اشاره: با نزدیک شدن به روز دهم مارچ که قرار است گفت‌وگوهای بین‌الافغانی آغاز شود، نگرانی‌ها در مورد چگونگی تشکیل هیأت صلح افغانستان نیز بیشتر می‌شود. در این شماره، گفت‌وگویی را با آقای «داوودعلی نجفی»، انجام دادیم که اگر طرف‌های مختلف در افغانستان به توافق نرسند، چه اتفاقی خواهد افتاد. داوودعلی نجفی، وزیر پیشین ترانسپورت و هوانوردی ملکی و رییس اسبق دبیرخانه‌ی کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان بوده و تجربه‌ی کار با سازمان ملل متحد را نیز دارد.
صبح کابل: امضای موافقت‌نامه میان امریکا و طالبان، هرچند با خوش‌بینی همراه بود؛ اما حالا نگرانی‌های ایجاد کرده که گویا امریکا، افغانستان را به طالبان فروخته است، ما به کدام سمت می‌رویم؟
داوودعلی نجفی: من فکر می‌کنم، توافق‌نامه‌ی که بین امریکا و طالبان، امضا شده است، ابهامات زیادی دارد. تفسیرهای مختلف هم، ناشی از همین ابهامات می‌شود. به نظر من، دلیلی که ابهاماتی را امریکا در این توافق‌نامه باقی گذاشته، برای این است که هرگونه تفسیری که خود شان بخواهند از آن بکنند. دقیقا روز اول، خوش‌باوری را در میان تمام مردم ایجاد کرده بود و مردم امیدوارم بودند که امضای این توافق‌نامه، به صلح منتج می‌شود؛ اما من شخصا که ۱۸ ماه این گفت‌وگوها را دنبال کردم، یک مقدار نگرانی دارم؛ چون هیچ‌گاه مردم در جریان این گفت‌وگوها نبوده‌اند.
صبح کابل: گفته می‌شود این توافق‌نامه دو ضمیمه‌ی دیگر هم دارد که برای محافظت از نظامیان امریکایی است.
داوودعلی نجفی: بلی، این توافق‌نامه، ضمیمه‌های دیگری هم دارد که می‌گویند جزء اسرار نظامی است. فقط یکی از این ضمیمه‌ها، مربوط مصئونیت سربازان امریکایی است و دومی اش را حتا، نمی‌دانیم که در مورد چه است. برای من و بسیاری دیگر این مسایلی مثل حقوق‌بشر، حقوق‌زنان و حقوق اساسی مردم که در قانون اساسی تعریف شده است، مهم است که با چه سرنوشتی رو به رو می‌شود. از هرکسی که سؤال می‌شود، چه از طالبان و از چه از امریکایی‌ها، پاسخ شان این است که این مسایل، در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی روشن می‌شود.
صبح کابل: موضوعاتی که گفتید سبب نگرانی تان شده، در این توافق‌نامه نیست؛ اما بحث آزادی پنج‌هزار زندانی برای شروع گفت‌وگوها، مانعی نخواهد بود؟
داوودعلی نجفی: اگر حکومت پافشاری کند که ما، زندانی‌ها را رها نمی‌کنیم_ چون صلاحیت آزاد ساختن را حکومت دارد_ واضح است که این یک چالش است؛ اما من باور دارم که حکومت، همان‌گونه که در گذشته، بارها از خط قرمزهایش گذشته، این بار نیز به خواست امریکا تن خواهد داد. برای این که برای امریکا، مهم این است که به منافع خود برسد. منافع امریکا این است که توافق‌نامه‌ای امضا شده با طالبان، نباید صدمه ببیند.
صبح کابل: توافق‌نامه، منافع امریکا را تأمین کرده؛ اما به نظر شما حقوق‌بشر و ارزش‌های دموکراتیکی که در ۱۸ سال گذشته، به دست آمده است، چه می‌شود؟
داوودعلی نجفی: من نگرانم، خیلی‌ها نگرانند که ارزش‌های حقوق‌بشری قربانی شود؛ اما من باور دارم که اگر تمامی اقشار مختلف تأثیرگذار افغانستان، پشت این ارزش‌ها ایستاد شوند و در مذاکرات بین‌الافغانی، همه یک صدا از آن‌ها دفاع کرده و از آن عبور نکنند، این ارزش‌ها حفظ خواهند شد. این مسایل قابل حل است و می‌شود که در مذاکرات بین‌الافغانی با جانب طالبان، روی آن بحث شود.
صبح کابل: فکر می‌کنید طالبان با این طرز فکری که دارند، قبول خواهند کرد؟
داوودعلی نجفی: طالبان هم جزء همین جامعه هستند. اگر ببینند که اکثریت مردم افغانستان، با قاطعیت این را می‌خواهند، نمی‌توانند مخالفت کنند. طالبان آمده‌اند که صلح کنند، صلح با زور و جنگ نمی‌شود، صلح با گفت‌وگو و بده-بستان، می‌شود. وقتی طالبان ببینند که همه‌ی مردم با یک صدا، پای این ارزش‌ها ایستاداند، مجبور استند به خواست مردم، تن بدهند.
صبح کابل: به نظر شما، هیأت افغانی‌ای که با طالبان باید گفت‌وگو کنند، با توجه به چند پارچگی که حالا وجود دارد، می‌تواند به سادگی شکل بگیرد؟
داوودعلی نجفی: ببینید، اگر هیأت به عنوان هیأت جمهوری اسلامی افغانستان، مطرح شود و حکومت آن را قبول نکند، به این معناست که حکومت و یا ارگ، نیت خوب ندارد و این کار را با مشکل رو به رو می‌سازد. در هیأت باید کسانی معرفی شوند که حداقل در جامعه، جایگاه تعریف شده برای خود داشته باشند و این افراد، بتوانند نگرانی‌های مردم، به ویژه نسل نو افغانستان را درک کرده و به دفاع از آن‌ها متعهد باشند و به ارزش‌های دموکراتیک و حقوق‌بشری باور داشته باشند.
صبح کابل: حکومت می‌گوید که تنها آدرس مشروع آن‌ها است. آقای غنی با رأی مردم، رییس‌جمهور شده و هیأت هم باید، از آدرس حکومت معرفی شود.
داوودعلی نجفی: اگر واقعا بحث مشروعیت در میان باشد، رأی که آقای غنی به دست آورده است، حتا تمام آرای که در انتخابات استفاده شده است، به معنای انتخابات نبود، یک ریفراندوم بود که مردم افغانستان، به آن‌ها نه گفتند. یک رییس‌جمهور می‌تواند با ۹۰۰ هزار رأی از یک جمعیت سی و پنج میلیونی، نمایندگی کند؟ من فکر می‌کنم که اگر بحث مشروعیت این‌جا مطرح شود، قصه را بسیار پیچیده می‌سازد. من باور دارم که حالا زمان آن است که هم رییس‌جمهور و هم تمام طرف‌های دیگر بشینند و روی منافع کشور، فکر کنند.
صبح کابل: دیدگاه نخبگان سیاسی دیگر چگونه است، حکومت مثلا، کسانی که مخالف دیدگاه غنی‌اند را سیاست‌مداران فرصت‌طلب می‌خواند؟
داوودعلی نجفی: فکر می‌کنم این برداشت درست نیست، به این دلیل که تعهد افراد، زمانی مشخص می‌شود که آجندای را که مطرح می‌کنند، چقدر منافع مردم افغانستان، در آن نهفته است. اگر سیاسیون، طرف‌دار این باشند که خود شان در محور قضایا باشند، می‌شود که آن‌ها را سیاست‌مداران فرصت‌طلب، نام بگذاریم؛ اما اگر سیاست‌مداران بر محور یک اجندای ملی که در آن، هم جمهوریت هم حقوق‌بشر و هم حقوق اساسی مردم افغانستان تمثیل شود، این فرصت‌طلبی نیست و حکومت هم باید به این برنامه، تن بدهد.
صبح کابل: ارگ می‌گوید که همواره با بزرگان افغانستان، در مشوره و رأی‌زنی است و هیأتی را هم که تشکیل می‌دهد، بر اساس مشوره با بزرگان سیاسی افغانستان است.
داوودعلی نجفی: این فقط حرف است، شما ببینید، پنج_شش نفری را که فرستاده‌اند به قطر، کی از آن‌ها خبر دارند. کی‌ها آن‌ها را می‌شناسند و این افراد از کدام قشر، از کدام بخش و صنف افغانستان، نمایندگی می‌کنند. دوم، این افراد در مشوره با کی‌ها، تعیین شده‌اند. حکومت می‌تواند این را پاسخ بدهد که کدام سیاسیون و یا احزاب یا به قول حکومت، با کدام سیاسیون فرصت‌طلب، مشوره شده است؟ همین است که وقتی، هیأت ضعیف بود، طرف توجه نمی‌کند. شما دیدید که طالبان حاضر نشدند با این افراد دیدار داشته باشند.
صبح کابل: گیریم که در این‌جا به توافق نرسیم، حکومت هیأت خود را معرفی کند، بدون این که خواست طرف‌های دیگر را در نظر بگیرد، سرنوشت افغانستان چه خواهد شد؟
داوودعلی نجفی: افغانستان به بحرانی می‌رود که دیگر جمع کردنش مشکل می‌شود؛ اما امریکا توافق‌نامه‌ای را که با طالبان امضا کرده است، در پایش ایستاد می‌شود، شاید کسانی دیگری را پیدا کند که به نمایندگی از افغانستان بروند با طالبان، گفت‌وگو کنند و به یک نتیجه برسند.
صبح کابل: یعنی می‌خواهید بگوید که امریکا، می‌تواند حکومت را نادیده بگیرد؟
داوودعلی نجفی: برداشت من این است که حکومت در دقیقه‌ی‌نود، همیشه کنار آمده و این بار هم، کنار خواهد آمد. حالا پیش از این که ما به آن نقطه برسیم، نظر من این است که حکومت با سیاسیون، اپوزیسیون و احزاب سیاسی یک‌جا، سر تشکیل یک هیأت واحد و قدرت‌مند که صلاحیت و توانایی در حوزه‌های مختلف را داشته باشند، به توافق برسد. هیأت افغانستان شمول و هیأتی که توان چانه‌زنی با طالبان را داشته باشند.
صبح کابل: آیا پاکستان، با توجه به داشتن افراد زیادی که در افغانستان دارد، ساکت خواهد نشست که مشکل جنگ افغانستان، حل شود؟
داوودعلی نجفی: اگر هنوز هم سیاست‌مداران افغان، برای کشورهای دیگر، مثلا برای پاکستان کار کنند، پاکستان نفوذ می‌کند و نمی‌گذارد پروسه‌ی صلح موفق شود؛ اما باور من و حرف من این است که حالا وقتش رسیده است که دیگر، وابستگی‌ها را کنار بگذاریم و برای یک افغانستان با ثبات، کار کنیم و منافعی را برای افغانستان تعریف کنیم؛ چون تنها در این صورت می‌تواند ثبات در افغانستان، تأمین شود.
صبح کابل: اگر بازهم گروه های سیاسی و نخبگان سیاسی، هم‌چنان برای رسیدن به منافع شخصی شان تلاش کنند، افغانستان به کدام سمت خواهد رفت؟
داوودعلی نجفی: افغانستان در کم‌ترین زمان، به یک جنگ داخلی وحشت‌ناک درگیر می‌شود. این را با قاطعیت می‌گویم که اگر مواظب نباشیم، افغانستان به جنگ داخلی می‌رود و این جنگ هم، مثل جنگ داخلی گذشته، نخواهد بود و بسیار تباه کننده خواهد بود. بارها در جلسات مختلف یادآوری کردم، این مسأله را که اگر سیاست‌مداران افغان، مواظب نباشند، افغانستان به یک جنگ دیگر داخلی خواهد رفت که باز هر کشوری، منافع خود را در آن جنگ، دنبال خواهد کرد. طالبان خواهند گفت که فاتح میدان ما هستیم؛ چون با امریکا توافق‌نامه امضا کردیم، جهاد کردیم و این توافق‌نامه هم، پیروزی جهاد ما است و دیگران حق ندارند، همان‌گونه که جهاد افغانستان چنین مشکلی را داشت.
صبح کابل: حالا حکومت در رأس آن، آقای غنی و عبدالله و همین‌طور سیاست‌مداران دیگر، مانند کرزی، نبیل، اتمر و رهبران جهادی، این مسأله را درک کرده‌اند؟
داوودعلی نجفی: حداقل در مجالسی که من بودم، دریافتم که همه این موضوع را درک کردند. در گفتار، همه تأکید دارند که اگر این بار، ما از این فرصت استفاده نکنیم و صلح واقعی را نیاوریم؛ چون، به شمول امریکا، همه خارجی‌ها مسؤولیت را به دوش افغان‌ها می‌اندازند، آن‌ها می‌گویند که ما یک فرصت ایجاد کردیم، مشکلی را که ما با طالب داشتیم، حل کردیم، حالا نوبت شماست که تصمیم بگیرید. حکومت همه شمول ایجاد می‌کنید، یا نه.
صبح کابل: حکومت چه می‌خواهد چه چیزی از دید شما مانع این روند است؟
داوودعلی نجفی: اگر بحث را جدی‌تر مطرح کنیم، منافع حکومت در این است که همین حکومت ادامه پیدا کند. اگر صلح بیاید که این حکومت ادامه پیدا نمی‌کند، حکومت با ۹۰۰ هزار رأی می‌تواند از تمام مردم افغانستان نمایندگی کند؟ اگر مذاکرات بین‌الافغانی شروع شود، در یک فرصت بسیار کوتاه می‌رویم به یک اداره‌ی موقت که قابل قبول همه‌ی مردم افغانستان باشد. آقای غنی را طالبان قبول ندارند، دیگر این را همه‌ی ما می‌دانیم. وقتی طالبان که یک طرف قضیه است، غنی و حکومت غنی را قبول ندارند، خود این مانع است برای صلح.
صبح کابل: شما همیشه گفت‌وگوهای تان را در جمع سیاسیون افغانستان دارید، اگر حکومت کوتاه نیاید، سیاست‌مداران افغان چه می‌کنند؟
داوودعلی نجفی: سیاست‌مداران افغان تا آخرین مرحله، تلاش می‌کنند که حکومت را راضی کنند. همین روز‌ها باز هم، کلان‌های افغانستان تلاش دارند آقای غنی و عبدالله را متقاعد کنند. اگر حکومت قبول نکند و روی خواست خود پافشاری کند که هیأت را ما تعیین می‌کنیم، هیچ‌راهی برای سیاسیون افغانستان باقی نمی‌ماند، جز این که هیأت جداگانه‌ی خود را تعیین کنند و وارد مذاکره با طالبان شوند.
صبح کابل: حتا اگر این اتفاق بیفتد، باز هم طرف افغانستان در مقابل طالبان، ضعیف ظاهر می‌شود.
داوودعلی نجفی: واضح است که ضعیف می‌باشیم. ما وقتی می‌توانیم در برابر طالب قوی باشیم که حکومت، جمع سیاسیون سر یک هیأت مذاکره کننده‌ی افغانستان شمول، به توافق برسند. اگر به توافق نرسیدیم باز هم یک بدنه کم می‌شود که حکومت است. ممکن است که طالبان با سیاسیون، به یک نتیجه برسند؛ اما کی تطبیق می‌کند که باز هم جای حکومت، خالی است.
صبح کابل: با این حساب، زمینه‌ی مداخلات کشورهای همسایه هم بیشتر می‌شود؟
داوودعلی نجفی: زمینه‌ی مداخلات هرکس، بیشتر می‌شود، هم کشورهای همسایه و هم کسانی که منافع خود را در جنگ، می‌بینند. بحثی که من همیشه از آن، نگران هستم این است که یک تعداد افرادی وجود دارند که منافع شان در تداوم جنگ تعریف شده است، هم در داخل و هم در خارج. به این معنا که آن‌ها از ادامه‌ی جنگ نفع می‌برند و پول و قدرت به دست می‌آورند.
صبح کابل: این افراد کی‌ها هستند، رهبران جهادی، حکومت و یا دیگران؟
داوودعلی نجفی: آن‌ها روشن هستند که کی‌ها‌اند. برخی رهبران جهادی هم هستند و دیگر کسانی که در قدرت‌اند. بخشی دیگر هم شاید، خارجی‌ها باشند. ما تجربه دور و درازی داریم، زمانی که ما در حکومت بودیم، امریکایی‌ها بسیار پول در افغانستان مصرف کردند؛ اما وقتی می‌گفتیم که بیا این پول را در این بخش‌هایی که ما نیاز داریم، مصرف بکنید، این کار را نمی‌کردند. هرکس پرگرام خود را داشت و مطابق همان عمل می‌کرد. مثلا، خیلی قراردادهایی بود که امریکا تلاش می‌کرد این قرارداد‌ها را به کسانی بدهند که آن‌ها هیچ‌گونه منافعی در داخل افغانستان نداشتند، ما هرچه تلاش کردیم، قبول نکردند.
صبح کابل: بیشتر نگران چه هستید که فکر می‌کنید وقتی گفت‌وگوها با طالبان شروع شود، احتمالا آن را از دست خواهیم داد؟
داوودعلی نجفی: عمده‌ترین مسأله‌ی که نگرانی ایجاد کرده است، این است که پراکندگی داخلی، یعنی اختلافات بین حکومت و بین سیاست‌مداران، مجال ندهد که ما موفق شویم یک هیأت افغانستان‌شمول انتخاب کنیم و افراد ضعیف به نمایندگی از افغانستان، در مقابل طالبان فرستاده شوند و آن‌ها هم نتوانند از ارزش‌های دموکراتیک و از جمهوری اسلامی دفاع کنند.
صبح کابل: اگر حتا به توافق هم نرسیم، چه نوعی از نظام به ذهن شما می‌رسد در افغانستان داشته باشیم که هم مورد قبول این طرف باشد و هم مورد قبول طالبان؟
داووعلی نجفی: من فکر می‌کنم، خوب‌ترین نظام، نظام دموکراتیک است. طالبان بیایند در یک حکومت همه شمول و بعدش هم خود را نامزد کنند. اگر مردم افغانستان قبول شان کرد و برای شان رأی دادند، بگذار آن‌ها برنده باشند و بر افغانستان حکومت کنند؛ ولی باید مردم انتخاب کنند. حتا همین نظام افغانستان را بگذارید به ریفراندوم، مردم افغانستان اگر به امارت رأی داد همان بیاید، اگر مردم به جمهوری رأی داد طالبان باید قبول کنند. به مردم مراجعه کنیم.
صبح کابل: اگر حرفی دیگری داشته باشید که فکر می‌کنید در گفت‌وگوهای ما باقی مانده است، بیان کنید؟
داوودعلی نجفی: ببینید، ما همیشه گناه یک کار را به گردن دیگری می‌اندازیم. من فکر می‌کنم، وقتش رسیده که این بار سیاسیون، بهانه را دست کسی دیگر ندهد و کسانی را در هیأت شامل کنند که توان چانه‌زنی داشته باشند و همان‌ها توان دفاع از منافع افغانستان و ارزش‌های دموکراتیک را داشته باشند، سیاست‌مداران و طرف‌های مختلف، باید از خود‌گذری داشته باشند، مثلا، هیأتی که به دوحه فرستاده شده، کسانی‌اند که برخی‌ها برای اولین بار در طیاره، هم‌دیگر را دیدند. هیأت باید کسانی باشند که افغانستان را بشناسند و از افغانستان، بتوانند خوب نمایندگی کنند.
