از چند هفته به اینسو، شمار گرفتاری به کرونا و مرگ ناشی از این ویروس، روزبهروز در حال افزایش است؛ تا جایی که در دو روز گذشته، بیشترین آمار گرفتاری به کرونا از زمان شیوع آن در کشور، به ثبت رسیده است.
در دو روز پیهمی که گذشت، با ثبت ۳۰ مرگ در یک شبانهروز، قربانیان این ویروس در کشور، در حال افزایش است؛ روزهایی که افغانستان در اوج موج سوم کرونا قرار دارد و برای پیشگیری از تلفات بیشتر، وزارت صحت کشور در همکاری با وزارتهای آموزشی، برای دو هفته همه مراکز آموزشی و تحصیلی در ۱۹ ولایت به شمول کابل را تعطیل کرد. در بلخ نیز فعالیت سالنهای عروسی برای ده روز تعطیل شده و به اساس فیصلهی وزارت صحت، قرار است در کابل نیز، از شبنهی پیش رو، فعالیت سالنهای عروسی متوقف شود.
با این حال، آنچه در پیشگیری از بلندرفتن آمار ابتلا به کرونا و مرگ ناشی از این ویروس اهمیت پیدا میکند، همکاری دوسویهی شهروندان و دولت است؛ دولتی که باید زمینههای گردش بیشتر کرونا در کشور را کنترل کند و شهروندان نیز با رعایت دستورهای بهداشتی و پیشگیرانه، تلاش کنند که در ابتدا از خود محافظت کرده و سپس با انتقال این ویروس، سبب آلودهکردن دیگران نشوند.
هرچند دولت، درگیر بحث گفتوگوهای صلح و جنگ با طالبان و تلاش برای ایجاد رضایت ازدسترفتهی رهبران سیاسی-جنگی کشور است؛ اما بیتوجهی به مسئلهی کرونا که در یک سال گذشته، شهروندان را زیر فشار بیشتر زندگی قرار داد، میتواند به چالشهای جدی و بلندرفتن آمار کشتهشدگان به اثر این ویروس بینجامد. در سوی دیگر ماجرا، بیتوجهی برای پیشگیری از گسترش کرونا و عدم اجرای برنامهی پشتیبانیکننده برای شهروندان در این دوره از سوی دولت، میتواند به میزان نارضیاتی کنونی از دولت، بیفزاید.
دولت، در بیشتر از یک سال گذشته، که تجربهی کافی در بخش اجرای برنامههای پیشگیرانه از گسترش همهگیری کرونا و پیامدهای ناشی از آن و چالشهایی که در تطبیق برنامهی حمایتی از شهروندان در این دوره، دارد، با پیشگرفتن راهکار مشخص و منسجم و جامع، باید بکوشد که آسیبپذیری شهروندان از این ویروس را پایین بیاورد.
دولت، برای مبارزه با همهگیری موج سوم کرونا و موجهای بعدیای که ممکن از راه برسد، باید برنامههای مشخصی را در سکتور بهداشت و بیرون از آن روی دست بگیرد که در این نوشته میخواهم به آن اشاره کنم.
۱: با توجه به این که یکی از راههای کارساز برای پیشگیری از فراخترشدن دامنهی چرخش کرونا در جامعه، ایجاد محدودیتهایی در زندگی اجتماعی است، باید به این محدودیتها توجه شود و تا جایی که نیاز است، برای تطبیق فاصلهگذاری اجتماعی از سوی دولت زمینهسازی شود.
هرچند به دلیل ناتوانی اقتصادی دولت در تأمین نیازهای عمومی و زندگی زیرخط فقر ۹۰ درصد جامعه، ایجاد محدودیتهایی مثل به قرنتینبردن فعالیتهای اقتصادی خردوبزرگ و پیشگیری از فعالیتهای درآمدزایی که باعث ازمیانرفتن فاصلهی اجتماعی شود، باعث میشود که رشد اقتصادی کشور به سمت پایین گراف حرکت کند؛ اما، برای کاهش آسیبهای ناشی از همهگیری ویروس کرونا، رعایت فاصلهگذاری اجتماعی، امری حتمی است. دولت با طرح راهکار تازه با توجه به تجربههایی که از شکست در دور نخست قرنتین داشته است، باید در پی ایجاد وضعیتی باشد که نه همهی فعالیتهای اقتصادی به قرنیتن برود و نه هم نادیدهگرفتن فاصلهگذاری اجتماعی، باعث افزایش مرگ به اثر کرونا شود.
دولت در کنار این که بخشی از فعالیتها و یا مکانهایی که باعث چرخش بیشتر ویروس کرونا در جامعه و باعث مرگ بیشتر به اثر این ویروس میشود را، متوقف میکند، باید برنامهی حمایتیای را از شهروندان در این دوره روی دست بگیرد؛ برنامههایی که در آن به نیازمندان و آنهایی که بیشترین آسیب را از تعطیلیها میبینند، رسیدگی لازم شود و نیاز روزمرهی شان تا جایی که توان مالی دولت امکان میدهد، تأمین شود. در تطبیق برنامهی حمایتی دولت در این دوره، باید جلو فساد در کمکرسانی گرفته شده و ساختار متفاوتی برای تشخیص نیازمندان ایجاد شود تا از فسادهایی که در توزیع گندم و نان خشک پیش آمد، جلوگیری شود.
۲: با توجه به ناتوانیها و کمبودیهای نهاد بهداشت افغانستان برای رسیدگی به بیماران کرونایی در موج نخست و دوم این ویروس در کشور، دولت باید در تلاش تجهیز بیمارستانهای ویژهی کرونا و افزایش این بیمارستانها باشد. تجهیزات و داروهای مورد نیاز برای رسیدگی به بیماران کرونایی، باید تا اندازهی نیاز تأمین شود؛ به گونهای که امکان دسترسی یکسان شهروندان به مراقبهای بهداشتی در دورهی همهگیری کرونا، فراهم شود. کمبود تخت، کمبود اکسیجن و دستگاه تنفس مصنوعی که در موج نخست کرونا وزارت صحت از آن رنج میبرد، در این دور باید برطرف شود.
همین گونه، کمبود در کادر درمانی و خدماتی برای رسیدگی به بیماران کرونایی در کشور، باید از سوی وزارت صحت حل شود؛ زیرا در دور نخست همهگیری کرونا در کشور، سکتور بهداشت، به شدت با کمبود نیروی متخصص و نیروی خدماتی روبهرو بود؛ تا جایی که ۳۰ هزار کارمند رضاکار واکسیناسیون فلج کودک، برای رسیدگی به بیماران کرونایی، با وزارت صحت همکار شد.
۳: در کنار برنامههایی که میتواند مانع گسترش بیشتر ویروس کرونا در کشور شود، آگاهیدهی، مهمترین آن است؛ با آگاهیدهی پیهم شهروندان از طریق رسانههای دیداری، شنیداری و نوشتاری، وزارت صحت باید بکوشد تا مواردی که باعث کاهش گسترش کرونا در کشور میشود را، شمارهوار برای شهروندان فهرست و به تکرار برایشان بازگو کند.
در این راستا، برای تفهیم بیشتر خطر ویروس کرونا به شهروندان، نیاز است که مستندهایی از پیامدهای منفی صحی و جانی کرونا ساخته شود تا عمق آسیب ناشی از کرونا را واضحتر به شهروندان نشان داده و درکی عمیقتر از درد ناشی از کرونا میان شهروندان شکل بگیرد؛ زیرا شهروندانی که همهروزه در انفجارها، انتحارها و حملههای سازمانیافته، کشته و زخمی میشوند یا عزیزانشان را از دست میدهند، به سادگی نمیتوانند از آسیب ناشی از کرونا و یا مرگ به اثر این ویروس بترسند.
از سویی هم، برای کاهش شمار ابتلا به کرونا و مرگومیر ناشی از آن، نیاز است که شهروندان تا اندازهی ممکن، دستورهای بهداشتی و پیشگیرانه از آلودهشدن به این ویروس را رعایت کنند؛ تا از یک سو، از ابتلای خود به کرونا پیشگیری کرده و در سوی دیگر، عامل انتقال این ویروس به دیگران نشوند.
شهروندان، باید تلاش کنند که در غیر از حالت نیاز، از رفتوآمد در شهر و اشتراک در گردهمآییهای خودمانی، خودداری کنند و زمانی که به دلیل نیازی، از خانه بیرون میشوند، فاصلهگذاری اجتماعی را رعایت کرده و ماسک بزنند.
پس از پایان موج نخست همهگیری ویروس کرونا در کشور، بیشتر شهروندان، تمایلی به پوشیدن ماسک ندارند؛ حتا در مکانهای شلوغی مثل بسها و موترهای شهری که فاصلهگذاری اجتماعی نیز رعایت نمیشود، کمتر شهروندی را میتوان یافت که ماسک زده باشد. این میزان از بیتوجهی به موارد پیشگیرانه، در کنار این که سلامت خود فرد را با خطر روبهرو میکند؛ خطری که میتواند به مرگ نیز بینجامد، جان دهها و صدها شهروند دیگر را نیز تهدید میکند.
آن گونه که برای بیشتر ما روشن است، ویروس کرونا به سادگی میتواند از طریق مجراهای تنفسی و لمس سطح آلوده و تماس آن با چشم و دهن، وارد بدن فرد شده و او را آلوده کند؛ پس، با درنظرداشت این ویژگی ویروس کرونا و گردشی که این روزها در جامعه دارد، کوتاهی در رعایت دستورهای پیشگیرانه، میتواند میزان تخریبگری این ویروس را نیز به شدت افزایش دهد. پس برای این که هم از صحت و زندگی خود در برابر ویروس کرونا، محافظت کرده باشم و هم عامل انتقال این ویروس برای دیگران نشویم، نیاز است که تا اندازهی ممکن، دستورهای پیشگیرانه از آلودهشدن به کرونا و انتقال آن به دیگران را، رعایت کنیم؛ تا دستکم، بار ناشی از کرونا را از شانههای جامعه کم کنیم.
