
اشارهی یک: خانهی ادبیات افغانستان «نصف جهان» مدتی قبل طی فراخوانی اعلام کرد که به پاس زبان فارسی، میراث کهن ملت افغانستان و شکوفایی هر چه بیشتر ادبیات این سرزمین، جشنوارهی ادبی «ماورا» را برگزار میکند. خانهی ادبیات افغانستان با عنوان «نصف جهان» اعلام کرد فراخوان جشنوارهی ادبی ماورا ویژهی اهالی فرهنگ افغانستان به پایان رسیده و آثار ارسالی شاعران، نویسندگان و منتقدان برای داوری ارسال خواهد شد. در این فراخوان تأکید شده بود که امید است این جشنواره، دوستی، مهربانی و آشنایی هرچه بیشتر شاعران، نویسندگان و منتقدان ادبی را فراهم کند. این جشنواره، در بخشهای شعر کلاسیک، آزاد، داستان و نقد ادبی فراخوان ارسال اثر داده بود. در این جشنواره بیش از ۱۰۰ شاعر، نویسنده و منتقد ادبی شرکت کرده و استقبال بسیار خوبی صورت گرفته است. شرکتکنندگان در این جشنواره، شاعران، نویسندگان و منتقدان افغانستانی از شهرهای مختلف افغانستان، ایران و سایر کشورهایی چون آلمان، سویدن، ناروی، ترکیه و برخی دیگر کشورها استند. آثار رسیده به دبیرخانهی این جشنواره توسط داوران برجستهی زبان و ادبیات فارسی از افغانستان و ایران ارزیابی خواهد شد. آثار ارسالی نشان میدهد که شاعران و نویسندگان افغانستانی، به خصوص مهاجران در این مدت رشد خوبی داشته اند.
علاقهمندان به اشتراک در جشنوارهی ادبی «ماورا» میتوانستند، از ۱۲ عقرب (آبان ماه) تا ۱۲ قوس (آذر ماه) آثار خود را در بخشهای شعر (سنتی و آزاد)، داستان کوتاه و نقد ادبی به دبيرخانهی جشنواره ارسال کنند. بر اساس اعلام دبیرخانهی این جشنواره، به سه اثر برتر و سه اثر شايستهی قدردانی در هر بخش، جايزههايی به رسم يادبود اهدا خواهد شد.
لازم به ذکر است، داوران افغانستانی و ايرانی، آثار رسيده به دبيرخانه را داوری میکنند و دبیرخانهی علمی جشنوارهی ادبی «ماورا»، اسامی داوران این جشنواره را به شرح زیر اعلام کرد:
داوران بخش شعر کلاسیک:
محمدکاظم کاظمی، محمدسعید میرزایی، زهرا حسینزاده و مسعود میرقادری.
داوران بخش شعر آزاد:
سیدابوطالب مظفری، حافظ موسوی، عباس رضایی، گروس عبدالملکیان و لیلا کردبچه.
داوران بخش داستان:
تقی واحدی، حسین سناپور، حمیرا قادری و علی خدایی.
داوران بخش نقد ادبی
الف- بخش نقد مجموعهی شعر: امان میرزایی، سیده تکتم حسینی و عنایت روشن
ب-بخش نقد داستان: شاپور بهیان و علی موسوی.
اشارهی دو: رسول سیمیا (جعفری) نزدیک به یک دهه است که در فضای هنر و ادبیات نفس میکشد. روزها کار میکند و عرق جبین میریزد تا بتواند شبهایش را با ورقهایی از ادب، فرهنگ و هنر مرزوبوم خودش و جهان روشن کند.
سیمیا هم شاعر است و هم داستاننویس. کتاب داستانش به نام «پس از مرگ عیسا» را انتشارات تاک در سال ۱۳۹۲ در کابل منتشر کرد و در پایان همان سال نیز مقام دوم بخش داستان را در هفتمین جشنوارهی ادبی «قند پارسی» در تهران به دست آورد. گزیدهی شعرهای او نیز آمادهی نشر است. او که زمانی مسؤول بخش ادبی انجمن دانشجویان افغانستانی در اصفهان (هدا) بود، اکنون مسؤولیت دفتر خانهی ادبیات افغانستان را در همین شهر بر عهده دارد و در کنار دیگر همراهانش برای معرفی ادبیات سرزمینش به نسل تازه و دیگر مخاطبان تلاش میکند.
وی در حال حاضر دبیر جشنوارهی ادبی ماورا است که به همین بهانه روزنامهی صبح کابل گفتوگویی را با او انجام داده است.
صبح کابل: از جشنوارهی ماورا برای مان بگویید؟
رسول سیمیا: جشنوارهی ماورا به پاس و گرامیداشت زبان فارسی برگزار شده است و در همین راستا چهار بخش رقابتی شعر کلاسیک، آزاد، داستان و نقد را در فرایند اجرایی خود لحاظ کرده است که به گونهای جدا از رقابت، بستری برای رشد و شکوفایی هر چه بیشتر ادیبان افغانستانی را فراهم آورد.
صبح کابل: تفاوت این جشنواره را با جشنوارههای قبلی در چی میدانید؟
رسول سیمیا: سخن از تفاوت زمانی به میان میآید که اموری را با یکدیگر مقایسه کنیم و من قصد مقایسهی این جشنواره را با جشنوارههای دیگر، ندارم.
به نظر من مهم اجرای صحیح و دقیق مسائل است؛ البته نسبت به شرایط اجرایی، تواناییها و اولویتها.
صبح کابل: استقبال شاعران افغانستان از این جشنواره تا چه میزان بود و آیا مورد رضایت تان بوده است؟
رسول سیمیا: علاوه بر استقبال خیلی خوب شاعران در بخشهای شعر کلاسیک و آزاد، باید بگویم جای بسیار خوشبختی است که داستاننویسان بسیار زیادی با ارسال آثار شان نشان دادند که داستاننویسی در جامعهی افغانستان به شدت به دورهای از پویایی و نشاط رسیده است.
در بخش نقدنویسی هم تعداد شرکتکنندگان نسبت به جامعهی ادبی قابل تقدیر بود.
مطمئن باشید نقدنویسی در جامعهی ادبی هم آرام آرام در حال شکلگیری است؛ این خبر از گفتمانی میدهد که در جامعهی افغانستان مغفول است.
صبح کابل: ترکیب داوران جشنوارهی ماورا کمی متفاوتتر از جشنوارههای ادبی دیگر بوده است؛ این گزینش داوران تا چه حد میتواند در ملاکهای افراد برتر موثر باشد؟
رسول سیمیا: بلی، در ترکیب داوران سعی شد افراد مختلف با سلیقهها و تجربههای متفاوت در کنار یکدیگر قرار بگیرند که مطمئنا تأثیرات خوب و مناسبی بر ارزیابی آثار خواهد داشت. با توجه به استقبال بالای شرکتکنندگان و ترکیب مناسب داوران حتما نتایج مناسبی شکل خواهد گرفت.
صبح کابل: جشنوارهی ماورا یک بخش تازهی دیگر به نام نقد ادبی را در بدنهی خود جای داده. کمی از این بخش بگویید و این که چه ملاکها و نیازهایی بود که این بخش را هم در جشنواره گنجانیدید؟
رسول سیمیا: متأسفانه سالها است که ادبیات افغانستان از عدم حضور منتقدان حرفهای رنج میبرد و هیچ گفتمان تازه و نگاه متفاوتی در جامعهی ادبی ما شکل نمیگیرد. این علاوه بر حضور مشکلات ساختاری در جامعه و به خاطر بیتوجهی یا سهلانگاری ما رو به زوال است؛ از همین ِرو سعی شده است جشنواره نگاهی هم به مسألهی نقدنویسی داشته باشد تا علاوه بر شکوفایی ادبیات، ما شاهد استقبال، آشتی و آشنایی هر چه بیشتر مخاطبان با آثار ادیبان باشیم؛ چون که منتقد پلی است میان مخاطب و مؤلف.
صبح کابل: (نصف جهان) زیرمجموعهی خانهی ادبیات افغانستان است که جشنوارهای زیر عنوان «قند پارسی» دارد که ۹ دوره را برگزار کرده است؛ آیا جشنوارهی ادبی ماورا، در ادامهی همان جشنواره قند پارسی است، یا هویت مستقلی دارد؟
رسول سیمیا: بلی. همان طور که گفتم امور به همان اندازه که به یکدیگر نزدیک اند، میتوانند به شدت از هم دور باشند؛ این به خاطر تفاوت در نگاهها، سلیقهها و شیوههای اجرا و بسیاری از مسائل دیگر است. مهم این است که اتفاقهای فرهنگی در جامعه، نشانهای از بلوغ و مدنیت است و این یعنی، گامی به سمت رشد و توسعه.
صبح کابل: تأیید جشنوارهی ماورا میتواند ملاکی برای گزینش اثر خوب یا بد باشد؟
رسول سیمیا: پاسخ این سؤال نسبی است؛ اما میتوان گفت با توجه به ترکیب داوران و شیوههای اجرایی تا حد بسیاری اثار و شرکتکنندگان برتر را میتوان شناخت و شکوفاتر کرد؛ به نظرم این امر کمی نیست.
صبح کابل: معیارهای تان برای راه یافتن اثرهای ادبی در هر مرحله چیست؟
رسول سیمیا: نظر داوران که طبعا شاخصهای ادبی در هر رشته است.
صبح کابل: این جشنواره یا جشنوارههای ادبی دیگر چه نقشی را در ادبیات افغانستان ایفا میکنند؟
رسول سیمیا: شکوفایی، دوستی و صمیمیت.
صبح کابل: آیا این گونه جشنوارههای ادبی، تأثیرگذاری بر وضعیت ادبی خواهد داشت؟
رسول سیمیا: حتما. هیچ کوشش و کنشی در عالم بیتأثیر نیست؛ این جشنواره هم تأثیرات مثبت خواهد داشت. برای نمونه بگویم این جشنواره اکنون دارد دوستی من و شما را تعمیق میبخشد.
صبح کابل: جای جشنوارههای ادبی را در ادبیات افغانستان خالی میبینید؟
رسول سیمیا: بسیار و بسیار و بسیار… جشنوارههای تخصصیتری نیاز داریم که به بررسی و معرفی کتابهای برتر بپردازد؛ و یا در عرصهی ترجمه که امری به شدت مغفول است بپردازد و بسیار گپهای دیگر.
صبح کابل: جشنوارهی ماورا در اصفهان ایران برگزار میشود؛ چرا این جشنوارهها در داخل برگزار نمیشود؟
رسول سیمیا: خیلی مشتاقیم که در وطن خود باشیم و در آنجا کار کنیم؛ اما اگر دوستان بگذارند قبل از رفتن به بهشت، همین وطن را بهشت کنیم و دوستان دیگری که واقعا در امر دوستی صادق باشند.
صبح کابل: شماری از شاعران و داستاننویسان داخل افغانستان بر این باورند که جشنوارههایی از این دست، نظیر «قند پارسی» و جشنواره «ماورا» با حمایت کشورهای میزبان برگزار میشود و بیشتر برای معرفی شاعران مهاجر کار میکنند. آیا شما هم چنین گرایشی دارید؟
رسول سیمیا: خب، فرافکنی و توجیهسازی از مکانیسمهایی است که در شخص یا جامعه فعال میشود؛ اما به هر حال، برای کسی که تجربهی زندگی در مهاجرت را دارد و بالاتر کسی که تجربهی کارهای اجرایی در مهاجرت را داشته باشد، هرگز این امور را باور نمیکند. اگر انصاف داشته باشیم یا حداقل نتایج و دادههای مان را با مشورت بزرگان و صاحبنظران همراه کنیم.
صبح کابل: با برگزار کردن موفقانهی جشنوارهی ادبی ماورا، به دنبال چه نتیجهای استید و آیا رؤیای تان را دستیافتنی میدانید؟
رسول سیمیا: راستش آدمها درونیات و جهان شخصی متفاوتی دارند؛ به همین خاطر، ارزیابی آدمها نسبت به امور متفاوت است. برای من نتیجه مهم نیست؛ واقعا در حد توانم دارم تلاش میکنم و اگر بتوانم با کاری، به انسانی کمک کنم، شاد استم؛ و همین بس است. به قول قدیمیها هر امری شبیه دسترخوان است؛ تا نباشد یک عیب است وقتی که هموار شد هزار عیب است.
صبح کابل: جشنوارهی ماورا را در نظر دارید که سالانه برگزار کنید یا در همین یک دوره خلاصه میشود؟
رسول سیمیا: من از آینده خبری ندارم و فعلا زمان حال را باید ساخت.
صبح کابل: اگر به عنوان دبیر جشنوارهی ادبی ماورا بخواهید مقایسه کنید کارنامهی ادبیات داخل و مهاجرت را، کدام یک موفقتر بوده؟
رسول سیمیا: من این تقسیمبندیها و نامگذاریها را اصلا قبول ندارم و کسانی که این تقسیمبندیهای سطحی را مطرح میکنند، فقط باید به خدا حواله کرد؛ زور ما که کم است. فقط باید اشاره کنم که طبیعتا کسانی که در بیرون از وطن بوده اند به خاطر دسترسی بیشتر به منابع مناسب، شکوفاتر شده اند؛ هر چند دوستان در داخل هم تحت تأثیر فضای مجازی استند.
صبح کابل: حرف آخر این که هر ناگفتهای که باید گفته شود را بگویید؟
رسول سیمیا: حرفی ندارم جز این که یکدیگر را درک کنیم و گفتوگوی سازنده را جدی بگیریم.