همزمان با گسترش موج سوم کرونا در افغانستان و احتمال وضع مجدد محدودیتهای رفتوآمد، شهروندان کشور بار دیگر از بدترشدن وضعیت معیشیتیشان نگران اند. در شرایطی که همین اکنون، ۱۰ میلیون و ۵۰۰ هزار متقاضی کار در کشور، بیکار است و در کنار آن، ۴۸٫۳ درصد شهروندان کشور نیز با فقر دستوپنجه نرم میکنند، محدودیتهای ناشی از کرونا، به نگرانیهای مردم افزوده است.
هرچند تا هنوز دولت و سکتور صحت، در مورد قرنتین کامل شهر کابل و ولایتهای کشور، تصمیمی نگرفته است؛ اما با توجه به افزایش مبتلایان به ویروس کرونا و شمار مرگ ناشی از آن در روزهای اخیر، این احتمال وجود دارد که در هفتههای آینده، چنین تصمیمی گرفته شود و محدودیتهای تازهای اعلام شود.
سال گذشته، در چنین روزهایی بود که دولت افغانستان برای کاهش تجمعات در کلانشهرها، نزدیک به ۳ ماه را قرنتین کامل اعلام کرد. در آن زمان با اعلام قرنتین، هزارها نفر از کار بیکار شدند و صدها کارگر روزمزد نیز کارش از دست داد.
اکنون بار دیگر این نگرانیها افزایش یافته است. سال پار، حکومت افغانستان، برای پایینآوردن میزان آسیبپذیری شهروندان نیازمند، به منظور کمک به بیشتر از ۴ میلیون خانواده در افغانستان، برنامهای زیر نام دسترخوان ملی با هزینهی بیشتر از ۲۴۴ میلیون افغانی را راهاندازی کرد. رییسجمهور غنی، هدف از برنامهی دسترخوان ملی را کمک به خانوادههای نیازمندی خواند که در جریان همهگیری ویروس کرونا، آسیب دیده اند. هرچند این برنامه در ۲۸ سرطان سال گذشته، گشایش یافت؛ اما روند توزیع کمک به شهروندان به گونهی رسمی، نزدیک به چهار ماه پیش آغاز شد.
بر اساس معلومات وزارت احیا و انکشاف دهات، از آغاز برنامهی دسترخوان ملی تا اکنون، دستکم ۸۰۰ هزار خانواده در سراسر افغانستان، از این برنامه مواد غذایی دریافت کرده اند.
فریردون آژند، سخنگوی این وزارت، به روزنامهی صبح کابل، میگوید که روند توزیع کمکها به خانوادههای نیازمند، همچنان ادامه دارد. کمکها شامل، برنج، روغن، آرد، لوبیا، نخود و بستههای صابون میشود. بر اساس سهمیهبندیای که صورت گرفته، برای هر خانواده، ۵۰ دالر یا معادل چهار هزار افغانی مواد غذایی و صابون خریداری و توزیع میشود.
هرچند این روند قرار بود در دو مرحله اجرا شود که در مرحلهی نخست، مواد غذایی به ارزش ۸۶ میلیون دالر در ۱۲۳ ولسوالی در ۳۴ ولایت توزیع شود و در مرحلهی دوم، به ارزش ۱۵۸ میلیون دالر مواد غدایی و صابون در ۲۳۵ ولسوالی باقیمانده، کمک شود؛ اما سخنگوی وزارت احیا و انکشاف دهات، میگوید که به دلیل فوریت نیازها، همزمان با فاز نخست، فاز دوم نیز آغاز شده است.
آقای آژند، گفت که از مجموع پول اختصاصیافته به برنامهی دسترخوان ملی، تا هنوز ۴۰ میلیون دالر مصرف شده و باقی پول نیز در حال تدارکات و تهیهی مواد غذایی برای شهروندان کشور است.
با این حال، شماری از شهروندان کشور، میگویند که به جز برنامهی توزیع نان خشک، از طریق برنامهی دیگری، کمکی دریافت نکرده اند. به گفتهی شهروندان، از ناحیه و شهرداری، بارها افراد موظفشده آمده اند و شمار اعضای خانوادهیشان را فهرست کرده اند؛ اما، تا هنوز کمکی توزیع نشده است.
عزیزجان، باشندهی شهر کابل که مسؤولیت خانوادهی ۸نفری را به عهده دارد، میگوید که به شدت نگران گسترش ویروس کرونا است و این که حکومت بار دیگر تصمیم به قرنتین بگیرد.
او، میگوید: «پارسال سه ماه قرنتین شد، از دست بیکاری فشار پیدا کردم. نگران کرونا زیاد نیستم؛ ولی نگران قرنتین استم؛ چون که که کارگر استم؛ چیزی ر که روز پیدا میکنم، شب میخوریم. اینالی فکر کو، اگر یک روز کار نکنم، شب اشتکا گشنه میمانن.»
او هرچند روزانه ۵۰-۱۰۰ افغانی درآمد دارد؛ اما میگوید که با همین درآمد ناچیز هم راضی است؛ اما، اگر شهر به قرنتین برود، او این درآمد اندک را نیز نخواهد داشت تا شکم خود و خانوادهاش را سیر کند.
در جریان گفتوگوی کوتاهی که با او داشتم، در مورد توزیع کمک از طریق برنامهی دسترخوان ملی، پرسیدم، گفت: «دو بار؛ یک بار که سر کار بودم از ناحیه آمدند، لیست کردند، یک بار دیگر وکیل گذر آمد، نام و تعداد فامیل ما ر لیست کرد؛ اما از کمک هیچ خبری نیست. امسال که حتا همو لیست ر از ما نگرفتن.»
شماری دیگر از شهروندانی که کار روزمزد دارند و به چنین برنامههای کمکی نیازمند اند نیز، میگویند که تا اکنون هیچ کمکی از برنامهی دسترخوان ملی، دریافت نکرده اند. بسیاری از این افراد، حرفهای مشابهی دارند. «نام و تعداد فامیل لیست شده؛ اما کمکی صورت نگرفته.»؛ اما سخنگوی وزارت احیا و انکشاف دهات، میگوید که آنها تنها نقش نظارتی دارند، برای اجراییکردن برنامه، از بزرگان هر ناحیه و ولسوالی، افرادی توظیف شده اند و مطابق به فهرست آنها، کمک توزیع میشود.
در حالی که شهروندان کشور از عدم توزیع عادلانهی کمکها از طریق برنامهی دسترخوان ملی انتقاد میکنند، رییسجمهور غنی، به تازگی، گفته که این برنامه را گستردهتر خواهد ساخت. به گفتهی آقای غنی، دولت به منظور حمایت از شهروندان کشور، تلاش خواهد کرد که برنامهی دسترخوان ملی را فراختر سازد و در این مورد، تماسها با مسؤولان بانک جهانی ادامه دارد.
خواستیم در مورد چگونگی این موضوع جزییات بیشتری بگیریم؛ اما ریاستجمهوری از دادن معلومات در این مورد خودداری کرد. فریدون آژند، در این مورد میگوید: «آنچه که رییسجمهور در مورد دامنهی دسترخوان ملی گفته، در مورد سرعت عمل و کارکردش است.»
گفتنی است که برنامهی دسترخوان ملی به حمایت بانک جهانی راهاندازی شد و همهی بودجهی آن را نیز این بانک میپردازد.
در کنار آسیبهای ناشی از همهگیری ویروس کرونا، میلیونها نفر دیگر به دلیل جنگ کنونی در افغانستان، آسیبپذیر شده و نیاز به کمکهای بشردوستانه دارند. بر اساس تازهترین آمار وزارت خارجهی امریکا، در حال حاضر، ۱۸ میلیون نفر در افغانستان به کمکهای فوری نیازمند اند.
هزاران خانواده، همهساله به دلیل جنگ، داروندارشان را رها کرده و از محل زندگیشان به جاهای دیگری آواره میشوند. رضا باهر، معاون سخنگوی وزارت امور مهاجران و بازگشتکنندگان، به روزنامهی صبح کابل، میگوید که در سال گذشتهی خورشیدی، ۹۲ هزار خانواده به دلیل جنگ، خشکسالی و سیلاب، خانههایشان را ترک کرده است. در ۳ ماه نخست امسال نیز، مجموعا بیشتر از ۱۸ هزار و ۴۰۰ خانواده ناچار به ترک خانههای اصلیشان شده است.
بر اساس بررسیهای انجامشده از سوی وزارت مهاجران، ۷۳ درصد بیجاشدگان داخلی در نتیجهی جنگ بیجا شده اند. همزمان با این که گفتوگوهای صلح میان طالبان و دولت افغانستان متوقف است، میدانهای جنگ با گذشت هر روز داغتر شده و با توجه به این وضعیت، میتوان گفت که شمار بیجاشدگان و افراد نیازمند بیشتر خواهد شد.
وزارت احیا و انکشاف دهات اما میگوید که هیچ برنامهی جدیدی در قالب دسترخوان ملی وجود ندارد که بتواند کمکها را همزمان با چالشهای جدید افزایش داد.
به تازگی وزارت خارجهی امریکا، بستهی کمکی بیشتر از ۲۶۶ میلیون دالر را به دولت افغانستان کمک کرده است. این وزارت، گفته است که از بستهی تازهی کمک بشردوستانه، به ۱۸ میلیون نیازمند که نزدیک به ۵ میلیون آن بیجاشدگان داخلی است، کمک خواهد شد. با کمکهای تازهی امریکا، مجموع کمکهای بشردوستانهی امریکا به افغانستان از سال ۲۰۰۲ تا اکنون، به ۳٫۹ میلیارد دالر میرسد.
همچنان، چندی پیش، سفارت ژاپان در کابل، اعلام کرد که این کشور، ۱۲۲٫۲ میلیون دالر امریکایی را به حکومت افغانستان برای حمایت از برنامههای بشردوستانه و انکشافی در این کشور کمک میکند. قرار شده که از این پول برای کمک به نیازمندان و آسیبدیدگان ناشی از کرونا استفاده شود.
با این همه، سال گذشته، در نشست جینوا نیز توافق شد که تا چهار سال دیگر، ۱۳ میلیارد دالر برای حکومتداری خوب و رسیدگی به نیازمندان در افغانستان، کمک شود.