اشاره: زمان احمدی، نویسنده است. او، در ماه میزان ۱۳۹۱ خورشیدی، به دلیل نوشتن مقاله‌ی در مورد عوامل تخریب بودای بامیان، پیش از این‌که نوشته‌اش نشر شود، از سوی مسؤولان حوزه‌ی سیزدهم پولیس، بازداشت شد. دادگاه ابتدایی حوزه‌ی سوم کابل، در سال ۱۳۹۱، آقای احمدی را به جرم «ارتداد و اهانت به مقدسات دین اسلام» به ۲۰ سال زندان، محکوم کرد. او، بیش از هفت سال در زندان پل‌چرخی کابل زندانی بود و سرانجام روز (چهارشنبه، ۲۱ حوت) از زندان آزاد شد. در این گفت‌وگو، بیشتر در باره‌ی چگونگی بازداشت زمان احمدی بخوانید.
صبح کابل: چگونه آزاد شدید؟
زمان احمدی: به محکمه برای خواستن توضیح جهت تکمیل پروسه‌ی تحقیق و به نسبت نبود کدام ماده در قانون اساسی کشور، لوی ثارنوالی، صرفن به عنوان باب تعذیر، مدتی را برایم در نظر گرفتند که بارها به محکمه خواسته شدم، جز از بازجویی از چیز دیگری اطلاع ندارم. محکمه‌ی استیناف در طول ۹ ماه، مرا به حضور نخواستند، در قبال عملکرد محکمه‌ی استیناف، نهاد حقوق‌بشر، علیه محکمه اعتراض کرده که این اعتراض، مورد تأیید قرار گرفت و این گونه بود که محکمه‌ی ابتدایی، مدت هشت سال قید را برایم کافی دانست و آزاد شدم.
صبح کابل: حال که پس از نزدیک به هشت سال از زندان، آزاد شدید، چقدر از حکم محاکم رضایت دارید؟
زمان احمدی: قطعا جای گله و شکوه، زیاد است؛ اما لازم نمی‌دانم که همه‌ی آن‌ها را بازگو نمایم. آنچه گفته می‌توانم این است که تا پیش از رسانه‌ای شدن این موضوع، هرچند تا یک جایی اثر پذیرفته بود؛ ولی شوربختانه، اقدام بسیار جدی نشد. پس از رسانه‌ای شدن موضوع، اقدام جدی و خاص برای دوسیه‌ی من صورت پذیرفت که فکر می‌کنم غیرعادلانه است، به دلیلی که تا هنوز جرمم مشخص و اثبات نشده است.
صبح کابل: چرا محکمه‌ی ابتدایی شما را تبرئه نکرد؟
زمان احمدی: بلی؛ تقاضایم از محکمه این بود که مرا برائت داده و رفع اتهام کرده و رهایم کنند که بدبختانه این کار را نکردند.
صبح کابل: شما چقدر در فیصله‌های محاکم حضور داشتید؟
زمان احمدی: فیصله‌ی که در اواخر سال ۹۱ شد، در غیابم بود. دو جلسه‌ی قضایی که در محکمه‌ی ابتداییه و محکمه‌ی اول بود، حضور داشتم.
صبح کابل: چگونه زندانی شدید، مقاله‌ی که سبب شد شما هشت سال در زندان باشید، آیا این مقاله را خود تان برای چاپ برده بودید و چگونه شما را بازداشت کردند؟
زمان احمدی: از هفته‌نامه‌ی «موعود»، برایم تماس گرفتند که دست‌نوشته‌های خود را ببرم. وقتی که به هفته‌نامه‌ی موعود رفتم، در دفتر این هفته‌نامه، بازداشت شدم.
صبح کابل: آیا پیش از بردن مقاله به هفته‌نامه‌ی موعود، در باره‌ی مقاله‌ی تان با فردی صحبت کرده بودید؟
زمان احمدی: البته مقاله‌ی من یک مقاله‌ی بسیار عادی بود، صرف در مورد تخریب پیکره‌ی «بودا» نوشته بودم، کدام چیزی خاصی نبود. انتقادهای که من از گروه‌های رادیکال کرده بودم. نظر اکثریت جامعه‌ی افغانستان است. دفاع از آثار تاریخی و تاریخ یک کشور، از مسؤولیت‌های حکومت است. امروز برای همه معلوم است که نه تنها مجرم نبودم؛ بلکه برای دفاع از کشورم قلم برداشتم.
صبح کابل: شما به صورت قطعی آزاد نشدید، تنها محکمه‌ی ابتدایی حکم بر آزادی شما داده است، از این پس چه خواهید کرد؟
زمان احمدی: تحقیقات جریان دارد. بسیار خوب خواهد بود که موکلم در این مورد به شما جزئیات بدهد.
صبح کابل: فکر می‌کنید به عنوان فردی از جامعه‌ی افغانستان که حق آزادی بیان و اندیشه دارید، حق تان تلف شده است؟
زمان احمدی: بلی، دقیقا نظر به قانون، نظر به کسی که مورد سوء ظن قرار گرفته، صددرصد تلف شده است. باید نظر به قانون، ابتدا مورد سوء ظن قرار بگیرد، سپس محکمه در این مورد حکم می‌کند و فرد متهم شناخته می‌شود.
صبح کابل: زمانی که شما را بازداشت کردند، سپس زندان پل‌چرخی، برخورد مسؤولین پولیس با شما چگونه بود؟
زمان احمدی: چنانچه آگاه هستید، پس از این که از سوی پولیس بازداشت شدم، مسؤولین محترم ادارات و محبوسین، بدون این که از حقیقت موضوع آگاهی یافته باشند و این که آیا اتهام وارده حقیقت دارد یاخیر؟ به خواندن کلمه دعوتم کردند. من نه تنها که یک بار؛ بلکه بارها کلمه خواندم، در غیر آن صورت، سرنوشت من هم سرنوشت فرخنده می‌شد.
صبح کابل: آقای احمدی، تلخ‌ترین خاطره‌ی تان را در زندان چه بود؟
زمان احمدی: هرچند خاطرات زیادی از زندان دارم و مشکلات فراوانی متحمل شدم؛ در بلاک دوم از سویی شخصی به نام «احمد شاه»، که یکی از فرماندهان طالبان بود، مورد حمله قرار گرفتم و لت‌وکوب شدم. تنها به این دلیل که می‌گفت تو مسیحی هستی.
صبح کابل: از کارکردهای نهادهای حقوق‌بشری چقدر راضی هستید و پس از این، خواست تان چه است؟
زمان احمدی: خواست اولم از محکمه است. ما از محکمه‌ی دو و سه عدالت می‌خواهیم.
صبح کابل: مقاله‌ی شما که قرار بود در هفته‌ی نامه‌ی موعود چاپ شود؛ آیا نزد تان است و می‌خواهید نشر شود؟
زمان احمدی: خیر، فعلن نزدم نیست؛ بلی اگر پیدا شود می‌خواهم که در دسترس رسانه‌ها قرار گیرد تا همه بدانند که من چیزی خلاف دین و مقدسات ننوشته بودم.
صبح کابل: نگاه مردم حالا به شما چگونه است؟ خوب یا بد؟
زمان احمدی: پس از رسانه‌ای شدن پرونده ام، واکنش مردم نسبت به گذشته، بهتر شده است. حالا ممکن است مردم به چشم یک مجرم به طرفم نبینند.
صبح کابل: نقش رسانه‌ها را در آزادی تان چقدر موثر می‌دانید؟
زمان احمدی: هرچند زندان فضای بسیار دشواری دارد و من نیز در مدتی که در زندان بودم، تلخی‌های فراوان را تحمل کردم؛ اما حالا که موج دادخواهی انسان‌های عزت‌مند در جهان، اسباب رهایی ام فراهم شده است، می‌توانم بگویم که به دردهای ناشی از زندانی شدنم، تا حدی زیادی التهام بخشیده است. به صورت کلی می‌توانم بگویم که وجود رسانه‌ها می‌تواند، آینده‌ی جامعه و مردم را بیمه کند.
صبح کابل: جمله یا کلمه‌ی که در مقاله‌ی شما سبب زندانی شدن تان شد، چه بود؟
زمان احمدی: اصلن در مقاله چنین چیزی نبود که سبب توهین شده باشد، من در مقاله تنها برخی انتقادها نسبت به گروه‌های رادیکالی داشتم و این نظر اکثریت جامعه است.
صبح کابل: اوضاع خودتان در این مدت قریب به هشت سال و خانواده‌ی تان چگونه بود؟
زمان احمدی: افزون برخودم، خانم و فرزندانم نیز متحمل سختی‌های فراوان شدند. در جریان هشت سال، دوبار قادر به دیدن خانواده‌ام شدم، بار سوم هم در خانه اتفاق افتاد. به علت بی‌بضاعت بودن فامیلم، نمی‌توانستیم مرتب هم‌دیگر را ببینیم.
صبح کابل: فعلن با چه مشکلات دست و پنجه نرم می‌کنید؟
زمان احمدی: مشکلات زیاد است، مثل قرضداری، هزینه‌های زندگی و مشکلاتی که در این مدت من و خانواده ام داشتیم.
نوت: زمان احمدی، به دلیل مشکلات روحی‌ای که در زندان سپری کرده و دو محکمه‌ی دیگر نیز پیش‌رو دارد، نتوانست به تمام سؤال‌های روزنامه‌ی صبح کابل پاسخ دهد. در ادامه نیز برخی سوال‌ها در ارتباط با پرونده‌ی آقای احمدی، از «علی‌مدد حکیمی»، وکیل مدافع او پرسیده شده است.
صبح کابل: جناب حکیمی، کمی در مورد پرونده‌ی آقای احمدی بگویید.
حکیمی: هرچند در ابتدا پرونده‌ی آقای احمدی را شخصی دیگر پیش می‌برد؛ اما آنچه که در پرونده‌ی ایشان آمده، فیصله‌ی محکمه ذکره شده است. زمان احمدی را از حوزه‌ی سیزدهم شهر کابل بازداشت کردند. بعد پرونده که از سوی ثارنوالی مورد تحقیق قرار می‌گیرد، کدام دلیل و اسناد خاصی در مورد آقای احمدی پیدا کرده نمی‌تواند، فقط کاپی مقاله‌ی که چاپی بوده و براساس همین مقاله، صورت دعوا ترتیب می‌شود و در غیاب ایشان فیصله می‌شود.
صبح کابل: بعد چه شد؟
حکیمی: بعد از آن پرونده را به حوزه‌ی سوم شهر کابل ارسال می‌کنند. حوزه‌ی سوم هم بدون این که برای زمان احمدی وکیل مدافع تعیین شود، براساس همان اسنادی که داشتند و حتا بدون بررسی اتهام‌ها، صرف به عنوان یک متهم با ایشان برخورد شده و حکمی که براساس ماده‌ی ۱۰۳ قانون جزا است، برای شان ۲۰ سال زندان حکم کرده است. بعد از چهار ماه حکم ثارنوالی، برای شان ابلاغ می‌شود. کل دوسیه، اسناد و دلایل همین قدر بوده است.
صبح کابل: شما به عنوان وکیل مدافع آقای احمدی، چه انتقادهای از این پرونده دارید؟
حکیمی: خوب، محکمه باید بیشتر در این مورد تحقیق می‌کرد، مقاله در کجا نشر شده، آیا جنبه‌ی عملی به خود گرفته و یا خیر؟ آیا تحقیق اعتبار دارد و یاخیر؟ به این مسأیل هیچ گونه توجهی صورت نگرفته است. بعد از همه‌ی این مسأیل قرار شد که ما در شورای عالی ستره‌محکمه، اعتراض کنیم. اعتراض ما هم این بود، براساس اسنادی که محکمه حکم کرده است. این حکم اعتبار ندارد. بنابراین، براساس اسناد و دلایل که ما ارائه کردیم. در شورای عالی ستره‌محکمه این فیصله نقد و لغو شد. بعد به محکمه ابتدایی حوزه‌ی اول دوباره راجع شد؛ اما با تأسف، این محکمه نیز براساس همان اسناد و شواهد، حکم کرد؛ ولی با یک تفاوت که تنها همین سال را حکم کرد، یعنی همین سال و چند ماهی که قید سپری شده بود را به حال موکل ما کافی دانستند.
صبح کابل: اگر هفت سال زندان را به حال شان کافی دانسته بود، چرا برائت نگرفت؟
حکیمی: خوب، محکمه‌ی ابتدایی دلایل در این مورد پیش خودشان داشتند. ما خوب برائت موکل خود را خواسته بودیم. آنچه که تحقیقات از سوی شورای عالی ستره‌محکمه صورت گرفته بود، تمام تحقیقات و فیصله‌های که پیش از این صورت گرفته بود، را لغو کردند؛ اما متأسفانه فیصله‌ی شان همین بود که هفت سال کفایت می‌کند و باید آزاد شود. این که چرا برائت داده نشد، کمی سری است و فعلن جزئیات داده نمی‌توانیم؛ اما موکلم حق اعتراض شان حفظ است. وکیل مدافع بدون ضمانت آزاد شد.
صبح کابل: حکیمی صاحب، در مدتی که شما قضیه‌ی زمان احمدی را دنبال می‌کردید، آیا به موارد مشکوک که کدام فردی در عقب این قضیه بوده باشد، برخوردید؟
حکیمی: خوب تحقیق در مورد این گونه مسأیل زیاد برای ما مهم نبود. ما در ابتدای این ماجرا نبودیم و از سویی‌هم، دانستن این موضوع برای ما مفید هم نبود. تنها تمرکز ما روی تغییر دادن فیصله‌ی محکمه بود. اعتراض ما هم در مورد فیصله‌ی محکمه بود. زمان احمدی نیز در مورد این مسأیل به ما معلومات نداده است.
صبح کابل: دو محکمه‌ی دیگر هم پیش رو دارید، اقدامات بعدی شما چه خواهد بود؟
حکیمی: تا هنوز آقای زمان احمدی برای ما اعلام نکرده که آیا اعتراض می‌کند یا خیر؟ اگر اعتراض شود، باز دیده شود که ما چه دلایل قوی تر را برای رفع اتهام او پیدا کرده می‌توانیم. کوشش ما این است که برائت آقای احمدی را بدست بیاوریم.
صبح کابل: به عنوان یک وکیل، آیا موکل تان جرمی را مرتکب شده بود؟
حکیمی: به عنوان یک وکیل، نظرم این است که هر فرد حق آزادی بیان دارد و در قانون اساسی نیز این حق به عنوان یک اصل ذکر شده است. اولا این که مقاله‌ی آقای احمدی به چاپ نرسیده. نسبت به ماده‌ی ۸ قانون مطبوعات، زمانی یک نوشته جنبه‌ی حقوقی به خود می‌گیرد که چاپ شده باشد، آن زمان جنبه‌ی عملی به خود می‌گیرد. بر فرض هم اگر این نوشته مشکلی داشته، تا زمانی که بیرون داده نشود، تنها یک عمل ذهنی بوده و به جایی ارائه نشده است. در قانون جزا همچون عملی جرم نیست. به نظرم هیچ عمل آقای احمدی جرم نبوده، نیست و می‌تواند در مورد فیصله‌ی که صورت گرفته، اعتراض کند.
