هم‌زمان با آغاز فصل برداشت محصولات زراعتی در ولایت‌های گرم‌سیر افغانستان، وزارت زراعت، مالداری و آبیاری، می‌گوید که به دلیل خشک‌سالی و کم‌آبی، تولید محصولات زراعتی به ویژه گندم در سال روان، ۲۴ درصد کاهش خواهد یافت.
سروی مشترکی که به تازگی از سوی وزارت زراعت، آبیاری و مالداری و احصاییه‌ی مرکزی انجام شده، نشان می‌دهد که در سال روان خورشیدی، ۴ میلیون تن گندم در کشور تولید خواهد شد که با توجه به سال گذشته، یک میلیون تن کاهش را نشان می‌دهد. این در حالی است که در سال گذشته، ۵ میلیون تن گندم در کشور تولید شده بود.
اکبر رستمی، سخن‌گوی وزارت زراعت، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که فصل برداشت محصولات زراعتی به ویژه گندم -آبی و للمی- در ولایت‌های گرم‌سیر کشور، آغاز شده؛ اما در مناطق سردسیر، تا هنوز به دلیل تغییرات آب‌وهوایی، فصل برداشت محصولات نرسیده است.
آقای رستمی، گفت که خشک‌سالی بیش‌ترین آسیب را به تولیدات للمی وارد کرده است. با توجه به سروی انجام‌شده، تولیدات للمی امسال، ۶۲ درصد کاهش خواهد یافت؛ زیرا در زمستان گذشته، در بسیاری از ولایت‌های گرم‌سیر، برف نبارید و در فصل بهار نیز به اندازه‌ی کافی باران‌های موسومی وجود نداشته است.
او افزود که در بخش تولید گندم آبی، تغییرات زیادی به میان نیامده و تنها ۳ درصد کاهش خواهد یافت، در بخش تولید میوه‌های تازه و سبری‌ها نیز تغییرات چشم‌گیری نخواهد آمد.
بر اساس معلومات وزارت زارعت، آبیاری و مالداری، خشک‌سالی بیش‌تر در ولایت‌های جوزجان، فاریاب، هرات و بادغیس سبب کاهش محصولات زراعتی شده است. اکبر رستمی، می‌گوید که در ولایت‌های کندهار، هلمند، غزنی، ارزگان، زابل، پکتیا، نیمروز و فراه، میزان آسیب‌پذیری کم‌تر بوده است.
از آن جا که گندم جزو اصلی‌ترین ترکیب در سبد غذایی خانوار افغانستان به حساب می‌آید، سالانه نیاز است تا ۶٫۴ میلیون تن گندم در کشور تولید شود. با این حال، وزارت زراعت، می‌گوید که به دلیل کاهش در تولیدات گندم، امسال نیاز است که تا ۲٫۴-۲٫۵ میلیون تن گندم به کشور وارد شود.
نیمی از شهروندان افغانستان امنیت غذایی ندارند!
به تازگی کمیته‌ی بین‌المللی نجات، نتایج یک سروی خود را منتشر کرده که نشان می‌دهد، به دلیل خشک‌سالی، جنگ و همه‌گیری ویروس کرونا، میلیون‌ها نفر در افغانستان آسیب دیده اند.
بخش کلان این سروی به مسئله‌ی خشک‌سالی در ولایت‌های مختلف کشور اختصاص یافته است. ناصر رضایی، معاون این کمیته، به رسانه‌ها، گفته است که بسیاری از خانواده‌ها به دلیل خشک‌سالی و عدم برداشت محصولات، ناچار شدند ابزارهای خانه‌ی‌شان را بفروشند تا با پول آن مواد غذایی تهیه کنند، بسیاری از آن‌ها حتا دختران زیرسن‌شان را مجبور به عروسی کرده اند.
این سروری که در ۱۵۸ روستا در ۱۵ ولسوالی ولایت‌های هرات، بادغیس، هلمند، پکتیا و خوست انجام شده، نشان می‌دهد که تقریبا ۷۵ درصد پاسخ‌دهندگان، با مشکل کم‌بود آب آشامیدنی و مشکل‌های زراعتی روبه‌رو اند.
آقای رضایی، گفته است که با توجه به افزایش خشک‌سالی و کاهش محصولات زراعتی، دست‌کم نیمی از شهروندان افغانستان امنیت غذایی ندارند و با خطر گرسنگی دست‌وپنجه نرم می‌کنند. او، از حکومت و جامعه‌ی جهانی، می‌خواهد که خشک‌سالی و گرسنگی مردم نباید به دلیل افزایش جنگ، نادیده گرفته شود.
در همین حال، شماری از کارشناسان بخش زراعت نیز، می‌گویند؛ با توجه به این که افغانستان یک کشور زراعتی است و بخش عمده‌ی تولیدات و صادرات آن را محصولات زراعتی تشکیل می‌دهد، کاهش آب، سبب کاهش تولیدات زراعتی خواهد شد.
مصطفا ابراهیمی، استاد دانش‌گاه و کارشناس اقتصاد زراعتی، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که کاهش تولیدات زراعتی، سبب گسترش فقر، گرسنگی، کاهش صادرات و افزایش واردات خواهد شد. «افغانستان کشوری است که حدود نصف مواد غذایی آن، از طریق تولیدات داخلی تأمین می‌شود و باقی وارد می‌شود. پس خشک‌سالی باعث می‌شود که تولیدات مواد غذایی در داخل کاهش یافته و واردات افزایش یابد.»
آقای ابراهیمی، تأکید می‌کند که قسمتی از «ارزهای» مورد نیاز برای خرید کالاهای وارداتی، از فروش محصولات صادراتی تأمی می‌شود و کاهش تولیدات، سبب می‌شود که تأمین ارزهای مورد نیاز صادرات را با چالش روبه‌رو کند. «در کل باعث افزایش قیمت‌ها در داخل کشور می‌شود.»
نگرانی کشاورزان و باغ‌داران از افزایش خشک‌سالی در کشور
با توجه به این که ساختار زراعتی افغانستان هنوز هم به شکل سنتی‌اش ادامه دارد، کاشت و برداشت و تعادل آن نیز به میران بارندگی بستگی دارد. بخشی از تولیدات زراعتی از طریق آب چشمه‌ها، کاریزها و بندهای آبی تأمین می‌شود و بخش قابل ملاحظه‌ای نیز کشل دیمه –للمی- است که به گونه‌ی مستقیم با میزان بارندگی ارتباط دارد.
از زمستان سال گذشته به این سو، بیش‌تر ولایت‌های افغانستان، کاهش بارندگی داشته است، شماری از کشاورزان و باغ‌داران را نگران کاهش محصولات زراعتی و حتا «نابودی» کرده است. خیرالله، یکی از کشاورزان در ولسوالی اندخوی ولایت فاریاب، می‌گوید که زمین‌هایش به دلیل خشک‌سالی‌های امسال، به کلی خشک باقی مانده، می‌گوید: «باور کو امسال ۲۰۰ سیر گندم کشت کردم، کاشکی یک سیر گندم‌اش ر د خانه آورده باشیم یاعلفشه دیده باشیم.»
خیرالله که در سال‌های گذشته چند جریب زمینش را خربوزه و تربوز می‌کاشته، در سال روان، هیچ یک از این دو میوه را در زمین‌هایش نکاشته است. «چاه عمیق هم که نداریم، تنها گندم کشت کرده بودیم که او هم کلش خاک شده رفت. کاش حداقل علف خالی هم می‌کرد، به حیوانات می‌دادیم.»
فاریاب تنها ولایتی نیست که کشاورزان با مشکل خشک‌سالی و کاهش فرآورده‌های زراعتی در آن مواجه است. در ولایت لغمان نیز باغ‌داران و کشاورزان، وضعیت مشابهی دارند. هدایت‌الله، از باغ‌داران مرکز لغمان که دست‌کم ۵۵ جریب زمین را برای کشت ۷ هزار درخت مثمر مالته، بادام، انگور، ناک، کینو و لیمو اختصاص داده که امسال به دلیل نبود آب، بسیاری از آن‌ها، بی‌حاصل باقی مانده است.
او، می‌گوید که به برخی از باغ‌هایش حتا یک قطره آب نرسیده است. «به خاطر بی‌آبی یک برگ هم د شاخش نیست. پارسال که باران بود، خوب حاصل گرفتیم، امسال باغ‌های ما خشک شده. تنها ۵۰ سیر لیمو از باغ‌های لیموی خود گرفتیم.»
در کنار خشک‌سالی و کم‌آبی، جنگ نیز به مشکلات کشاورزان و باغ‌داران افزوده است. در بسیاری از ولایت‌ها، طالبان با حمله به نیروهای امنیتی، تأسیسات عامه و حتا محصولات کشاورزی را به آتش کشیده اند. هلمند در جنوب افغانستان، یکی از ولایت‌هایی است که در یک سال گذشته، گواه حملات شدید گروه طالبان بوده است.
رفیع‌الله قلم، سرپرست ریاست زراعت هلمند، به روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که در فصل نخست برداشت محصولات زراعتی، کشاورزان و باغ‌داران با مشکل کم‌آبی روبه‌رو نشده اند؛ اما تنها در برخی از ولسوالی‌ها، طالبان با حمله به نیروهای امنیتی و باشندگان محل، زمین‌های زراعتی را به آتش کشیده‌اند.
آقای قلم، گفت که نزدیک به ۲۷۰ جریب زمین گندم از سوی طالبان تخریب شده است. به گفته‌ی او، به دلیل درگیری میان نیروهای امنیتی و طالبان، بسیاری از باغ‌داران، نتوانستند به موقع حاصلات باغ‌های‌شان را جمع‌آوری کنند و به همین دلیل، میوه‌ها در باغ فاسد شده است.
در لغمان نیز شماری از باغ‌داران، می‌گویند که به دلیل حملات شدید طالبان، آن‌ها مجبور به ترک خانه و باغ‌شان شده و در نهایت میوه‌ها همه گندیده است.
با این حال، در برخی از ولایت‌های گرم‌سیر، شماری از کشاورزان نگران اند که ممکن است که فصل دوم کشت‌شان -کشت سبزی‌های تازه و جواری- به دلیل خشک‌سالی آسیب ببیند.
راه حل چیست؟
تولیدات ناخالص داخلی هر کشوری، بستگی به سه بخش اساسی زراعت، صنعت و خدمات، دارد و سهم هر کدام آن با توجه به ساختار اقتصادی هر کشور، متفاوت است. در افغانسستان به دلیلی که بسیاری از شهروندان آن روستانشین و زراعت‌پیشه اند، زراعت نقش اساسی را در تولیدات ناخالص داخلی دارد.
هم‌چنان خشک‌سالی سبب کاهش تولیدات زراعتی می‌شود و در صورت ادامه، می‌تواند سهم زراعت در تولید ناخالص داخلی را کاهش دهد که این کاهش، کل تولیدات داخلی کشور را متأثر می‌کند. به همین دلیل، نیاز است که برای جبران خسارت‌های ناشی از خشک‌سالی، راه حلی سنجیده شود.
کارشناسان بخش زراعت، به این باور اند که برای کاهش خسارت‌های ناشی از خشک‌سالی، دولت باید تدابیر کوتاه‌مدت و بلندمدتی را روی دست بگیرد. مصطفا ابراهیمی، می‌گوید که در کوتاه‌مدت، سکتور زراعت می‌تواند با مدیریت نحوه‌ی استفاده از آب، این مشکل را تا جایی حل کند؛ به گونه‌ی مثال: محصولاتی که مصرف آب آن زیاد است را کاهش دهد و گندم که آب کم‌تری نیاز دارد را جاگزین برخی محصولات دیگر کند.
آقای ابراهیمی، گفت که در بلندمدت، دولت می‌تواند با ساختن بندهای آبی و آب‌راه‌ها، از هدررفتن آب، جلوگیری کند. «بازیافت و تصفیه‌ی فاضلاب‌ها نیز جلو آسیب‌های ناشی از خشک‌سالی را می‌تواند بگیرد.»
در همین حال، مسؤولان وزارت زراعت نیز، می‌گویند که آن‌ها تلاش می‌کنند، کشاورزانی را که از ناحیه‌ی خشک‌سالی آسیب دیده اند کمک کنند تا دوباره خودکفا شوند.
خشک‌سالی افزون بر این که به کشاورزان و باغ‌داران آسیب می‌رساند، مالداران را نیز متأثر می‌کند. اکبر رستمی، می‌گوید: «در جاهایی که خشک‌سالی سبب خشک‌شدن علف‌چرها شده و دام‌داران با کم‌بود علوفه برای حیوانات‌شان مواجه شده اند، وزارت زراعت در هم‌کاری با سازمان‌های خارجی برای آن‌ها علوفه و خوراکه‌ی حیوانی توزیع می‌کند و این روند همین‌اکنون نیز ادامه دارد.»
