گزارش‌گر: ت. قاسمی
بهار است. درختان بادام در نیلی، مرکز دایکندی، گل انداخته است. اگر از فاصله‌ی دورتر ببینیم، از گل‌های سفید و ارغوانی درختان بادام، زیبایی می‌بارد؛ اما زمانی که به درختان بادام نزدیک شویم، زیر سایه‌ی گل‌های نورس، به افرادی بر می‌خوریم که سال‌ها زندگی شان را دود کرده و به هوا فرستاده است. انسان‌هایی که جز سایه‌ی درختان بادام و یک بوجی زباله و چند نخ سیگار و کمی تریاک، چیزی برای زندگی ندارند. تازه، پس از روی‌کار آمدن طالبان، وضعیت آنان بدتر از این نیز شده است.
شماری از معتادان که در حومه‌های شهر نیلی، شب و روز میکنند، می‌گوید که با آمدن طالبان، قیمت مواد مخدر افزایش یافته است. نام گروه طالبان، کم‌ازکم در دو دهه‌ی گذشته با کشت کوکنار و قاچاق تریاک عجین شده است.
حسین -نام مستعار- با لباس‌های مندرس و کهنه، مشغول زیر و رو کردن سطل زباله است. وقتی که می‌پرسم، چه کار میکند، می‌گوید: «دنبال قوطی موطی امی چیزا استم، کدام چیزی که سودا شود.»
حسین، لقمه نانش را درون زباله‌دانی‌ها جستجو میکند. در کنار آن باید اندک مواد مخدر نیز بخرد تا نفس‌های زندگی اش بند نشود. حسین می‌گوید که این روزا پول کافی برای موادش و غذا پیدا نمی‌کند. « حالی هیچ چیز پیدا نمیشه. از وقتی که این‌ها(طالبان) آمده، بسیاری مردم کوچ کده رفت و اونای که مانده قیمتی زیاد شده سودا کم می‌خره. از امی خاطر زباله هیچ نیس، سطل‌ها کلش خالیس.»
به گفته‌ی او، حسین، قیمت مواد مخدر نیز افزایش یافته است. «از وقتی این‌ها (اشاره به طالبان) آمده، مواد هم قیمت شده. ازی پیش یک گرام پودر ۴۰۰ تا ۵۰۰ افغانی می‌خریدیم، حالی۷۵۰ تا۸۰۰ افغانی پیدا میشه.» این باعث شده است که شمار زیادی از معتادان دست به دزدی نیز بزنند.
با این حال، باشندگان ولسوالی نیلی از افزایش دزدی توسط معتادان شکایت کرده و می‌گویند، پس از روی‌کارآمدن طالبان، به دلیل بالا رفتن قیمت مواد مخدر، سرقت نیز افزایش یافته است. یکی از باشندگان نیلی که نمی‌خواهد نامی از او در گزارش برده شود، می‌گوید: «دزدی نسبت به سابق زیاد شده، از خودم پمپ چاهم دزدی شده.»
صدیق‌الله عابد، فرماندهی پلیس طالبان برای دایکندی در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌های محلی، افزایش سرقت را می‌پذیرد؛ اما می‌گوید که به شدت با آن مبارزه میکنند: «نیروی های ما تمام شب گزمه دارند و کوشش میکنند از مال مردم حفاظت کنند. ما در تعقیب مجرمین هستیم و آنها را دستگیر می‌کنیم.»
دو برادر معتادی که مواد ندارند و بی‌حال افتاده اند.
طالبان بدون دلیل همه را لت‌وکوب میکنند
معتادین اما، از این تعقیب و پیگیری روایت دیگری دارد. آنها می‌گویند که نیروهای طالبان هر کدام به نوبت خود، آنها را بدون تفکیک مجرم و غیر مجرم لت و کوب میکنند. علی– مستعار-، یکی از معتادان نیلی می‌گوید: «ای قسم نیست که از یک ارگان مشخص مثل مواد مخدر باشد، هر کدام که برابر شد، ما را لت و کوب میکنند. اول که آمده بود ما را می‌زد که خانه‌های کارمندان دولت کجاست؟ کی موتر دولتی دارد؟ حالی می‌زند که مواد فروش کیست و دزد کدام است؟».
معتادان می‌گویند که طالبان اگر اراده جدی برای مبارزه با مواد مخدر دارند، باید جلو کشت و پروسس آن را در ولایت‌های جنوبی بگیرند و برای تداوی معتادان تلاش کنند، نه این که معتادان را لت‌وکوب کنند. محسن- نام مستعار-، می‌گوید: «در دشت‌های کندهار و هلمند خود همین مردم کشت میکنند، همان جا همین‌ها کار خانه دارند و فروشنده‌های عمده هم از همین مردم است؛ اما به آنها کار ندارند؛ چون از خود شان اند؛ اما می‌‌آیند این جا ما مردم را که فقط دنبال یک دود هستیم لت‌وکوب میکنند.»
همچنان، تاج‌گل- نام مستعار-، مادر محمد است او تایید میکند که فرزندش چند بار توسط طالبان لت وکوب شده و زخمی به خانه برگشته است: « چند دفعه تکه پاره و زخمی خانه آمد. بچیم اینا بی رحم مردم است چند دفعه پسرم را لت و کوب کرده.»
گفتنی است که عمدتا طالبان از قبایل پشتون است و مواد مخدر در سال‌های قبل بیشتر در مناطق پشتون نشین و بخصوص در دو ولایت نا امن -هلمند و قندهار- کشت می‌شد؛ جاهایی که در اختیار گروه طالبان قرار داشت.
معتادان، همچنان مدعی است که با آمدن طالبان، بازار قاچاق مواد مخدر از مردم محل به دست پشتون‌ها افتاده است. علی می‌گوید: «از وقتی که طالبا آمده کلا قاچاقبر امی اوغانا -پشتون‌ها- شده.»
قمندان امنیه طالبان اما؛ ادعاها در مورد لت و کوب معتادان را رد میکند او همچنان می‌گوید که مواد مخدر به صورت پرچون توسط مردم محل به دست معتادان می‌رسد.
معتادی که مواد ندارد و در گوشه‌ای افتاده است.
معتادان: راهی یرای نجات نداریم
شمار زیادی از معتادان از نبود مواد، لت و کوب و گرسنگی به تنگ آمده اند و می‌خواهند از این وضعیت نجات یابند؛ اما هیچ راهی برای نجات آنها نیست. با آمدن طالبان، هر دو کلنیک ۲۰بستر تداوی معتادان که یکی از آنها قرار بود جدیدا به بهره برداری سپرده شود، بسته شده است.
غلام حسین رحیمی، کارشناس مواد مخدر ریاست صحت عامه دایکندی، می‌گوید که پس از تسلط طالبان، به دلیل کم‌بود بودجه، هر دو کلینیک ترک اعتیاد در دایکندی، بسته شده است. «یکی از کلینک‌ها، جدیدا ساخته شده بود و قرار بود زنان معتاد در آن تداوی شود نیز بسته شده و فعلا هیچ مریضی در مراکز دولتی درمان معتادان در دایکندی، تحت تداوی نیست.»
در این میان، چیزی که رنج معتادان را مضاعف میکند، رانده‌شدن آنها از خانه و زندگی شان است. شماری از معتادان نیلی، خانواده‌های شان در ایران است و خود شان نیز در ایران، آغشته به مواد مخدر شده اند.
شماری از معتادان، می‌گویند که مرکزهای دولتی کمپ اعتیاد، به گونه‌ی معیاری وجود ندارد و آنها نمی‌توانند هزینه‌ی تداوی در مرکزهای ترک اعتیاد خصوصی را پرداخت کنند.
تا کنون، آمار دقیقی از شمار معتادان ولایت دایکندی، نشر نشده است. با این وجود، رحیمی، شمار معتادان دایکندی را به اساس آمارهای تخمینی در سال‌های قبل، میان ۴۵ تا ۷۰هزار نفر می‌داند که ۳۰فیصد آنان را زنان تشکیل می‌دهد. به گفته‌ی او، بیش‌ترین تعداد معتادان را ولسوالی میرامور، کجران و کیتی به دلیل نزدیکی با مناطقی که در آن مواد مخدر کشت می‌شود، دارد.
چراغ سبز طالبان باعث افزایش کشت کوکنار شده است
با وجود آمار بالای معتادان و بسته‌بودن مرکزهای درمانی برای ترک اعتیاد، طالبان، موضع مشخصی در مورد کشت کوکنار ندارند. صدیق الله عابد، قومندان امنیه طالبان در دایکندی، می‌گوید که آنها منتظر تصمیم رهبری شان در این زمینه است.
از سویی هم، ذبیحالله مجاهد، سخن‌گوی طالبان، در گفت‌وگو با رسانه‌ها، کشت و تولید مواد مخدر را مجاز دانسته است. از دید او، سیطره‌ی فقر بر زندگی مردم و نبود گزینه‌ی بدیل برای کشت مواد مخدر، کشت و تولید کوکنار را توجیه میکند.
با این حال که طالبان، چراغ سبز برای کشت مواد مخدر، نشان می‌دهد؛ تولید موادهای کشنده‌ای چون کوکنار و خشخاش، افزایش یافته است. منابع محلی، از ولسوالی‌های کجران و گیزاب که بستر کشت مواد مخدر در دایکندی است، از افزایش بی سابقه‌ای کشت کوکنار در این دو ولسوالی خبر می‌دهند. با این همه، پیش‌بینی می‌شود که در سال پیش رو تولید مواد مخدر در کشور چند برابر نسبت به سال‌های قبل افزایش یابد و همین‌طور جوانان زیادی به دام اعتیاد گرفتار شوند.
