در یکی از تازه‌ترین روایت خشونت بر غیرنظامیان، سه روز پیش –جمعه، ۸ اسد-، گلوله‌ای توسط یک جنگ‌جوی طالب به محلی در ولسوالی جاغوری ولایت غزنی، فیر می‌شود؛ حادثه‌ای که برای بسیاری‌ها، خبری میان صدها خبر ناخوش از افغانستان است؛ اما هم‌زمان، پایان دو زندگی. گلوله‌ای که با دست جنگ‌جوی طالب فیر می‌شود، قلب دخترخرسالی را پاره می‌کند که تازه صنف دوی مکتب است و آن سوتر زخمی در بدن پدرش می‌کارد.
در همین روز، جنگ‌جوی دیگر طالبان، یک فیر گلوله‌ی هاوان را به روستای دیگری در این ولسوالی پرتاب می‌کند و به زندگی یک فرد دیگر نیز پایان می‌دهد.
حسن‌رضا یوسفی، عضو شورای ولایتی غزنی، به روزنامه‌ی صبح کابل، گفت که این رویدادها در روستاهای «حوتقول» و «سادات» این ولایت، رخ داده است. به گفته‌ی او، دختری که جان باخته، نبیلا نام داشته و پدرش ضیاالله و فردی که در رویداد دومی جان باخته، سیدنارد نام داشته است.
نبیلا، پدرش و سید نادر نه نخستن کسانی اند که به جرم بی‌گناهی کشته می‌شوند و آن چه وضعیت در افغانستان روایت می‌کند، آخرین شان نیز نخواهند بود. همه‌روزه، گزارش‌هایی از روستاهای و ولسوالی‌های کشور رسانه‌ای می‌شود که از کشته و زخمی‌شدن شهروندان ملکی در جنگ، پرده برمی‌دارد.
جنگ افغانستان در حالی همه‌روزه از شهروندان ملکی قربانی می‌گیرد، که بر اساس قوانین بشردوستانه‌ی بین‌المللی و قوانین بین‌المللی جنگ، دو طرف درگیر، نباید در جریان درگیری شان به غیرنظامیان و تأسیسات عامه آسیب بزنند. بر اساس گزارش‌های نهادهای داخلی و بین‌المللی از جنگ افغانستان، تلفات غیرنظامیان، پیوسته رو به افزایش است.
به دنبال گزارش نمایندگی سازمان ملل متحد در افغانستان –یوناما- در باره‌ی تلفات غیرنظامیان در جنگ افغانستان، کمیسیون مستقل حقوق بشر، گزارش تلفات غیرنظامیان در شش ماه گذشته را منتشر کرده. در گزارش آمده که تلفات غیرنظامیان در شش ماه نخست سال روان میلادی در مقایسه با زمان مشابه آن در سال گذشته، ۸۰ درصد افزایش یافته است.
این کمیسیون، روز یک‌شنبه -۱۰ اسد-، با نشر گزارشی، گفته است که در جریان شش ماه نخست سال ۲۰۲۱ میلادی، هزار و ۵۹۴ رویداد تروریستی در کشور رخ داده که در نتیجه‌ی آن ۵ هزار و ۳۲۱ غیرنظامی کشته و زخمی شده است.
در این گزارش، آمده است که در شش ماه گذشته، هزار و ۶۷۷غیرنظامی به شمول زنان و کودکان کشته و ۳ هزار و ۶۴۴ تن زخمی شده است؛ در حالی که در شش ماه نخست سال ۲۰۲۰ میلادی، در افغانستان، ۲ هزار و ۹۵۷ نفر کشته و زخمی شده است که هزار و ۲۱۳ نفر شان کشته و هزار و ۷۴۴ دیگر شان زخمی شده بودند.
افزایش چندبرابری تلفات زنان و کودکان
از آن جایی که قوانین جنگی در افغانستان به گونه‌ی درست رعایت نمی‌شود، معمولا افراد بی‌دفاع، بیش‌تر آسیب می‌بینند؛ در گزارش تازه‌ی کمیسیون مستقل حقوق بشر، آمده است که تلفات کودکان در شش ماه نخست امسال، با توجه به آمار سال‌های گذشته، ۱۳۱ درصد؛ یعنی نزدیک به سه برابر افزایش یافته است.
بر بنیاد این گزارش، در این مدت، ۳۷۳ کودک در نتیجه‌ی حملههای تروریستی کشته و هزار و ۸۳ تن زخمی شده است. در سال گذشته، این رقم، به ۲۲۵ کشته و ۴۰۵ زخمی می‌رسید.
بر اساس آمار کمیسیون، در شش ماه گذشته، ۱۵۴ زن در کشور کشته و ۳۵۰ تن زخمی شده است. این در حالی است که در شش ماه نخست سال گذشته، ۱۲۶ زن کشته و ۱۷۱ تن دیگر زخمی شده است. با توجه به شمار قربانیان، میزان تلفات زنان نسبت به زمان مشابه در سال گذشته، ۶۹ درصد افزایش را نشان می‌دهد.
طالبان عامل اصلی تلفات غیرنظامیان استند
بر اساس گزارش‌های نهادهای داخلی و بین‌المللی در چند سال گذشته، طالبان همواره مهم‌ترین عامل تلفات غیرنظامیان در افغانستان خوانده شده اند. در گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر نیز، آمده که طالبان عامل ۵۶ درصد از کل تلفات غیرنظامیان استند. نیروهای امنیتی، عامل ۱۵ درصد تلفات غیرنظامیان خوانده شده.
در این گزارش، آمده است که بیش‌ترین غیرنظامیان در نتیجه‌ی انفجار ماین‌های کنارجاده‌ای و حمله‌ی موتربمب کشته و زخمی شده اند. در نتیجه‌ی انفجار و حمله‌ی موتربمب در شش ماه گذشته، ۵۸۷ نفر کشته و ۱۴۰۰ تن زخم برداشته است.
ترورها و کشتار هدف‌مند، حملههای راکتی، حملههای انتحاری، درگیری‌ها و جنگ‌های زمینی، حملههای هوایی، عملیات شبانه و حمله بر تأسیسات عامه و خصوصی، از دیگر مواردی است که سبب افزایش تلفات غیرنظامیان در افغانستان شده است.
کمیسیون مستقل حقوق بشر، تأکید کرده است که در نیمه‌ی نخست سال روان میلادی، بیش‌ترین تلفات غیرنظامیان در زون جنوب‌غرب؛ ولایت‌های کندهار، هلمند، ارزگان و زابل به ثبت رسیده است. از مجموع تلفات، ۶۸۱ کشته و هزار و ۴۵۰ زخمی، در این چهار ولایت ثبت شده است.
ذبیح‌الله فرهنگ، رییس نشرات و سخن‌گوی کمیسیون مستقل حقوق بشر، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که در جریان شش ماه نخست سال ۲۰۲۱، مردم افغانستان به صورت بی‌پیشینه‌ای قربانی شده اند.
فرهنگ، می‌گوید: «شش ماه گذشته، شش ماه خون‌باری بوده، حقوق بشردوستانه به صورت پیوسته نقض شده. هرچند انتظار ما و انتظار مردم افغانستان، ختم خشونت‌ها است؛ اما طرف‌های درگیر، هم‌چنان بر طبل جنگ و خشونت‌ورزی کوبیده اند.»
تنها این نیست، روز یک‌شنبه – ۱۰ اسد- سیگار، گزارشی را به نقل از حمایت قاطع نشر کرده که نشان می‌دهد، تنها در دو ماه اپریل و می سال روان میلادی، ۲ هزار و ۳۵ غیرنظامی در افغانستان کشته و زخمی شده که از این میان، ۷۰۵ نفر کشته و هزار و ۳۳۰ تن دیگر شان زخمی شده اند.
در این گزارش نیز، اشاره شده که طالبان عامل ۴۰ درصد تلفات غیرنظامیان بوده اند.
با این همه، گروه طالبان، گزارش کمیسیون مستقل حقوق بشر در مورد تلفات غیرنظامیان را رد می‌کند. ذبیح‌الله مجاهد، سخن‌گوی طالبان، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید: «ما راپور حقوق بشر اداره‌ی کابل را رد می‌کنیم. این اداره، بی‌طرف نیست و معلومات نادرست جمع‌آوری می‌کند.»
چرا قوانین جنگی نقض می‌شود؟
هرچند گروه طالبان سال‌ها است که در برابر دولت و نیروهای امنیتی-دفاعی افغانستان، دست به سلاح برده اند؛ اما در سال روان، حملههای این گروه در ولایت‌های گوناگون افغانستان به گونه‌ی بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است؛ تا جایی که آن‌ها در سه ماه گذشته، نزدیک به ۲۰۰ ولسوالی را سقوط داده اند. چندی پیش، نادر نادری، رییس کمیسیون مستقل اصلاحات اداری و خدمات ملکی، گفت که افزون بر کشتاری که از سوی طالبان انجام شده، این گروه در ۲۹ ولایت دست به تخریب تأسیسات عامه زده و با تخریب ساختمان‌ها و تعمیرهای اداری بیش‌تر از ۵۰۰ میلیون دالر به مردم افغانستان، زیان مالی وارد کرده.
افزون بر زیان مالی، ۱۳ میلیون نفر نیز به دلیل ترس و قیدوبندهایی که طالبان در مناطق زیر کنترل شان وضع کرده، از خدمات عامه محروم شده اند؛ چیزی که به باور کارشناسان حقوق، نقض قوانین جنگی و حقوق بشردوستانه‌ی بین‌المللی است.
شماری از نهادهای حقوق‌بشری و جامعه‌ی مدنی، می‌گوید که به دلیل فرهنگ معافیت و نبود اصل پاسخ‌گویی، گروه‌های تروریستی بدون درنظرگرفتن قواعد جنگی، هم‌چنان به نقض حقوق بشر و جنایت جنگی شان ادامه می‌دهند.
عبدالله احمدی، تسهيل‌گر سکرتریت گروه کاری مشترک نهادهای مدنی، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید؛ در صورتی که جنگ به شهرها کشانده شود، همان گونه که در مرکز ۱۱ شهر عملا جریان دارد، فاجعه‌ی انسانی رخ خواهد داد و علاوه بر افزایش تلفات شهروندان، شمار بی‌جاشدگان درون‌مرزی نیز بیش‌تر از این خواهد شد.
آقای احمدی، تأکید می‌کند که بارها از طرف‌های درگیر جنگ به ویژه طالبان، خواسته شده که در جریان حملههای شان از آسیب‌رساندن به غیرنظامیان جلوگیری کنند؛ اما با آن هم، بارها قوانین جنگی از سوی طرف‌ها، به ویژه طالبان نقض شده است. «یک عامل این است که مورد بازپرس قرار نمی‌گیرند. طالبان متعهد و پاسخ‌گو به مردم و جامعه‌ی جهانی نیستند؛ چون، به ارزش‌های انسانی باور ندارند و مردم برای شان اهمیت ندارد.»
او افزود، تا زمانی که سازوکار بازدارنده‌ا‌ی به جود نیاید که بتواند این پرونده‌ها را پی‌گیری کند و عاملان آن را مجازات، وضعیت به هیمن سان ادامه پیدا می‌کند.
این اظهارات در حالی مطرح می‌شود که طالبان، بارها دست‌داشتن در کشتار غیرنظامیان را رد کرده اند. نهادهای جامعه‌ی مدنی اما؛ می‌گویند که نهادهای بین‌المللی به شمول سازمان ملل متحد، باید به گونه‌ی جدی وارد عمل شده و نقش خود را برای حفاظت از حقوق غیرنظامیان و روند صلح ادا کند و با واردکردن فشار بر طرف‌های درگیر، از تلفات غیرنظامیان پیش‌گیری کند.
عبدالله احمدی، می‌گوید که طالبان با ردکردن گزارش‌ها و جنایت‌هایی که مرتکب شده/می‌شوند، نمی‌توانند خود را تبرئه کنند؛ زیرا، صدها سند در مورد جنایت‌های این گروه وجود دارد. «حتا بعد از گفت‌وگوهای صلح و امضای توافق‌نامه، کسانی که جنایت کردند، کسانی که کودکان را کشتند، باید پاسخ‌گو باشند و مورد بازخواست قرار بگیرند. اگر کسانی بخواهند که این جنایت‌ها را بشورند، باز هم تاریخ و مردم افغانستان را، نمی‌توانند انکار کنند.»
کمیسیون مستقل حقوق بشر، تأکید می‌کند که برای چالش‌های کنونی افغانستان، باید از راه گفت‌وکو حل شود نه با زور سلاح؛ زیرا، ادامه‌ی جنگ، تنها کشتار، جنایت ضدبشری و در نهایت نقض حقوق اساسی شهروندان را در پی دارد.
