انسان‌ها در درازای تاریخ، بارها از سوی ویروس‌های ناشناخته تهدید شده اند و به اساس سندهای موجود و آمار سازمان جهانی بهداشت، سالانه میلیون‌ها انسان در سراسر جهان، به دلیل ابتلا به بیماری‌های واگیر و غیر واگیر جان خود را از دست می‌دهند؛ هنوز سالانه ۲ تا ۳ میلیون انسان به اثر بیماری سِل، در جهان جان خود را از دست می‌دهند.
شناسایی ویروس‌های تازه‌ای که به بیماری واگیردار بدل شده و در کوتاه‌ترین زمان می‌تواند مرزهای جغرافیایی را درنوردد؛ چیز تازه‌ای در تاریخ انسان‌ها نیست.
پیش از شیوع ویروس کوید-۱۹ ، جهان با ویروس اچ آی وی، پس از آن با انفلونزای خوکی و همین‌طور انفلونزای مرغ و ده‌ها بیماری واگیردار دیگر، درگیر بوده است.
انسان امروزی در مرحله‌ای از تاریخ قرار دارد که همه‌روزه با شکل‌گیری ساختارهای نوِ سیاسی، اجتماعی، حقوقی و فروپاشی این ساختارها مواجه است؛ سرعت شکل‌گیری و از میان رفتن قرارداد‌ها، بیش‌تر از هر زمانی غیر قابل پیش‌بینی است؛ این که در کم‌تر از یک دهه، چندین بیماری واگیردار به سطح جهانی آن شیوع پیدا می‌کند و زندگی عادی را در بیساری از گوشه‌های جهان متوقف می‌کند، خود پرسش‌ها و پیش‌داوری‌هایی را به میان می‌آورد که می‌تواند خود انسان را مقصر ایجاد وضعیت بداند.
با توجه به وضعیت پیش‌آمده، دریافتن این که ویروس کرونا آیا زاده‌ی طبیعت است و یا از پژوهش‌کده‌های پزشکی به بیرون درز کرده و یا داده شده است، دردی از روزگار انسان افغانستانی کم نمی‌کند.
برای شهروند افغانستانی، مثل دیگر شهروندان جهان، این مهم است که در ابتدا شناسه‌ای از ویروس کرونا داشته باشند و پس از آن، در تلاش پیش‌گیری از آلوده‌شدن به آن باشند و تا اندازه‌ی ممکن، دستورهای پزشکی را برای پیش‌گیری از آلوده شدن به این ویروس و انتقال آن به دیگران، رعایت کنند.
از شیوع ویروس کرونا در جهان، بیش‌تر از سه ماه و در افغانستان بیش‌تر از یک ماه می‌گذرد که تا حالا بیش‌تر از ۵۳۶ هزار و ۸۲۰ نفر را در ۱۹۹ کشور جهان آلوده کرده و ۲۴ هزار و ۱۱۷ نفر را کشته است که از این میان به اساس آخرین گزارش وزارت صحت افغانسان، ۹۵ نفر در افغانستان به این ویروس گرفتار شده و ۴ نفر به اثر آلوده شدن به این ویروس، جان باخته اند.
از زمان ورود ویروس کرونا به افغانستان تا حالا که به مرحله‌ی همه‌گیری خود وارد شده است، اقدام‌های پیش‌گیرانه‌ی ضروری از گسترش این ویروس نه از سوی دولت روی دست گرفته شده و نه هم مردم توجهی به آن داشتند؛ چیزی که باعث شد، این ویروس در کم‌تر از یک ماه از هرات به ۱۸ شهر دیگر نیز انتقال پیدا کند.
دولت، برای این که این از گسترش ویروس کرونا در افغانستان، پیش‌گیری کند، سه روز پیش، محدودیت رفت‌وآمد روزانه را در شهرهای، هرات، زرنج و فراه عملی کرده و ادامه‌ی فعالیت‌های غیر ضروری را منع قرار داده است.
حکومت افغانستان، در آخرین اقدام خود برای پیش‌گیری از گسترش ویروس کرونا در شهر کابل، طرح قرنطین شهر کابل را که از سوی والی کابل به کابینه فرستاده شده بود، امروز تأیید کرد.
به اساس گفته‌های وزیر صحت، قرار است طرح قرنطین کردن کابل، از فردا شنبه (۹ حمل)، به اجرا درآید؛ اما مهم این است که همه‌ی شهروندان به لحاظ ذهنی آماده‌ی پذیرش قرنطین بوده و آن را رعایت کنند؛ از سویی هم دولت باید تلاش کند تا نیازهای ابتدایی مردم را در زمان قرنطین برآورده کند تا مردم، از گرسنگی قرنطین را نشکنند.
اگر در روزهای قرنطین کابل، دولت نتواند نیازهای اساسی شهروندانی را که به مزد روزانه‌ی شان وابسته اند، برآورده کند، احتمال قوی آن وجود دارد که مردم برای نجات از گرسنگی، از خانه‌های شان بیرون شده و به فروشگاه‌ها دست‌برد بزنند و در نهایت انارشیسمی شکل بگیرد که نه تنها باعث گسترش کرونا خواهد شد بلکه به دیگر زیرساخت‌های شهر نیز آسیب جدی خواهد رسید.
برای پیش‌گیری از احتمال به وجود آمدن انارشیسم اجتماعی در کابل، نیاز است که تجاران، سرمایه‌دارها و مالکان شرکت‌های بزرگ تولیدی نیز به کمک مالی مردم نیازمند بپردازند؛ زیرا بر آورده ساختن نیازهای همه‌ی باشندگان کابل و افغانستان، از توانایی دولت بیرون است.
برای مبارزه با ویروس کرونا و یا هر ویروس شبیه آن و یا سناریوی دیگری که توانایی تخریب کوید-۱۹ را داشته باشد، نیاز است که دولت‌ها و شهروندان در یک خط مبارزه قرار بگیرند؛ نه این که شهروندان، مبارزه با آن را به دوش دولت بیندازند و دولت هم به دلیل بازی‌گوشی شهروندان، از رعایت دستورهای پیش‌گیرانه و جدی نگرفتن زندگی خود، به این مسأله اهمیت نداده و به سادگی حقوق اساسی شهروندان را نادیده بگیرد.
با توجه به امکان‌های مالی و مدیریتی دولت، تنش‌های موجود در تعامل‌های سیاسی و بافت کلیشه‌ای قدرت در افغانستان، دولت به هیچ صورت به تنهایی نمی‌تواند با ویروس کرونا قد به قد شده و آن را از پا دربیاورد.
برای پیش‌گیری از فاجعه‌ی بزرگ انسانی‌ای که به اثر همگانی‌شدن ویروس کرونا در راه است؛ نیاز است تا شهروندان و دولت، در کنار هم قرار گیرند.
در این روزها نیاز است که دولت، به اساس شناخت وظیفه‌اش در برابر شهروندان که در قانون اساسی روشن شده است، اقدام‌های لازم را برای نگه‌بانی از سلامت مردم به خاطر پیش‌گیری از آلوده‌شدن به ویروس کرونا و افزایش شمار قربانیای روی دست بگیرد؛ هر گونه کوتاهی در این امر، به معنای نادیده گرفتن حقوق بشری شهروندان است.
از سوی دیگر، برای این که دولت بتواند در مبارزه با کرونا موفق باشد و افغانستان از این بیماری کم‌تر آسیب ببیند، نیاز است که شهروندان نیز مسؤولیت شهروندی خود را درک کرده و برای پیش‌گیری از گرفتار شدن به این ویروس و انتقال آن به دیگران، قواعد پیش‌گیرانه‌ای را که از سوی وزارت صحت، توصیه می‌شود، رعایت کنند.
زمانی که شهروندان مسؤولیت شهروندی خود را درک کنند، از آزادی آن‌گونه بهره می‌گیرند که به دیگران آسیبی نزنند و در کنار آن از دولت نیز می‌خواهند که زمینه‌های آسیب‌پذیری آزادی شان را از سوی دیگران نیز محدود کند؛ در چین شرایطی است که شهروندان از جایگاه باشنده‌ی عادی تا جایگاه شهروند مسؤول ارتقا کرده و حتا در تلاش شکل‌دهی گروه‌های فشار زیر نام جامعه‌ی مدنی، برای تأمین حقوق اساسی خود از دولت می‌شوند.
در نهایت برای این که از گسترش ویروس کرونا در افغانستان و بلند‌رفتن شمار قربانیان آن پیش‌گیری شود، نیاز است که دولت و شهروندان، حزب‌های سیاسی و گروه‌های مدنی، همه به اساس مکلفیت قانونی و انسانی خود، با رعایت توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت و وزارت بهداشت کشور با این ویروس مبارزه کرده و در تلاش شکل‌دهی مبارزه‌ی همگانی باشند.
برای این که افغانستان از کوید-۱۹ کم‌تر آسیب ببیند، نیاز است که در کنار دولت، حزب‌های سیاسی، گروه‌های مدنی و قشر روشن‌فکر جامعه، در کنار رعایت کردن دستورهای پیش‌گیرانه، به آگاهی‌دهی گسترده میان مردم بپردازند؛ از آسیب‌ها و پیامد‌های همگانی شدن این ویروس در رسانه‌های اجتماعی بگویند تا این که روحیه‌ی هم‌گرایی برای مبارزه با ویروس کرونا، شگل گرفته و از آسیب‌های بیش‌تر پیش‌گیری شود.
