بخش آخر
شاید یکی از انتقاد‌های معمولی که بتوان از دانشگاه‌ها در سراسر کشور داشت، به‌روز نبودن مواد درسی یا جزوه‌ها باشد؛ اما این‌جا در دانشگاه بامیان، دانشجویان کم‌تر از این بخش شکایت دارند. محمدملا سالنگی، رییس دانشکدهی علوم اجتماعی در دانشگاه بامیان است. آقای سالنگی لیسانسش را در رشته‌ی تاریخ از دانشگاه تعلیم و تربیه‌ی استاد ربانی و ماستری‌اش را از دانشگاه دهلی در سال ۲۰۱۵ گرفته است.
آقای سالنگی، وجود مواد کهنه‌ی درسی در دانشگاه بامیان و به ویژه دانشکدهی علوم اجتماعی را رد می‌کند. او گفت: «به جرأت می‌توان بگویم، چند سال است که ما سیستم جزوه را کنار گذاشته ایم. استادان ما جوان استند و به یکی دو زبان خارجی تسلط دارند. تا کنون با موردی از کهنه بودن مواد درسی در این دانش‌کده روبه‌رو نشده‌ام؛ چون در شروع هر سمستر از هر استاد سیاست و مفردات درسی‌اش را می‌خواهیم و مطمئن می‌شویم که مواد درسی به روز باشد. فکر می‌کنم این موضوع بیشتر در کابل صادق باشد؛ چون برخی از استادان سال‌ها است که تدریس می‌کنند و با تکنولوژی و حتا زبان انگلیسی آشنا نیستند. به همین دلیل از همان مواد قدیمی و حتا موادی که در دوران دانش‌جویی شان استفاده می کردند، برای دانشجویان شان تهیه می‌کنند.»
هاشم رضایی، دانش‌جوی رشته‌ی اقتصاد در دانشگاه کابل بود که امسال فارغ شده است. او گفته‌های آقای سالنگی را تأیید می‌کند و می‌گوید: «تعدادی از مواد درسی در دانشگاه کابل بسیار کهنه است. شاید جزوه‌هایی باشد که حتا سی سال از عمر آن‌ها می‌گذرد.» آقای محبی، رییس دانشگاه بامیان، می‌گوید که نمی‌تواند به‌روز نبودن تمام مواد درسی در این دانشگاه را رد کند؛ اما تأکید کرد که تلاش‌ها برای به‌روزرسانی تمام مواد درسی در این دانشگاه جریان دارد. او گفت: «در زمستان امسال، کارگاه آموزشی ۱۴روزه‌ای داشتیم که یکی از موضوعات آن، استفاده از مواد درسی‌ای بود که مطابق به نیاز روز و جامعه باشد.»
گذشته از موضوع مواد درسی، کم‌بود کادر علمی، یکی از شایع‌ترین مشکلات در این دانشگاه به حساب می‌آید. آقای سالنگی می‌گوید که دانشگاه بامیان با کم‌بود استاد روبه‌رو است. بر پایه‌ی گفته‌های آقای سالنگی، برخی از دانشگاه‌های کشور، چندین برابر دانشگاه بامیان استاد دارند و در آن دانشگاه‌ها، ممکن است هر استاد تنها یک مضمون را تدریس کند. او گفت: «گر چه با در نظرداشت کارهای اداری‌ام به عنوان رییس دانشکدهی علوم اجتماعی، باید چهار واحد (کریدیت) درس بدهم؛ اما در همین سمستر گذشته، ۲۵ واحد تدریس کرده ام. این ۲۵ واحد، وظیفه‌ی دو استادی است که هیچ مسؤولیت دیگری جز تدریس نداشته باشند. در این‌جا هر استاد، به اندازه‌ی دو استاد کار می‌کند؛ اما امتیازی که می‌گیرد، همان امتیاز استادی است که تنها یک مضمون را تدریس می‌کند.»
در صحن خاکی دانشگاه، علی‌اکبر محسنی، فارغ دانشکدهی علوم اجتماعی و دیپارتمنت فلسفه در سال ۹۷، منتظرِ معاون امور دانشجویان بود تا برگه‌ای که در دستش بود را برایش امضا کند. او، از ولایت غور و ولسوالی لعل و سرجنگل است و اکنون بزرگ‌ترین پرسشی که در ذهنش می‌چرخد، این است که چگونه کار پیدا کند. محسنی از فضای دانشگاه بامیان و روابط ریاست دانشگاه و استادان با دانشجویان، راضی است. او گفت: «دانشگاه بامیان، محیط علمیِ فوق‌العاده‌ای دارد. هر کسی که وارد این دانشگاه شود، به زودی خودش را با استندردهای این‌جا وفق می‌دهد.» دانشگاه بامیان، یکی از معدود دانشگاه‌های دولتی در کشور است که دانش‌جومحوری در آن بیشتر از دیگر دانشگاه‌های کشور به چشم می‌خورد. بر خلاف آن چه هاشم رضایی از روابط سرد و نامناسب برخی از استادان در دانشگاه کابل می‌گوید، دانشجویان در دانشگاه بامیان، آزادانه به طرح هر پرسشی می‌پردازند و روابط دوستانه‌ای با ریاست و استادان شان دارند. آقای سالنگی گفت: «نظر به تجربه‌ی من از دانشگاه‌های افغانستان و بیرون از کشور، فضای دانشگاه بامیان بسیار دوستانه، صمیمی و باز است و استادان روحیه‌ی پرسش‌گری را در محصل تقویت و نهادینه می‌کنند»
در سال جاری، ۱۴۰۰ نفر از دانشگاه بامیان فارغ شدند و موضوعی که بیشتر مورد توجه مردم در سراسر کشور قرار گرفت و سوژه‌ی روزِ شبکه‌های اجتماعی شد، جشن عمومی فراغت دانشجویان آن بود. در جشن فراغتی که از سوی دانشگاه برگزار شده بود، بر خلاف سال‌های گذشته که فارغان هر ولایت یا حتا ولسوالی به صورت جداگانه برای خود جشن فراغت می‌گرفتند، امسال (۱۳۹۸) همه‌ی فارغان از ولایت‌های گوناگون در کنار هم جشن برپا کردند. آقای محبی می‌گوید که ریاست دانشگاه، پیش از پیش با آوردن گل‌های پلاستیکی برای فارغ‌شده‌ها، آشکارا مخالفت کرده بود و از دوستان و نزدیکان فارغان خواسته بود تا به جای گل پلاستیکی، برای دانشجویان فارغ‌شده، کتاب یا خودکار بیاورند.
مشکلات دانشگاه بامیان، تنها در کم‌بود استاد یا نداشتن خوابگاه برای دانشجویان خلاصه نمی‌شود. جالب این جا است که این دانشگاه دو دروازه‌ی ورودی و تنها یک دیوار دارد و سه طرف دیگر آن کاملا باز است. این موضوع به لحاظ امنیتی، می‌تواند برای دانشگاه خطرناک باشد و امکان به سرقت رفتن دارایی‌های آن وجود دارد. آقای محبی می‌گوید، وزارت تحصیلات عالی به آن‌ها وعده‌ی ساخت چهاردیواری دانشگاه را داده است. به گفته‌ی آقای محبی، اولویت دانشگاه بامیان در سال آینده (۱۳۹۹) ساخت دیوارهای آن است.
با این وجود، ریاست دانشگاه، استادان و دانشجویان، باور دارند که کم‌بود آب آشامیدنی و فضای خشک در دانشگاه بامیان، جدی‌تر است. محوطه‌ی دانشگاه، هیچ فضای سبزی ندارد و مانند دشتی است در آن چند ساختمان ساخته شده است. نبود فضای سبز، ربط مستقیمی به مشکل کم‌آبی این دانشگاه دارد. آقای محبی گفت: «وقتی برای اولین بار وارد دانشگاه بامیان شدم، سه چیز مرا خیلی آزار می‌داد. دیوار نداشتن دانشگاه، کم‌بود صنف‌ها و آب. یک تعداد نهال‌هایی که شانده ایم، در حال خشک شدن است. به عنوان کسی که زراعت و محیط زیست خوانده، وقتی درختی را می‌بینم که بسیار تشنه است، احساس می‌کنم خودم تشنه استم.» این دانشگاه یک ذخیره‌ی آب دارد که به گفته‌ی آقای محبی، از بازار شهر بامیان، توسط برق آفتابی پمپ می‌شود؛ بازاری که بیش از ۳٫۵ کیلومتر با دانشگاه فاصله دارد. پروژه‌ی انتقال آب از بازار به دانشگاه، موفق نبوده و هنوز هم بسیاری از اوقات، دانشجویان و استادان با کم‌بود آب آشامیدنی روبه‌رو می‌شوند. دکتر محبی می‌گوید با وجود این که سه حلقه چاه در این دانشگاه حفر شده، گاهی اوقات این چاه‌ها آب نمی‌دهد.
قرار است آب دانشگاه بامیان از دامنه‌ی کوه بابا و فاصله‌ی ده‌کیلومتری، تأمین شود. رییس دانشگاه گفت: «پیش از این حتا مردم محل اجازه نمی‌دادند که لوله‌های آب از دامنه‌ی کوه بابا به سمت دانشگاه کشیده شود؛ اما در این اواخر با کمک والی بامیان، مشاور ارشد والی و تعدادی از بزرگان محل، در تلاشیم تا قناعت مردم محل را بگیریم. با این حال، گرفتن اجازه‌ی مردم از یک طرف و تأمین هزینه‌های آن از طرف دیگر، مشکل‌ساز است. تلاش ما این است که این مشکل را با وزارت تحصیلات عالی حل کنیم.»
با وجود تمام این دشواری‌ها، استادان و مسؤولان دانشگاه، خبرهای خوبی دارند. مسؤولان دانشگاه در تلاش اند تا چند دانشکدهی معتبر دیگر مانند دانشکدهی پزشکی و مهندسی را نیز به دانشگاه بامیان اضافه کنند. آقای سالنگی، رییس دانشکدهی علوم اجتماعی، گفت: «برخی از دانشگاه‌هایی که چهل سال یا بیشتر عمر دارند، در جایگاه دانشگاه بامیان نیستند. امسال (۱۳۹۸) توانستیم مرحله‌ی دوم روند اعتباردهی و تضمین کیفیت را پشت سر بگذاریم و برای دور سوم نامزد استیم.» آقای محبی با تأیید حرف‌های استاد سالنگی، گفت: «در صورتی که بتوانیم از مرحله‌ی سوم اعتباردهی و کیفیت عبور کنیم، می‌توانیم برنامه‌های ماستری و حتا دکترا را نیز در دانشگاه بامیان داشته باشیم.»
چندی پیش، مدیران دانشگاه بامیان، روی برنامه‌ی راهبردیِ پنج‌‌ساله‌‌ی آن کار کردند. رییس دانشگاه می‌گوید که این برنامه‌ی راهبردی، شامل سه بخش عمده می‌شود: گسترش زیربناها، بهبود موارد علمی مانند تحقیقات و کارهای علمی و قدرت‌دهی به دانشجویان. آقای محبی گفت: «متأسفانه در حال حاضر، زمانی که دانشجویان فارغ می‌شوند، سرگردان استند؛ یعنی در بازار کار کم‌تر جذب می‌شوند. ما تصمیم داریم که این وضعیت تغییر کند و هر شرکت و نهادی مشتاقانه حاضر به استخدام دانشجویان دانشگاه بامیان باشد.» گر چه دانشگاه بامیان بودجه‌ی ناکافی‌ای ندارد و با چندین مشکل بزرگ روبه‌رو است؛ اما با امنیت خوبی که در این ولایت حکم‌فرما است، توجه بیشتر وزارت تحصیلات عالی در حل مشکل آب این دانشگاه و جبران کم‌بود کادر علمی، می‌تواند در میان‌مدت، این دانشگاه را در میان دست‌کم سه دانشگاه برتر افغانستان قرار دهد.
