جای خالی پارک‌های تفریحی در زندگی کودکان

در طبقه آخر گلبهار سنتر هستم، در پارک سرپوشیده‌‌‌ای که با انواع بازی‌ها و اسباب‌بازی‌های مدرن و هیجانی، از کودکان پذیرایی می‌کند. حسین که هفت سال دارد و سرگرم بازی با تفنگی‌ هم‌قد خودش است، کم‌حرف و عصبانی به مانیتوری شلیک می‌کند که روبه‎رویش قرار دارد. در کنار او، عمر دوازده‌ساله مشغول بازی دیگری‌ است. او از این‌که به شهربازی آمده، خیلی خوشحال است؛ «آرزویم ای است که د زندگی همیشه خوش باشم.»
در این مکان کودکان زیادی میان سنین هفت تا دوازده-سیزده‌ساله به چشم می‌خورد که سرگرم بازی‌های خشن و دیجیتالی‌اند. کودکان همواره به بازی‌هایی جذب می‌شوند که صحنه‌های پرماجرا و ترسناک داشته و تصورات خشن‌شان را تحریک کند.
در شهر کابل، شمار کمی از خانواده‌ها توان بردن فرزندان‌شان را به شهرک‌های بازی‌ای دارند که وسایل بازی‌اش با برق کار می‌کند و یک کودک تنها برای نیم ساعت بودن در آنجا باید هزینه‎ی زیادی را پرداخت کند.
لطیفه که کودکانش را برای سرگرمی در شهرک ‌بازی آورده است، می‌گوید که به دلیل ناامنی، همیشه نمی‌تواند کودکانش را به شهرک و پارک‌های بازی ببرد. «وقتی میارم‌شان، مثل ایست که از قفس آزادشان کده باشم، روحیه‌ی تازه می‌گیرن، زیاد خوش می‎‌شن.»
با تغییر سبک زندگی در کابل و روی‌ کار آمدن زندگی شهری، شاید بسیاری از کودکان فرصت بازی و فعالیت‌های فزیکی زیادی را پیدا نکنند. هیاهوی شهری و ناامنی و فقر، زمان کمی را برای بازی و تفریح در اختیار کودکان قرار می‌دهد.
در یکی دیگر از شهرک‌های بازی خصوصی به نام «شهرک ‌بازی» در کارته‌ی چهار می‌روم. مسئول این شهرک می‌گوید که دو سال می‌شود این‌جا را باز کرده است.
در شهر کابل، خانواده‌هایی که توانایی اقتصادی خوب و یا متوسط دارند، از بیم ناامنی‌ها کمتر به پارک‌های تفریحی عمومی شهر می‌روند و بیشتر ترجیح می‌دهند کودکان‌شان را به پارک‌های بازی سرپوشیده ببرند.
ثریا –باشنده‌ی کابل- که با همسر و کودکش به شهربازی آمده است، می‌گوید: «طفل ما نباید با تفکرات جنگی کلان شوه تا آینده‌ی خوب داشته باشه، کشورما خو جنگ اس.»
در کنار دیگر بازی‌هایی که در این مکان برای کودکان وجود دارد، دری نیز است به اتاقی باز می‌شود که دنیای هیجان نام دارد؛ کودکان زیادی پشت این در منتظر ایستاده‌اند تا در نوبت وارد آن اتاق شوند. هدا کودکی است که تازه از دنیای هیجان بیرون شده، خیلی خوش‌حال به نظر می‌آید. او در مورد دنیای هیجان می‌گوید که بازی مورد علاقه‌اش است و دوست‌ دارد همیشه بازی کند.
ساخت مکان‌ بازی‌های کودکانه در سال‌های اخیر در ولایت کابل رو به افزایش بوده و این مکان‌های تفریحی سرپوشیده به خانواده‌ها این فرصت را داده تا برای سرگرمی با کودکان‌شان به این مکان‌ها بروند.
پوهنیار محمد ادریس حازم -استاد دانشگاه و روان‌شناس- می‌گوید که نداشتن دسترسی کودکان به مکان‌های تفریحی سالم و مناسب می‌تواند از رشد بهینه و درست کودک پیش‌گیری کند.
او می‌گوید که نمی‌توان میزان تأثیر بازی‌های تفریحی را روی رشد ذهنی و روانی کودک با ارقام بیان کرد. در سوی دیگر، او می‌گوید که در جامعه‌‌ی افغانستانی بدبختانه که از رسانه‌های تصویری گرفته تا پارک‌های تفریحی و مکان‌هایی که برای کودکان آماده شده است، به‌خاطر دلگرمی و پذیرایی آن از طرف مردم عوام به وسایل خشن و خشونت‌بار مزین شده است که انجام بازی‌های خشن تأثیر عمیق و ناخوشی روی کودک می‌گذارد.
با این حال بیشتر پارک‌های خصوصی بازی‌های خشن کامپیوتری را برای سرگرم کردن کودکان انتخاب می‌کنند. این استاد دانشگاه بر این باور است که کودکان بیشتر مستعد یادگیری رفتارهای پرخاشگرانه هستند و مشاهده‌ی رفتار دیگران و بازی کردن بازی‌های خشن کودکان را بیشتر پرخاشگرتر می‌کند. در چینی حالتی کودک تحمل گفتار دیگران را نداشته، دست به رفتارهای ضداجتماعی می‌زند، بیشتر گرایش به رفتارهای نامناسب پیدا می‌کنند. این رفتار باعث می‌شود که فرد در نوجوانی بیشتر متمایل به گروه‌های تبه‌کار شود. در سوی دیگر این بازی‌ها باعث می‌شود که رشد ذهنی کودک مختل ‌شده، بیشتر از دنیایی واقعی دور و در دنیای تخیلی خود زندگی کند.
آقای حازم، می‌گوید که خانواده باید کودکان‌شان را به فضاهای سبز و مکان‌های تفریحی عمومی که هوای آزاد دارند، ببرند؛ «چون عدم ارضای نیازهای فرد در زمان معین (کودکی) آن می‌تواند بر شکل‌گیری شخصیت و رفتار وی تأثیر نامطلوبی در سنین بزرگ‌تر بگذارد.»

در شهر کابل اما به دلیل نبود پارک‌های معیاری، بیشتر کودکان به دور از بازی‌های کودکانه و دنیای کودکانه‌ بزرگ می‌شوند. بیشتر پارک‌های عمومی شهر کابل یا به‌کلی نابود شده‌ و یا هم اسباب‌های بازی آن از کار افتاده است.
در پارک گولایی حصه‌ی اول خیرخانه که یکی از بزرگ‌ترین پارک‌های تفریحی کابل است، هیچ اسباب‌بازی برای کودکان نیست. با ورود به این پارک چشمم به گروه مردانی می‌خورد که در حال دود کردن هستند، کودکان میدان خاکی را برای فوتبال بازی کردن آماده کرده‌ بودند و تازه می‌خواستند بازی‌شان را شروع کنند.
در پارک‌ها و بلوارهای عمومی شهر، اندک وسایلی برای بازی کودکان قرار داده شده که هیچ‌گاه نتوانسته است خلای یک شهربازی استاندارد، سبز، شاد و زیبا را برای کودکان و نوجوانان کشور پر کند.
همین‌گونه در پارک دهبوری –ناحیه سوم شهرداری- تنها چند یخمالک برای کودکان وجود دارد که آن‌هم معیاری نیست؛ چند گاز نیز در این پارک دیده می‌شود؛ اما مسئول پارک همه‌ی آن‌ها را بالا زده تا دست کودکان به آن نرسد. خواستم دلیل آن را از مسئول پارک بپرسم، اما حاضر نشد با من حرف بزند. دور و بر یخمالک‌ها کودکان بی‌شماری دیده می‌شوند که از پوشش و بیک‌های پشتی‌شان فهمیده می‌شوند که کودکان کار هستند.
این آخرها شهرداری کابل، کار بازسازی شماری از پارک‌ها مثل پارک شهر نو را روی دست گرفته است.
معروف ‌علی‌زی، مسئول هماهنگی با رسانه‌ها در شهرداری کابل، به روز‌نامه‌ی صبح کابل می‌گوید که این اداره برای سال ۱۴۰۰ در نظر دارد، پارک‌های دیگر در شهر کابل را نیز بازسازی کند و سهولت‌هایی هم به آن‌ها اضافه کند. به گفته‌ی او در سال پیش رو برای پارک‌ها، بازیچه‌ها برای تفریح، میدان فوتبال، میدان فوتسال مطابق به مساحت پارک‌ها در نظر گرفته می‌شود.
آقای علی‌زی می‌افزاید: «شاروالی کابل مصمم بر واپس‌گیری تمام ساحات غصب از سوی شخص یا اشخاص که به‌صورت غیرقانونی غصب شدند، هست و جهت سرسبزی و شکوفایی ساحات سبز نیز مدنظر گرفته می‌شود.»
با این حال اما در شهر کابل تنها هفت پارک عمومی است که بازیچه برای کودکان دارد.
با توجه به نیازی که کودکان برای بازی‌های کودکانه برای رشد خوب جسمی و ذهنی‌شان دارند، از سویی هم میزان بلند فقر در جامعه نیاز است تا دولت پارک‌های تفریحی زیادی را در ناحیه‌های مختلف شهر برای کودکان و خانواده‌ها در نظر بگیرد؛ تا از یک‌سو شهروندان بتوانند با گذارند دقیقه‌ها یا ساعتی در محیط سبز پارک، خستگی روزمرگی‌شان را به در کنند و کودکان نیز به نیازهای کودکانه‌شان برسند.