به روزهای پایانی حکومت وحدت ملی نزدیک می‌شویم و انتظار می‌رود تا چند روز دیگر کمیسیون انتخابات، حکومت جدیدی را معرفی کند؛ حکومتی که باید بار مشکلات به‌جامانده از حکومت کنونی را بر دوش بکشد؛ هرچند برنده‌ی انتخابات، باز هم یکی از دو شریک حکومت وحدت ملی خواهند بود.
پنج سالِ حکومت وحدت ملی، خونین‌ترین سال‌ها در جریان ۱۸ سال گذشته برای شهروندان افغانستان، به ویژه برای نیروهای امنیتی بوده است. در این مدت، ده‌ها هزار نفر در جریان حمله‌های تروریستی کشته و زخمی شدند. صدها هزار نفر دیگر نیز به دلیل بی‌کاری، فقر و ناامنی، با عبور از دشت‌ها و دریاها خطر کردند و راه کشورهای دیگر را در پیش گرفتند. شماری به لحاظ امنیتی دست کم، به زندگی نسبتا آرام رسیدند و شماری هم غذای کوسه‌ها شدند.
هرچند انتظار میرفت با روی کار آمدن حکومت وحدت ملی، زمینه برای پیشرفت مردم فراهم شود؛ اما اختلاف‌های که از همان ابتدای ایجاد حکومت وحدت ملی میان رهبران آن وجود داشت، نه‌تنها که آرامشی برای مردم افغانستان به ارمغان نیاورد که زمینه‌ی بسیاری از مشکلات دیگر را نیز فراهم کرد.
در جریان پنج سال گذشته، بیشترین نظامی و غیرنظامی در افغانستان، یا در جریان حمله‌های تروریستی و یا هم در درگیری با گروه‌های هراس‌افگن، جان باختند.
آمارهای رسمی تلفات جنگ در پنج سال گذشته که روزنامه‌ی صبح کابل آن را دوباره مرور کرده است، نشان می‌دهد که، بیش از ۵۴ هزار و ۴۱۴ غیرنظامی و بیش از ۶۰هزار نظامی در افغانستان کشته و زخمی شدند.
تکان‌دهنده تر اما؛ رویدادهایی در این دوره‌ی حکومت‌داری در ولایت‌های مختلف اتفاق افتاد که منجر به ایجاد گورهای دسته‌جمعی در افغانستان شد. دوره‌ی حکومت وحدت ملی، از این بابت، شباهت‌هایی با دوران حکومت‌های دموکراتیک خلق و دوران طالبان دارد؛ تنها با این تفاوت که قبرهای دسته‌جمعی در دو دوره‌ی گذشته، کار مستقیم نظام‌ها بوده است؛ اما در دروه‌ی حکومت وحدت ملی، بی‌کفایتی و بی‌مسؤولیتی حکومت سبب شده است که مردم، بارها قربانیانِ حمله‌های انتحاری و تروریستی را به گونه‌ی دسته‌جمعی دفن کنند.
کشتار هدف‌مند غیرنظامیان در دروان حکومت وحدت ملی
در پنج سال گذشته، هر چند بیشترین تلفات را نظامیان افغان داشته اند؛ اما غیر نظامیان نیز به گونه‌ی گسترده هدف حمله‌های تروریستی قرار گرفته اند. حکومت وحدت ملی، هیچ موردی از حمله به غیر نظامیان را که به گونه‌ی گروهی هدف قرار گرفتند، بررسی نکرده است.
در این دوره، غیر نظامیان در هیچ گوشه‌ی افغانستان در امنیت نبودند. در مساجد، اعتراض‌های مدنی، مراکز آموزشی، مراسم فاتحه، تفریح‌گاه‌ها، مراسم عروسی و در هر نقطه‌ای، هدف حمله‌های تروریستی به گونه‌ی هدف‌مند قرار گرفتند. گروه‌های تروریستی طالبان و داعش، مسؤول اصلی این حمله‌های خون‌بار بودند. تداوم وحشت‌بار این حمله‌ها سبب شد که مردم نسبت به حکومت وحدت ملی، به گونه‌ی بی‌سابقه‌ای بدبین شوند.
گروه تروریستی داعش، در جریان پنج سال گذشته، بارها به مساجد در کابل، هرات، پکتیکا، بلخ، غور و برخی دیگر از ولایت‌ها حمله کردند. این حمله‌ها، تلفات تکان‌دهنده‌ای از غیر نظامیان به جای گذاشت که هدفش مردم غیر نظامی، به شمول زنان و کودکان بودند.
این گروه، مساجد، مراکز آموزشی، مراسم عروسی، فاتحه و گردهم‌آیی‌های اعتراضی را هدف حمله‌های انتحاری قرار دادند که هر کدام ده‌ها کشته به جای گذاشت. این حمله‌های مرگ‌بار، جدا از این که هزاران نفر را به کام مرگ فرستاد، ۹ قبر دسته‌جمعی نیز برای مردم هدیه کرد.
حمله به جنبش روشنایی
جنبش روشنایی، یک جنبش اعتراضی عدالت‌خواهانه بود که به گونه‌ی خودجوش در کابل شگل گرفت و به زودی در سراسر افغانستان، کشورهای اروپایی، امریکا، کانادا، استرالیا و چندین کشور آسیایی گسترش یافت. خواست این جنبش، برق‌رسانی به مناطق مرکزی افغانستان و تطبیق «ماستر پلان» برق ۵۰۰ کیلوولت ترکمنستان، از مسیر بامیان به میدان وردک بود که یک شرکت آلمانی به نام (فیشنر) آن را طراحی کرده بود.
یکی از تظاهرات این جنبش در دوم اسد سال۱۳۹۵، در چوک دهمزنگ (چوک روشنایی) کابل، هدف حمله‌ی خون‌بار انتحاری قرار گرفت. در این حمله ۸۶ نفر کشته شده و بیشتر از ۴۰۰ نفر دیگر زخمی شدند. این، مرگ‌بارترین حمله به یک جنبش اعتراضی بود که تمامی قربانیان آن به یک گروه قومی تعلق داشتند.
حدود ۶۳ نفر از کشته‌شدگان آن رویداد، به گونه‌ی دسته‌جمعی در غرب کابل و در تپه‌ای که حالا به نام گلزار شهدای روشنایی یاد می‌شود، به خاک سپرده شدند.
یکی از نزدیکان قربانیان این رویداد، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید، خانواده‌های قربانیان دهمزنگ، به دلیل این که همه‌ی شهدا، هدف و آرمان مشترک داشتند، تصمیم گرفتند که آنان را در یک مکان و کنار هم دفن کنند. این حمله توسط گروه داعش انجام شد.
حمله به مسجد امام زمان در خیرخانه‌ی کابل
روز سوم سنبله‌ی سال ۱۳۹۶، سه مهاجم انتحاری در یک بعد از ظهر وارد مسجد امام زمان، در شمال شهر کابل شده و نمازگزاران را به گلوله بستند. این مسجد که مربوط هزاره‌ها است، در منطقه‌ی خیرخانه‌ی شهر کابل موقعیت دارد.
مهاجمان حدود ساعت ۱:۲۰ دقیقه‌ی پس از چاشت، نمازگزاران را نخست با شلیک گلوله هدف قرار داد و سپس یکی از مهاجمان خود را در ورودی مسجد منفجر کرد. بعد از آن نفر دومی نیز به داخل مسجد رفت و پس از انداختن چند بمب دستی، مواد همراهش را منفجر کرد.
قربانیان این حمله نیز همه غیر نظامیان بودند که زنان و کودکان نیز در میان کشته‌شدگان شامل بودند. هر چند وزارت داخله شمار کشته‌شدگان آن حمله را بیست نفر عنوان کرد؛ اما بعدا مشخص شد که شمار کشته‌شدگان آن، نزدیک به چهل نفر بود و حدود ۳۰ تن دیگر نیز زخمی شده اند.
شماری از خانواده‌های قربانیان، قربانیان آن رویداد را به شکل دسته‌جمعی، در صحن این مسجد دفن کردند. مسؤولیت آن حمله را نیز گروه داعش به عهده گرفت.
قتل عام مردم توسط طالبان در غور
در تاریخ ۲۵ عقرب سال ۱۳۹۶، گروهی از افراد طالبان بر روستایی در مربوطات شهر فیروزکوه، مرکز ولایت غور حمله کرده و مردم آن روستا را قتل عام کردند. مردم این روستا، پس از یک مقاومت شدید با افراد طالبان، قتل عام شدند. طالبان با تصرف روستای «کاسی»، ۲۶ نفر را دسته جمعی تیر باران کردند.
مردم روستای کاسی، تمام این افراد را به گونه‌ی دسته‌جمعی در یک محل دفن کردند تا یادآور یک رویداد تلخ و تکان‌دهنده برای همیشه باشد که طالبان عامل آن بودند. در آن رویداد، دو نفر دیگر نیز به گونه‌ی جداگانه در جنگ با طالبان کشته شدند که به گونه‌ی جداگانه دفن شدند.
حمله‌ی انتحاری در یک مسجد در ولایت غور
در تاریخ ۲۸ میزان ۱۳۹۶، یک حمله‌کننده‌ی انتحاری، مواد انفجاری همراهش را در یک مسجد در ولسوالی دولینه‌ی ولایت غور منفجر کرد. در این حمله که نماگزاران را در یک عصر روز جمعه هدف قرار داد، ده نفر کشته شده و ۳۰ تن دیگر زخم برداشتند.
پولیس در آن زمان گفت که هدف حمله، فضل‌الاحمد خان یکی از فرماندهان حزب جمعیت اسلامی بود که در نماز جمعه اشتراک کرده بود. تمام کشته شدگان آن رویداد به گونه‌ی دسته‌جمعی در یک محل دفن شدند. ولایت غور در غرب افغانستان است و در دوره‌ی حکومت وحدت ملی بارها شاهد سقوط ولسوالی‌ها و کشتار دسته‌جمعی مردم توسط طالبان بوده است.
قتل عام مردم میرزاولنگ در ولایت سرپل
در چهاردهم اسد ۱۳۹۶، گروهی از افراد وابسته به طالبان و اعضای داعش به منطقه‌ی «میرزاولنگ» ولسوالی صیاد ولایت سرپل حمله و بیشتر از ۵۰ غیر نظامی را قتل عام کردند. آن حمله مرگ‌بارترین حمله‌ی تروریستی بود که هدف آن، مردم یک گروه قومی بود.
هر چند طالبان نیز مسؤولیت این حمله را به عهده گرفتند؛ اما بیشتر این حمله را به گروه داعش نسبت دادند. بسیاری از افراد کشته شده در این رویداد، به گونه‌ی دسته‌جمعی دفن شدند. اجساد کشته‌شدگان چندین روز پس از آن رویداد به دست خانواده‌های شان رسید؛ زمانی که بیشتر اجساد از بین رفته بود.
رویداد میرزاولنگ، تکان‌دهنده‌ترین رویداد تروریستی بود. با وجود که مردم چندین شبانه‌روزی در مقابل تروریست‌ها مقاومت کردند؛ اما حکومت حاضر به فرستادن نیروی کمکی نشد و در نهایت ۵۲ نفر از مردم روستای میرزاولنگ قتل عام شدند و صدها خانواده نیز به مرکز سرپل فرار کردند.
حمله به مسجد امام زمان در پکتیا
نزدیک ساعت یک پس از چاشت دوازدهم اسد سال ۱۳۹۷، دو مهاجم انتحاری، به گروهی از نمازگزاران شیعه مذهب در مرکز ولایت پکتیا، در شرق افغانستان حمله کردند.
این مهاجمان، نماگزاران را در جریان نماز جمعه هدف قرار دادند. در آن حمله، ۳۰ نفر کشته و بیشتر از ۱۰۰ نفر دیگر زخمی شدند.
این حمله در شهر گردیز و در مرکز ولایت پکتیا انجام شد. عبدالله حسرت، سخنگوی والی پکتیا، به روزنامه صبح کابل گفت، قربانیان این حمله‌ی مرگ‌بار از سوی خانواده‌های شان به گونه‌ی دسته‌جمعی در یک منطقه دفن شدند. مسؤولیت حمله به مسجد در ولایت پکتیا را نیز گروه داعش به عهده گرفت.
حمله به مرکز آموزشی موعود
یک سال پیش، به تاریخ ۲۴ اسد سال ۱۳۹۷ یک مهاجم انتحاری وابسته به گروه تروریستی داعش، یک مرکز آموزشی را در غرب کابل هدف قرار داد. در این مرکز، همه کودکان زیر سن ۱۸سال برای آمادگی کانکور درس می‌خواندند. افراد قربانی حمله به مرکز آموزشی موعود بین ۱۴ تا ۱۸ سال سن داشتند.
در آن رویداد، ۵۰ دانش‌آموز دختر و پسر کشته شدند و ۷۰ دانش‌آموز دیگر نیز زخم برداشتند. حمله به مرکز آموزشی موعود، فاجعه‌بارترین حمله‌ی تروریستی در دوره‌ی حکومت وحدت ملی بود که تمام قربانیان آن را کودکان تشکیل می‌دادند.
بیشتر قربانیان این رویداد، به گونه‌ی دسته‌جمعی در غرب کابل و در تپه‌ای که به نام تپه‌ی دانایی نام‌گذاری شده است، به خاک سپرده شدند.
حمله به مسجدی در ولسوالی هسکه مینه‌ی ننگرهار
در سال جاری نیز چندین حمله‌ی خون‌بار در ولایت کابل و سایر ولایت‌ها رخ داده است که هدف آن غیر نظامیان بودند. به تاریخ ۲۶ میزان سال جاری، یک مهاجم انتحاری، خودش را در میان جمعیت بزرگی از نمازگزاران در ولسوالی «هسکه مینه‌ی» ولایت ننگرهار منفجر کرد.
در این حمله، سقف مسجد فرو ریخت و ۶۲ نمازگزار کشته شدند. مقام‌های محلی ننگرهار تأیید می‌کنند که بیشتر از ۶۰ تن دیگر در این رویداد زخم برداشتند. این حمله، در یک مسجد سنی‌مذهب رخ داد و بر اساس گفته‌های عطاؤالله خوگیانی، سخنگوی والی ننگرهار، قربانیان این رویداد مرگ‌بار، به خواست خانواده‌های شان به گونه‌ی دسته‌جمعی دفن شدند. مسؤولیت این حمله را نیز گروه داعش به عهده گرفت.
حمله به مراسم عروسی در غرب شهر کابل
شنبه‌شب (۲۶ اسد)، یک فرد انتحاری وابسته به گروه تروریستی داعش، ناوقت شب، مواد انفجاری همراهش را در داخل یک سالن عروسی، در مربوطات حوزه‌ی ششم امنیتی در غرب شهر کابل منفجر کرد. بر اساس آخرین آمار وزارت داخله، ۸۰ غیرنظامی در این حمله کشته و بیش از دو صد تن دیگر زخمی شدند.
این حمله، یک شب قبل از برگزاری جشن صدمین سال استقلال افغانستان صورت گرفت. حکومت، طالبان را مسؤول این حمله دانست؛ اما گروه داعش مسؤولیت این حمله را بر عهده گرفتند. چندین تن از قربانیان این رویداد به صورت دسته‌جمعی به خاک سپرده شدند. حکومت افغانستان پس از این حمله، برگزاری جشن استقلال را به تعویق انداخت.
با این حال، در شماری از رویدادهای دیگر در کابل و هرات نیز، برخی از قربانیان حمله‌های انتحاری در دوره‌ی حکومت وحدت ملی، کنار هم در یک منطقه دفن شده اند؛ مانند قربانیان مسجد امام زمان و قربانیان حمله به یک مسجد در هرات، که شمار آن‌ها کمتر بودند و بیشتر قربانیان این دو رویداد به گونه‌ی جداگانه دفن شدند.
تلفات غیرنظامیان از سال ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۸
با آغاز کار حکومت وحدت ملی، حمله‌های تروریستی نیز در افغانستان افزایش یافت. چنانچه سازمان ملل متحد گفته است که در سال ۲۰۱۴ میلادی، ۱۰۵۴۸ غیرنظامی در افغانستان کشته و زخمی شدند که از این میان ۳۶۹۹ نفر جان باختند و ۶۸۴۹ نفر نیز زخمی شدند. گروه طالبان، مسؤول ۷۲درصد این تلفات بودند.
به همین ترتیب، در سال دوم حکومت وحدت ملی نیز ۱۱۰۰۲ غیرنظامی در نتیجه‌ی حمله‌های تروریستی و عملیات‌های هوایی نیروهای امنیتی کشته و زخمی شدند. از مجموع ۱۱۰۰۲ نفر، ۳۵۴۵ غیرنظامی کشته و ۷۴۵۷ نفر دیگر نیز زخمی شدند.
با توجه به آماری که از سوی سازمان ملل متحد منتشر شده، میزان تلفات غیرنظامیان در سال ۲۰۱۶ میلادی نسبت به دو سال قبل آن افزایش چشم‌گیری داشته است. در این سال، ۱۱۴۱۸ غیرنظامی در نتیجه‌ی حمله‌های تروریستی و عملیات‌های هوایی نیروهای امنیتی بر منازل مسکونی کشته و زخمی شدند. گفتنی است که از این میان، ۳۴۹۸ نفر در این سال کشته و ۷۹۲۰ نفر دیگر زخمی شدند. طالبان باز هم عامل بیشتر این تلفات بودند.
هرچند میزان تلفات غیرنظامیان در سال ۲۰۱۷ نیز بالاتر از ۱۰ هزار نفر بود؛ اما با آن هم نسبت به یک سال پیش از آن، کاهش ۹درصدی را نشان می‌دهد. در گزارشی که در سال ۲۰۱۷ از سوی نمایندگی سیاسی سازمان ملل در افغانستان به نشر رسیده بود، آمده است که در این سال ۱۰۴۵۳ غیرنظامی کشته و زخمی شدند که در میان ۳۴۳۸ نفر به شمول زنان و کودکان کشته و ۷۰۱۵ نفر دیگر زخمی شدند.
باتوجه به گزارش سازمان ملل متحد، در جریان پنج سال گذشته، میزان تلفات غیرنظامیان، همانند سیاست رهبران حکومت وحدت ملی در نوسان بوده است. در سال ۲۰۱۸ میلادی، تلفات غیرنظامیان بار دیگر ۱۱ درصد نسبت به سال پیش از آن افزایش یافته است. حتا گفته می‌شود که تلفات غیرنظامیان در این سال، نسبت به ۱۸ سال گذشته بیشتر بوده است. هرچند سازمان‌های مختلفی از جمله سازمان ملل، همه‌ساله یافته‌های شان را از قربانیان جنگ در افغانستان ارائه کرده اند؛ اما به نظر می رسد آمارهای منابع رسمی مختلف از قربانیان جنگ بسیار متفاوت است. گفتنی است که آمار نهایی تلفات سال جاری تا هنوز مشخص نیست.
به گونه‌ی مثال، رییس‌جمهور غنی در ۲۴ جون سال جاری میلادی، در حاشیه‌ی نشست مجمع جهانی اقتصاد در شهر داووس سویس گفت، تنها در چهار سال دوره‌ی حکومت وحدت ملی، بیشتر از ۴۵ هزار نیروی امنیتی افغانستان در نبرد با گروه های تروریستی طالب و داعش جان باخته و ۱۰۰ هزار نفر از نیروهای امنیتی نیز وظیفه‌ی شان را ترک کرده اند.
در این میان، آمار سازمان ملل متحد نشان می‌دهد که از سال ۲۰۰۹ میلادی تا کنون بیش از ۹۳ هزار نفر در نتیجه‌ی حمله‌های تروریستی کشته و زخمی شدند که از این میان، ۳۲۶۹۵ نفر شان کشته و ۶۰۷۵۳ نفر دیگر نیز زخمی شده اند.
از سویی هم، گزارشی که به تازگی توسط روزنامه‌ی واشنگتن پست به نشر رسیده است، نشان می‌دهد، از سال ۲۰۰۱ میلادی تا کنون در جنگ افغانستان جمعا ۱۵۷ هزار نفر کشته شده اند، که شامل ۶۴ هزار نیروی امنیتی افغان، ۴۳ هزار غیرنظامی، ۴۲هزار هراس‌افگن طالب، ۳۸۰۰ پیمان‌کار امریکایی، ۲۳۰۰ نظامی امریکایی، ۱۱۴۵ سرباز ناتو، ۴۲۴ امدادگر و ۶۷ روزنامه‌نگار می‌شود. نیروهای امنیتی، بالاترین میزان تلفات را در این سال‌ها داشته اند.
آیا دادخواهی در مورد کاهش تلفات غیرنظامیان صورت گرفته است؟
شکرالله مشکور، سخنگوی کمیسیون حقوق بشر افغانستان، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که رهبری کمیسیون همیشه نگرانی خود را در مورد افزایش تلفات غیرنظامیان ابراز کرده و از طرف‌های درگیر جنگ خواسته است که در جریان حمله‌های شان از وارد شدن تلفات بر غیرنظامیان جلوگیری کنند.
آقای مشکور افزود: «کمیسیون حقوق بشر در سطح ملی و بین‌المللی دادخواهی کرده است تا تلفات غیر نظامیان کاهش یابد. هم از حکومت و هم از طالبان خواستار این شدیم که به خاطر جلوگیری از تلفات غیرنظامیان اقدام کنند. طرفین درگیر جنگ ابراز می‌دارند که روی کاهش تلفات غیرنظامیان کار می‌کنند. اخیرا پالیسی ملی جلوگیری از تلفات غیرنظامیان نیز از سوی حکومت تصویب شده است.»
به گفته‌ی سخنگوی کمیسیون مستقل حقوق بشر، برخی از طرزالعمل‌ها و مسودهها نیز تصویب شده است تا طرف‌های درگیر جنگ که مرتکب جرایم انسانی و تلفات غیرنظامیان می‌شوند، خسارت بدهند.
عزیر رفیعی، رییس شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که تلاش‌های زیادی صورت گرفته است تا تلفات غیر نظامیان کاهش یابد و طرفین درگیر، متقاعد شوند تا قوانین حقوق بشر را در جریان منازعات رعایت کنند.
آقای رفیعی می‌گوید که فعالیت‌های مدنی نیز در راستای کاهش تلفات غیرنظامیان انجام شده؛ اما تا حال طرف‌های درگیر جنگ، به هیچ یک از خواسته‌های آنان جواب مثبت نداده است تا تلفات کم شود.
