اشاره: حوالی ساعت ۴:۳۰ دقیقه‌ی پس از چاشت روز سه‌شنبه (۱۲ حوت)، سه تن از کارمندان رادیو- تلویزیون انعکاس در ولایت ننگرهار از سوی تفنگ‌داران ناشناس به قتل رسیدند. سعدیه، شهناز و مرسل حبیبی، سه کارمند این رسانه‌ی خصوصی بودند که روز سه‌شنبه هدف تیراندازی تفنگ‌داران مسلح قرار گرفته و کشته شدند.
این نخستین باری نیست که این رسانه‌ی خصوصی کارمندانش را از دست می‌دهد. حدود سه ماه پیش نیز ملاله میوند، گوینده‌ی این رسانه در حوزه‌ی سوم امنیتی شهر جلال‌آباد از سوی افراد مسلح ناشناس به قتل رسیده بود. این گفت‌وگو را با انجنير زلمى لطيفى، رییس و مؤسس رادیو تلویزیون انعکاس اجرا کردیم تا از او در مورد دلیل هدف قرار گرفتن پیهم کارمندانش بپرسیم. این گفت‌وگو از طریق تلفن انجام شده است.
در جریان ۳-۴ ماه اخیر، شما چهار کارمند خود را، آن‌هم از میان زنان از دست دادید، دلیلش را در چه می‌بیند؟
دلیلش بسیار واضح است. در ولایتی که ما زندگی می‌کنیم، یک ولایت بسیار حساس است. پیش‌ازاین ننگرهار مرکز گروه داعش بود. عملیات‌هایی علیه‌شان صورت گرفت و گفته شد که از بین رفته‌اند؛ اما عملاً وجود دارند و همین‌گونه شماری از گروه‌های تروریستی دیگر نیز در این ولایت فعالیت دارند. ما در یک منطقه و محوطه زندگی می‌کنیم که در آن‌جا آزادی بیان است، حقوق بشر و حقوق زنان و سایر مسایل است. ما راه ارتباطی میان جامعه و مردم هستیم و برای‌شان اطلاع‌رسانی می‌کنیم و آن‌ها نیز از حقایق اطلاع پیدا می‌کنند. این کار ما با عکس‌العمل‌هایی نیز به‌همراه است.
دشواری‌های کار خبرنگاری در ولایت ننگرهار چه است؟
مهم‌ترین مانع در برابر کار خبرنگاران در ولایت ننگرهار، موانع امنیتی است. اگر در شرایط حاضر امنیت ولایت ننگرهار را با سایر ولایت‌های افغانستان مقایسه کنید، مشکلات بسیار زیادی وجود دارد. دلیلش هم واضح است. به‌این خاطر که ننگرهار ولایتی است که با پاکستان هم‌سرحد است. یک ولایت سرحدی است. در این‌جا گروه‌های مختلف تروریستی فعالیت دارند. خبرنگار در حقیقت زبان مردم است، تمام واقعیت جامعه را بیان می‌کند. وقتی مشکلات و حقیقت‌ها را بیان می‌کند، طبیعتاً این بیان حقیقت با واکنش‌هایی نیز مواجه می‌شود. این عکس‌العمل‌ها گاهی به چنین حادثه‌های خونینی منجر می‌شود.
همکاران ما در شبکه تلویزیونی انعکاس، پس از ترور ملاله میوند، باید بیشتر از همیشه ترس و وحشت از ترور را تجربه کرده باشند؛ آیا حکومت برای رسیدگی به کارمندان این تلویزیون و تأمین امنیت آنان، همکاری داشته است؟
همان‌طوری که قبلاً هم اشاره کردم؛ مشکلات امنیتی در این ولایت تنها برای خبرنگاران نیست؛ بلکه برای طبقه و طیف‌های مختلف جامعه این مشکل وجود دارد. در این ولایت داکتر در فضای امن نیست. زندگی انجنیر در آرامش نیست. با این حال خبرنگاران در خط اول مشکلات قرار دارند. ما خواستار تأمین امنیت نسبی هستیم. وقتی یک خبرنگار در جامعه زندگی می‌کند، او حق زندگی کردن دارد؛ او بازار می‌رود، برای کار بیرون می‌رود. تا زمانی که امنیت جمعی گرفته نشود، تأمین امنیت فردی ناممکن است.
چرا هدف ترورها، کارمندان زن بوده‌اند آیا وضعیت فرهنگی در ننگرهار یک فضای کاملاً زن‌ستیز است یا این‌که دلیل و هدف دیگری در ترور کارمندان رسانه‌ای زن وجود دارد؟
یقیناً که وجود دارد. ببینید به همین دلیل حضور زنان در رسانه‌ها و سایر امورات دولتی بسیار اندک است و دلیلش هم مشکلات فرهنگی است. در جامعه هنوز فرهنگ زن‌ستیزی وجود دارد. به همین دلیل است که به زنان در این ساحه اجازه کار در رسانه و یا ادارات دولتی را نمی‌دهند. به‌طور مثال: سه کارمند ما که در بخش دوبله کار می‌کردند و ما آن‌ها را از دست دادیم، جایگزین کردن دیگر افراد به‌جای آن‌ها کاری بسیار مشکل است. ما بالای آن‌ها بسیار کار کرده بودیم تا باهم به این‌جا رسیدیم، ممکن دیگر خانواده‌ها اجازه ندهند که دختران‌شان در رسانه‌ها کار کنند. دلیلش همین مشکلات فرهنگی و رسم‌ورواج‌های فرهنگی است.
پس از حمله‌های هدفمندی که صورت گرفت؛ آیا راه و چاره‌ای برای امنیت کارمندان وجود دارد؟
در مورد تأمین امنیت خبرنگاران، دو حالت وجود دارد. نخست؛ بخش تاکتیکی است. در این بخش تمام مواردی را که کمیته‌ی مصونیت خبرنگاران برای ما هدایت دادند، مطابق طرزالعمل کار کردیم. به این معنا که رفت‌وآمدها تنظیم شده است. رفت‌وآمدهای‌شان از یک مسیر قطع شده و تبدیل کالاها، این‌ها مواردی است که ما مطابق طرزالعمل تنظیم کردیم.
دوم؛ بخش نظامی است که چطور می‌توانیم امنیت آن‌ها را تنظیم کنیم تا از حمله بالای آن‌ها جلوگیری شود که در این بخش، این مسئولیت حکومت و نظام است. زمانی که خبرنگار من در مرکز شهر ترور می‌شود، چطور می‌توانم امنیت خبرنگارم را در مرکز شهر بگیرم. در اطراف شما هرگز ندیده‌اید که یک خبرنگار جان خود را از دست داده باشد. تأمین امنیت جانی مردم در شهر و بازار مسئولیت حکومت است. باید یک سیستمی بسازد که علیه این وضعیت مقابله صورت بگیرد. همین‌گونه همکاران ما از سایر رسانه‌ها نیز در مرکز شهر جان خود را از دست می‌دهند.
پس از وقوع حادثه روز سه‌شنبه، عکس‌هایی به نشر رسید که گویا فردی در پیوند به این رویداد بازداشت شده؛ آیا واقعاً فردی در این پیوند بازداشت شده است؟
ما هم خبر شدیم که یک نفر بازداشت شده است؛ اما این‌که چقدر دقیق است، برای ما هم مشکوک است. در آینده این مسئله باید مشخص شود، چون در پیوند به کشته شدن ملاله میوند هم خبرهایی نشر شد که قاتلانش بازداشت شده‌اند؛ لیکن هیچ جزئیاتی برای ما در این مورد داده نشد. به پرسش‌های مردم پاسخی داده نشد. باید تمام عاملان چنین قضایایی محاکمه علنی شده و به جزای اعمال‌شان برسند. در مورد پرونده‌ی قتل ملاله میوند هم برای ما پاسخی قناعت‌بخش داده نشده است.
انگیزه خودتان برای کار، همکاران؛ بخصوص زنان چگونه است؛ هنوز هم رمقی باقی مانده است؟
یقیناً که ما در یک شرایط بسیار حساس قرار داریم، این یک حقیقت است؛ زیرا در جایی که ما هستیم، آمدن زنان به رسانه‌ها و دیگر جاها مشکل است. در این حالت تأثیرات بسیار منفی روی کار رسانه‌ها می‌گذارد. ما بسیار با مشکلات زیادی مواجه هستیم، شاید دیگر نتوانیم کارمندان زن استخدام کنیم.
در محتوای برنامه‌ها، احتیاط در مباحث سیاسی و فرهنگی و شاید حتا لباسی که مجریان برنامه‌ها می‌پوشند، تغییری آمده است؟
نه برنامه‌های ما مطابق شرایط فعلی وطن ما است. اگر مسئله صلح و اگر مسئله جنگ است. محتوای ما اجتماعی است. هر رویدادی که رخ می‌دهد، ما پوشش می‌دهیم و نمی‌توانیم در آن تغییری بیاوریم؛ زیرا ما به هدف بیان حقایق و پیاده کردن آزادی بیان به کار خود آغاز کردیم.
تأثیر حمله‌ها بالای کارمندان شبکه تلویزیونی انعکاس، روی فعالان مدنی در ننگرهار و به‌خصوص خبرنگاران و فعالان حقوق زن، چه بوده است؟
کاملاً تأثیر گذاشته است. روی خانواده رسانه‌ها بسیار تأثیر منفی داشته است. ما امید داریم که چنین رویدادی علیه خبرنگاران رخ ندهد تا کار و فعالیت رسانه‌ای به گونه‌ی عادی جریان داشته باشد.
به‌عنوان مسئولی که همکارانش را در چنین شرایطی از دست می‌دهد، فکر می‌کنید چه‌کاری باید انجام می‌دادید که نتوانستید؟
در این رابطه، ما هر کاری که می‌توانستیم، انجام دادیم. قبلاً هم گفتم که ما بیشتر کارمندان و خبرنگاران خود را در مرکز شهرها از دست دادیم. در یک جایی نبود که راه بوده باشد و دشت. حال شما قضاوت بکنید که در میان هزارها نفر یک نفر جان خود را از دست می‌دهد، مسئولیت این‌گونه رویدادها به کی برمی‌گردد؟
در مورد همکاران از دست‌رفته‌مان بگویید؛ در چه بخش‌هایی کار می‌کردند و چه فکرهایی داشتند؟
سه همکار ما که جان خود را از دست دادند، در بخش دوبله رادیو- تلویزیون انعکاس کار می‌کردند.
فعلاً چند کارمند دارید و در کدام بخش‌ها کار می‌کنید.
در حال حاضر ما در تلویزیون انعکاس تقریباً ۱۰۰ یا بیشتر از آن کارمند داریم و کارمندان زن ما پس از چنین رویدادهایی کم شده و تقریباً ۵ نفر کارمند زن باقی مانده‌اند.
حدوداً دو سال پیش از سوی برخی‌ها ربوده شده بودید، درست است؟
بلی تقریباً دو سال پیش برای نزدیک به ۴ ماه از سوی افراد ناشناس اختطاف شده بودم. شرایط بسیار سختی را نیز پشت سر گذاشتم و بالاخره در بدل پرداخت پول هنگفت دوباره آزاد شدم. همین مسئله روی اقتصادی شخصی خودم بسیار تأثیر منفی گذاشته است.
دلیل این‌که شبکه تلویزیونی ایجاد کردید چه بود؟
به دلیلی بود که مطابق به مسلک ما بود. یک داکتر کلینیک جور می‌کند. بخشی که ما خوانده بودیم، رادیو تلویزیون بود، به همین دلیل خواستم یک تلویزیون ایجاد کنم.
در ولایت ننگرهار به غیر از تلویزیون انعکاس آیا دیگر تلویزیون خصوصی وجود دارد؟
بلی رسانه‌های خصوصی دیگر نیز در ولایت ننگرهار فعالیت می‌کنند. تلویزیون شرق، تلویزیون همیشه‌بهار و چند رسانه‌ی دیگر است که در این ولایت فعالیت دارند.
پس در شرایطی که شما تنها رسانه‌ی خصوصی در ننگرهار نیستید، چرا هدف قرار گرفته‌اید؟
دلیلش این است که ما توانایی پوشش زیادی داشتیم/داریم. تقریباً تمامی رویدادهای مهم را پوشش می‌دهیم. تعداد پروگرام‌های ما زیاد است. ما نیروی کاری بیشتری نسبت به رسانه‌های دیگر در ننگرهار داریم. همه‌ی این مسایل سبب شده که دشمن ما را هدف قرار بدهد.
خواست شما از دولت چیست؟
هرچند ما بار بار از دولت در قسمت حل مشکلات ما درخواست کردیم، کاری صورت نگرفت؛ اما خواست ما این است که امنیت ما را تأمین کنند. تأمین امنیت مردم، مسئولیت حکومت است. ما غیرملکی هستیم. تنها سلاح ما قلم است. باید بگویم که حکومت در تأمین امنیت ما خبرنگاران ناکام بوده است.
