اند، قالینها را به گروگان گرفته اند. «ما بررسی کردیم و با تاجران پاکستانی تماس گرفتیم. آنها هیچ مشکلی نداره، شرکتهای ترانسپورتی به این بهانه میخواهد که کرایهیشان را بلند ببرند.»
کاظمی اما تأکید میکند که اگر حکومت و نهادهای مسؤول، در این زمینه توجه نکنند، قالین در زیر شعاع آفتاب خراب شده و از بین میرود. «اگر دولت توجه نکند، ممکن است که تر شود، گندیده شود. در آتشسوزی بسوزد؛ آنموقع، یازده و دوازده میلیون دالر متضرر میشویم.»
شماری از تولیدکنندگان قالین در کابل، شرکتهای ترانسپورتی را متهم میکنند که پیش از این، هزاران متر قالین را بدون اینکه محصول (تعرفهی گمرگی) آن را پرداخت کنند، از مرز انتقال میدادند؛ اما پاکستانیها متوجه شده اند و اکنون تلاش میکنند که محصول (تعرفهی گمرگی) بیشتری از موترهای قالین بگیرند. بهگفتهی آنها، شرکتهای ترانسپورتی، پیش از این، در اسناد بارهای موترها، ۳ هزار متر قالین مینوشتند؛ در حالی که ۷ هزار متر قالین را در هر موتر نوع تریلی، انتقال میدادند.
دلجمع منان قاسمی، رییس شرکت قالین قاسمی، در صحبت با روزنامهی صبح کابل، میگوید؛ یکی از شرکتهای ترانسپورتی که با دو شرکت دیگر در رقابت است، به گمرگ پاکستان از انتقال ۷ هزار قالین در هر موتر، خبر میدهد. «پس از آن، گمرگ موترها را متوقف میکند و میگوید که باید محصول بیشتری پرداخت کنند.»
این در حالی است که کریم عطاالله، رییس شرکت ترانسپورتی عطالله، به روزنامهی صبح کابل میگوید که پیش از این، از هر موتر نوع تریلی قالین، ۳۲۰ هزار کلدار پاکستانی، تعرفهی گمرگی پرداخت میکردند؛ اما اکنون، گمرگ پاکستان ۷۰ هزار کلدار از هر موتر باری، تقاضا دارد. «این هفتاد لک را پاکستانیها میخواهد. قبلا یک راهجوری میکدیم که از ما کمتر میگرفت؛ حالی یک ترانسپورت دیگر پیدا شده، به نام ترانسپورت ببرک. گمرگ قالین بارهای ببرک را متر کرده، هفت هزار متر قالین بوده؛ در حالی که ۳ هزار متر قالین گزارش داده بود. حالا هم خوده و هم ما را به مشکل روبهرو کرده. پاکستانیها میگه که باید محصول را کامل پرداخت کنید.» عطاالله، میگوید که از هر متر قالین، ۸۵۰ کلدار کرایه میگیرد و با تعرفهی گمرگیای که پاکستانیها در مرز میخواهند، این مقدار کرایهی قالین، کافی نیست. «این مقدار محصول را باید صاحبان قالین پرداخت کنند، ما فقط انتقال میدهیم و نمیتوانیم تاوان بکشیم.»
همچنان، ببرک صدیقی، رییس شرکت ترانسپورتی صدیقی، میگوید که در مرزهای پاکستان، شرکتهای افغانستانی فعالیت کرده نمیتواند؛ یکی از شرکتهای پاکستانی که در راس آن شخصی مشهور به «حاجی عربستان» است، با زور و قلدریاش قالینها را پس از هر چند ماه، انحصار میکند. «حاجی عربستان، بهانه میاره که تکس [تعرفهی گمرگی] زیاد شده و به افسران پلیس پاکستان رشوت میدهد، که در موترهای ما چرس و پودر انتقال داده میشود و به بهانههای دیگر، بارهای ما را متوقف میکند.»
در جلسهی تولیدکنندگان قالین، ۱۲ نفر از تولیدکنندگان و تجاران قالین حضور داشتند، همهی آنها به این باور بودند که شرکتهای ترانسپورتی برای بلندبردن کرایهی انتقال، بهانههایی مانند افزایش تعرفههای گمرگی را پیش میکشد. «پیش از این، بارها این مسئله پیش آمده و آنها به دلیل اینکه قالینهای شان دزدی و یا خراب نشود، ناچار شده است، کرایهی بیشتری بدهند.»
این در حالی است که وزارت صنعت و تجارت افغانستان، میگوید که تا اکنون، از توقف قالینها به این وزارت گزارش داده نشده. فواد احمدی، سخنگوی وزارت صنعت و تجارت، به روزنامهی صبح کابل، میگوید که کسی برای آنها گزارش نداده که قالینها در مرز تورخم متوقف شده است.
قالینهای شرکت قالین دستباف کاظمی.
۵۰ درصد تاوان برای تولیدکنندگان قالین
تولیدکنندگان و صنعتکاران قالین، میگویند که توقف قالینهایشان به تجارتشان آسیب زده و ممکن است، بیشتر از این نیز متضرر شوند. محمد هادی فرزام، رییس «شرکت قالین فرزام»، به خبرنگار روزنامهی صبح کابل، میگوید که سه ماه میشود، قالینهایشان در آفتاب مرز تورخم به داخل موتر و یا در انبارخانهها، انبار شده و هر لحظه احتمال دارد که آتشسوزی شود و قالینهایی که به سختی تولید میشود و میلیونها دالر ارزش دارد، دود شده و به هوا برود. «احتمال دارد، دزدی شود، خراب شود، پشم و نخ است، در برابر آفتاب مقاومت ندارد.»
همچنان دلمجمع منان قاسمی، میگوید که اگر موترها در مرز متوقف نمیشد، یک دور دیگر میتوانستند، به پاکستان قالین بفرستند؛ در واقع، تجاران قالین، ۵۰ درصد متضرر شده اند. «اگر متوقف نمیشد، یک چرخ دیگر هم میخورد. ۵۰ درصد متضرر شدیم، متوقف نمیشد، به اضافهی قالینهایی که در مرز است، به ارزش یازده و دوازده میلیون دالر، قالینهای دیگری را میفرستادیم.»
قالینهای افغانستان به نام پاکستان در جهان عرضه میشود
بر بنیاد معلومات «انجمن قالین کابل»، پیش از همهگیری کرونا در افغانستان، سالانه نزدیک به ۳ میلیون متر قالین، تولید و صادر میشد؛ اما سال گذشته، به دلیل شیوع کرونا، تولیدات قالین ۷۰ درصد کاهش داشته است؛ با آنهم، ۷۰۰ هزار متر قالین به ارزش ۷۰ میلیون دالر امریکایی، صادر شده است. این در حالی است که تولیدکنندگان قالین، میگویند که ۷۵ درصد قالینهایی را که آنها تولید میکنند، بدون طی مراحل قانونی آن، به پاکستان صادر میشود و تنها ۲۵ درصد از قالینها به نام «ساخت افغانستان» به کشورهای جهان، عرضه میشود.
آقای فرزام که یکی از تولیدکنندگان قالین در کابل است، میگوید که ۷۵ درصد از قالینهایی که در افغانستان، تولید میشود، بدون طی مراحل قانون آن، به پاکستان انتقال مییابد و از آنجا به نام قالینهای پاکستانی به کشورهای جهان عرضه میشود. «هیچ قالین ما به طور رسمی به پاکستان نمیرود. اگر ما در قالین ساخت افغانستان نوشته کنیم، به پاکستان برده نمیتوانیم، مگر این که محصول بسیار گزافی را پرداخت کنیم. اگر ما قیمت هر متر قالین را ۱۰۰ دالر نوشته کنیم، ۱۵۰ دالر باید محصول گمرگی به پاکستان پرداخت کنیم. حکومت افغانستان هم در این قسمت همکاری نکرده.»
قالین افغانستان، در سالهای پسین از مهمترین کالاهای تولیدی و صادراتی کشور بوده است. بهگفتهی تولیدکنندگان قالین، قالین افغانستانی در چند نمایشگاه بینالمللی جایگاه نخست را از آن خود کرده است. فرزام میگوید که پاکستانیها، میدانند که قالین به کشورشان غیرقانونی وارد میشود، اما چون از آن نفع میبرند و به نام پاکستان به جهان عرضه میکنند، جدی نمیگیرند. «قالین افغانستان به اندازهای جایگاهش را پیدا کرده که مشتریان آن در دنیا، میفهمند که قالین پاکستانی نه، بلکه افغانستانی است.»
شماری از صنعتکاران قالین، به روزنامهی صبح کابل، میگویند؛ بارها به حکومت و زارت صنعت و تجارت، پیشنهاد شده که قالینها باید به نام افغانستان و پس از طیکردن مراحل قانونی آن، به پاکستان صادر شود؛ اما حکومت به «دلایل سیاسی»، اقدام مشخصی نکرده است.
بیخبری مسؤولان!
در حالی که از چندی به اینسو، نزدیک به ۲۰۰ هزار متر قالین در مرز تورخم متوقف است و ۷۵ درصد قالینها بدون طیکردن مراحل قانونی به پاکستان و از آنجا به نام پاکستان به کشورهای دنیا عرضه میشود؛ اما وزارت صنعت و تجارت افغانستان، از این موضوع اظهار بیخبری میکند. آقای احمدی، میگوید که تا اکنون، گزارش نشده که نشان بدهد قالین افغانستانی بدون طیکردن مراحل قانونی، به کشورهای دیگر انتقال داده میشود. «گزارشی هم نداریم که قالینها در مرز تورخم متوقف شده باشد.» احمدی، میگوید که وزارت صنعت و تجارت، تلاش میکند که هیچ یک از کالاهای افغانستان، به گونهی غیررسمی به کشور دیگری صادر نشود.
بر اساس اطلاعات ادارهی احصاییه و معلومات افغانستان که وزارت صنعت و تجارت به روزنامهی صبح کابل، فرستاده، در سال گذشته، ۵۰۲۷۲۹ کیلوگرام قالین به ارزش ۱۶ میلیون و ۵۸۴ هزار و ۲۸۵ دالر، به ۲۵ کشور جهان صادر شده است؛ بر بنیاد این آمار، بیشترین حجم قالین از سوی پاکستان خریداری شده که رقم قانونی آن در سال گذشته، به ۴۶۴ هزار و ۹۴۵ کیلوگرام قالین به ارزش ۱۲ میلیون و ۱۴۹ هزار و ۷۲۲ دالر بوده است.
پس از پاکستان، امریکا، آلمان، ترکیه، ایتالیا، امارات متحدهی عربی، هالند، انگلستان، آسترالیا، اتریش، کانادا، فرانسه، آلبانی، سنگاپور، عربستان سعودی، سویس، چین، بلژیک، هسپانیا، هندوستان، اوزبیکستان، اوکراین، سوازیلند، کویت و جمهوری چک، به ترتیب کشورهایی بودند که در سال گذشته، بیشترین حجم قالین را از افغانستان خریده اند.
فهرست خریداران قالین افغانستان به گونهی رسمی در سال مالی ۱۳۹۹٫
