چهار روز از برگزاری جشن‌واره‌ی «آغاز فصل گردش‌گری» در ولایت بامیان، می‌گذرد؛ جشن‌واره‌ای که به همت شماری از باشندگان بامیان با ابتکار اداره‌ی محلی این ولایت در پارک ملی بند امیر -۷ جوزا- برگزار شد. شورای علمای بامیان، پس از نشر تبلیغات این جشن‌وراه، با نشر اعلامیهای، مخالفت‌شان را بیان کردند. با آن که باشندگان بامیان، جشن‌واره‌ی «آغاز فصل گردش‌گری» را خلاف فتواهای ملاها برگزار کردند؛ اما موضع‌گری ملاها با حرام‌دانستن «موسیقی»، این جشن‌واره را مبدل به یکی از پر حاشیه‌ترین و واکنش‌برانگیزترین برنامه‌ی فرهنگی در سطح کشور کرد.
بامیان یکی از ولایت‌های مرکزی افغانستان است؛ ولایتی که از نظر توسعه‌ی شهری و امکانات رفاهی زندگی از جمله‌ی ولایت‌های محروم این کشور به شمار می‌رود. این ولایت، در بیست سال گذشته، با داشتن آثار تاریخی و میراث‌های فرهنگی نظیر بت‌های صلصال و شمامه و هفت بند مشهور آبی در دل کوه‌ها و فضای دست‌نخورده‌ی طبیعی، بیش‌ترین گردش‌گران را در میان ولایت‌های افغانستان داشته است. در سال‌های پسین، با این که راه‌های منتهی به ولایت بامیان به شمول دره‌ی جلریز که از آن به نام دره‌ی مرگ یاد می‌شود و مسیر غوربند، ناامن بوده؛ اما پای گردش‌گران داخلی و خارجی از این ولایت کوتاه نشده. طبق معلومات ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان، همه‌ساله، بیش‌تر از ۱۳۰ هزار گردش‌گر از مرکز بامیان و بند امیر دیدن می‌کنند. پس از زراعت، صنعت گردش‌گری در بامیان، دومین منبع درآمد بامیانی‌ها است که با تدارک برنامه‌های فرهنگی در راستای معرفی بامیان به گردش‌گران جهان، می‌تواند کمکی برای باشندگان بامیان نیز باشد. به گفته‌ی برگزارکنندگان جشن‌وراه‌ی «آغاز فصل گردش‌گری»، هدف از برگزاری این جشن‌واره، استقبال از گردش‌گران و جلب توجه گردش‌گران بیش‌تر در آستانه‌ی شروع فصل گردش‌گری است. در این ولایت، هر سال جشن‌واره‌های نوروزی، دنبوره، گل کچالو و راه ابریشم برگزار می‌شود.
مخالفت‌های شورای علمای بامیان در برابر جشن‌واره‌های موسیقی
در میان جامعه‌ی دینی افغانستان و به ویژه شیعه‌مذهب، ملاها و یا روحانیان، جایگاه خوبی دارند. سال‌ها است که ملاها با استفاده از تربیون دینی، در برابر جشن‌واره‌هایی که در آجندای آن، موسیقی و تیاتر شامل است، مخالفت می‌کنند. در سال ۱۳۹۶، قرار بود که جشن‌واره‌ی دنبوره در مرکز ولایت بامیان برگزار شود، ملاها با نشر اعلامیهای تلاش کردند که از برگزاری آن جشن‌واره جلوگیری کنند. در آن زمان، شورای علمای بامیان، برگزاری جشن‌ها و برنامه‌های موسیقی را مغایر ارزش‌های دینی خوانده و گفته بودند که نواختن موسیقی، لطمه‌ی اخلاقی بر پیکر جامعه وارد می‌کند و سبب می‌شود که بامیان به عنوان ولایتی رقصنده و نوازنده شهره شود.
جشن‌واره‌ی دنبوره، پس از سال ۱۳۹۶، همه‌ساله، در ماه سرطان در ولایت بامیان برگزار می‌شود. در آستانه‌ی برگزاری این جشن‌واره، شورای علمای بامیان، دست به تحریم جشن‌واره زده و مردم را از اشتراک در آن، منع می‌کنند. باشندگان ولایت بامیان به طور خاص و مردم هزاره به طور عام که دنبوره جزو آلات موسیقی کلاسیک آن‌ها است و جایگاه ویژه‌ا‌ی در میان فرهنگ موسیقی این مردم دارد، بر خلاف تحریم شورای علما، جشن‌واره‌ی آن را برگزار می‌کنند. در سال‌هایی که شورای علما، جشن‌واره‌ی دنبوره و دیگر جشن‌واره‌ها و برنامه‌های موسیقی را تحریم کردند، باشندگان بامیان هیچ کدام از این برنامه‌ها را نیمه‌کاره رها نکردند، جشن‌واره‌ها برنامه‌های متنوع موسیقی برگزار کردند که آخرین مورد، برگزاری نخستین «جشن‌واره‌ی آغاز فصل گردش‌گری» در بند امیر بود.
در شروع آمادگی‌ها برای برگزاری جشن‌واره‌ی «آغاز فصل گردش‌گری»، شورای علمای ولایت بامیان، اعلامیهای را نشر کرده و گفتند که نواختن موسیقی در حالی که خانم‌های نوازنده در میان جوانان و نوجوانان می‌رقصند، مغایر احکام اسلامی و مطلقاً حرام است. سید نصرالله واعظی، یکی از ملاهای بامیان، در صحبت با خبرنگار روزنامه‌ی صبح کابل، گفت: «در حالی که در گوشه‌های مختلف کشور جنگ و خون‌ریزی جریان دارد، برگزاری چنین برنامه‌هایی، نمک‌پاشیدن به زخم‌های شهروندان کشور است.»
شماری از ملاهای بامیان، تنها با ارایه‌ی اعلامیه برای ممانعت مردم از شرکت در این جشن‌واره، اکتفا نکردند؛ بلکه با یادداشت‌هایی در فضای مجازی مبنی بر حرام‌دانستن جشن‌واره، تلاش کردند که این برنامه برگزار نشود و حتا پس از برگزاری آن، تلاش کردند که در برابر واکنش‌های شهروندان موضع‌گیری کنند. واعظی، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است که اگر به ارزش‌های دینی و مذهبی باور ندارید و در برابر فتوای علمای اسلامی، دهن‌کجی می‌کنید، حداقل روی زخم و داغ دل خانواده‌های شهدا، نمک نپاشید. واعظی پس از آن این یادداشت را در برگه‌ی فیسبوکش نشر کرد که شهروندان افغانستان در برابر اعلامیه و مخالفت شورای علما، اعتراض کردند.
اعتراض شهروندان در فضای مجازی
واکنش‌های تند ملاها، زمینه را مساعد کرد که شهروندان افغانستان به شمول شماری از استادان دانشگاه و فرهنگیان، در برابر این ملاها موضع بگیرند. علی امیری، نویسنده و استاد دانشگاه، در چندین یادداشتش، دیدگاهش را در باره‌ی موسیقی و جایگاه هنر موسیقی در اسلام بیان کرد. امیری در یادداشتی زیر عنوان «بیان علما، بیان انحطاط»، نوشت؛ اگر قرار بود که انحطاط و تباهی در میان ما به سخن در می‌آمد و بیانیه‌ای صادر می‌کرد، بیانش همان بیانیه‌ای می‌شد که شورای علمای بامیان پیرامون برگزاری «جشن‌واره دنبوره در بند امیر» صادر کرده است. «از سر و روی این بیانیه انحطاط و تباهی و سردرگمی و جهل و فساد می‌بارد. صرف نظر از نگرانی سیاسی و امنیتی این علمالقبان، روایت آنان از اسلام در جهل مطلق از تاریخ اجتماعی و فرهنگی اسلام صورت گرفته است. در طول تاریخ اسلام، موسیقی جزو جدایی‌ناپذیر زندگی انسان مسلمان و حیات اجتماعی اسلامی بوده است.»
علی امیری که جایگاه خوبی در میان نسل دانشگاهی جامعه‌ی هزاره دارد، پس از این یادداشتش تا اکنون دو یادداشت دیگری را نیز نشر کرده است. او، در یادداشت‌هایش تلاش کرده جایگاه موسیقی در اسلام و این که نواختن شماری از آلات موسیقی در دین اسلام حرام نیست و شماری از اعضای خانواده‌ی پیامبر اسلام نیز موسیقی می‌نواختند، زمینه‌ی گفت‌وگو در این باره را بیش‌تر کند. امیری نوشته است: «از برگزاری کنسرت موسیقی در بند امیر کدام سنگی به صندوق شریعت نخورد. علما هم نگران شریعت نیستند، نگران پرستیژ برباد‌رفته‌ی خودشان استند. آن‌ها در حال ازدست‌دادن هیمنه‌ی گفتاری و کلامی‌شان استند؛ اما به همان اندازه که قلب‌شان از برگزاری کنسرت خون است، از شنیدن این سخن که سکینه دختر امام حسین خود اهل شعر و موسیقی بوده است، نگران و وحشت‌زده شده اند.»
غلام‌سخی حلامیس، یکی دیگر از کنش‌گران اجتماعی، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است که ملاها با «لهو و لهب» خواندن موسیقی، بیش‌تر از این که علم خود را به نمایش بگذارند، جهل و نادانی خود را جار می‌زنند. او، افزوده است که ملاهاه باید میان «لهو و لهب و سکس» و هنر تفاوت قایل شوند. «علمای ما، موسیقی را نیز سکس و فحشا معنا می‌کنند و آن‌وقت هر چه بر زبان‌شان جاری شد، به آدرس هنرمندان و اهالی موسیقی می‌نویسند. موسیقی اما هنر است. هنر را در هیچ جای دنیا با سکس و فحشا یکی نمی‌پندارند.»
آن‌چه که در مخالفت‌های ملاها مشترک و برجسته است، برگزاری جشن‌واره‌ی «آغاز فصل گردش‌گری» در شرایطی فعلی است؛ در شرایطی که حمله‌‌های مرگ‌بار تروریستی‌ای مانند حمله بر دانش‌آموزان مکتب سیدالشهدا در غرب کابل، جان شهروندان و به ویژه دانش‌آموزان را گرفته است؛ اما شهروندان، می‌گویند که شورای علما، با ابزار احساسی و عاطفی، تلاش می‌کنند که باورهای‌شان را به مردم تحمیل کنند. محمدحسین فیاض، دانش‌آموخته‌ی حوزه‌ی علمیه، در برگه‌ی فیسبوکش نوشته است: «آن‌چه مشهود است سخن در نوع قرائت داعش‌‌گونه‌ی آقایان [ملاها] از دین است و بقیه موارد بهانه. این افراد به‌شدت‌مدعی که گمان می‌کنند نمایندگان خدا در روی زمین اند، در پی دکته‌کردن اندیشه‌ی خود در جامعه می‌باشند. آنان بنا دارند مردم را به زور به بهشت بفرستند و آزادی مشروع‌شان را به بند کشند.»
با این حال، آقای فیاض، نوشته است که قرار بود این جشن‌واره در شب‌وروز عید رمضان برگزار شود؛ اما به دلیل داغ‌داربودن باشندگان بامیان مبنی بر این که اکثر دانش‌آموزان کشته‌شده در حمله‌ی تروریستی بر مکتب سیدالشهدا، از بامیان بودند، جشن‌وراه را به تاخیر دو هفته‌‌ای برگزار کردند.
گفت‌وگوهای سازنده؟
ملاها که با تبلیغ آورده‌های دینی، نقش برجسته‌ا‌ی را در کنترل افکار جمعی دارند، دیده می‌شود که با برخوردهای تند به برنامه‌هایی که از سوی مردم طرح می‌شود، جایگاه‌شان را روز‌به‌روز از دست می‌دهند. به یاد داریم که در سال‌های نه چندان دور، فردی جرئت و جسارت مقابله و رویارویی با «فتواهای» ملاها را نداشت؛ اما امروز، آزادانه و با استفاده از آزادی نسبی بیان، می‌توانند برنامه‌هایی را که در آن موسیقی و رقص وجود دارد، برگزار کنند. در آستانه‌ی برگزاری برنامه‌های موسیقی، کنش و واکنش‌های زیادی میان شهروندان و ملاها شکل می‌گیرد؛ شماری از شهروندان افغانستان می‌گویند که باید از این گفت‌وگوها استفاده شود.
شاه‌حسین مرتضوی، مشاور رییس‌جمهور غنی، با اشاره به فضای به‌وجودآمده از حاشیه‌های جشن‌واره‌ی «آغاز فصل گردش‌گری»، یادداشتی را زیر عنوان «گفت‌وگوهای سازنده» نشر کرده و گفته است که گفت‌وگوهای سازنده در این موضوع مهم است. «آزادی بیان فرصت را برای همه فراهم کرده است. صدای همه شنیده می‌شود. از رسانه تا کلاب‌هاوس، تالار مراکز آموزشی و مسجد، مکان مناسبی برای مناظره است؛ بحث در حوزه‌ی فرهنگ، هنر و سایر موضوعات مهم است. جامعه ما جامعه چند صدایی و بالنده است. قدر این فضا را بدانیم. افغانستان از عصر امارت عبور کرده به عصر جمهوریت رسیده است.»
این همه در حالی است که با رسیدن فصل گرما، گردش‌گران داخلی و خارجی زیادی از بامیان دیدن می‌کنند. طبق معلومات ریاست اطلاعات و فرهنگ بامیان، امسال تا اکنون بیش‌تر از ۴۰۰۰ گردش‌گر به شمول ۲۰۰ گردش‌گر خارجی از ولایت بامیان دیدن کرده است. اگر محدودیت‌های کرونایی، شرایط گشت‌وگذار را سخت نکند، این شمار تا رسیدن فصل خزان به بیش‌تر از ۲۰۰ هزار گردش‌گر می‌رسد.
