در کابل برای هر ‌هزار نفر، یک نسخه روزنامه چاپ می‌شود

سطح نازل سواد عمومی، نبود سيستم توزيع منظم روزنامه‌ها و عدم دست‌رسی شمار بيشتر مردم به روزنامه‌ها، نبود انگیزه‌ی مطالعه در بین مردم و گرایش روز افزون آن‌ها به استفاده از رسانه‌های مجازی و شبکه‌های اجتماعی، باعث شده است که تيراژ روزنامه‌ها ثابت و در سطح پايين باقی‌ بماند.
آماری که روزنامه‌‌‌ی صبح کابل، از مدیران روزنامه‌های پایتخت بدست‌آورده، نشان می‌دهد، روزنامه‌ی هشت صبح با تیراژ ۱۵۰۰۰، اطلاعات روز ۳۰۰۰، راه مدنیت ۵۰۰۰، کابل تایمز ۵۰۰۰، افغانستان تایمز ۵۰۰۰، افغانستان ۵۰۰۰، هارت آف ایشیا ۳۰۰۰، انیس ۶۰۰۰، هیواد ۵۰۰۰، اصلاح ۴۰۰۰ و صبح کابل نیز ۳۰۰۰ نسخه به چاپ می‌رساند.
جعفر راستین، رییس نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید: «هشتاد روزنامه در این وزارت ثبت است؛ اما در حال حاضر تنها ده روزنامه‌ی فعال و تأثیرگذار در کشور وجود دارد که تیراژ این روزنامه‌ها، از ۵۰۰۰ بیشتر نیست. روزنامه‌ها در جهان و منطقه میلیونی است و تیراژ روزنامه‌ها در کشور در مقایسه با جهان خیلی اندک است.» در همین حال، بیشتر مدیران و کارمندان رسانه‌، دلیل اصلی عدم فروش روزنامه‌ها و کم تیراژ بودن آن‌را، نبود فرهنگ روزنامه‌خوانی در کشور می‌دانند.
فردوس کاوش، مدیر مسؤول روزنامه‌ی هشت صبح می‌گوید: «در افغانستان، فرهنگ روزنامه‌خوانی هنوز در میان مردم وجود ندارد؛ روزنامه‌ها با تشخیص مخاطبان شان چاپ می‌کنند، روزنامه‌خوان کم است که تیراژ کم است.»
مشکلات اقتصادی، نبودن آرامش فکری و امنيت روانی، امکان، مجال و فرصت مطالعه و رشد فرهنگ روزنامه‌خوانی را در کشور، با مانع روبه‌رو کرده است.
محمدرضا هویدا، مدیر مسؤول روزنامه‌ی افغانستان می‌گوید که روزنامه‌نگاری در افغانستان، نشان از زندگی در اين کشور، يعنی اقتصاد، سياست و فرهنگ دارد و تا زمانی که در اين عرصه‌ها تحول و توسعه نباشد، نمی‌توان انتظار داشت که روزنامه‌نگاری بهتر شود. هویدا افزود: «در افغانستان روزنامه‌ها به دلیل بودجه‌ی کم و مصارف زیاد، تلاش برای بقا دارند نه پیشرفت.»

سیستم توزیع روزنامه‌ها
آمار و اطلاعات دقیق از میزان فروش روزنامه‌ها در کابل وجود ندارد، روزنامه‌ها از طریق توزیع مستقیم و فروش آن‌ها در غرفه‌های روزنامه‌فروشی به فروش می‌رسد. مسؤولان روزنامه‌ها می‌گویند که مشتریان آن‌ها بیشتر نهادهای حکومتی، خصوصی، موسسه‌های خارجی، نهادهای فرهنگی، آموزش‌گاه‌ها و دانشگاه‌ها استند. شماری نسخه‌های روزنامه‌ها به صورت مستقیم به دست مشترکان رسانده می‌شود، شماری اندک آن به غرفه‌های روزنامه‌فروشی فروخته و بقیه به‌صورت رایگان توزیع می‌شود.
منصور فیضی، صاحب امتیاز روزنامه‌ی افغانستان تایمز می‌گوید، از ۵۰۰۰ نسخه‌ی این روزنامه، ۳۸۰۰ نسخه‌ ‌را به فروش می‌رساند و باقی آن را رایگان توزیع می‌کند. بیشتر روزنامه‌ها کم و بیش نسخه‌های چاپی شان را به‌طور رایگان در اختیار دانشگاه‌ها، نهادهای فرهنگی و رسانه‌های دیگر قرار می‌دهند.
اصغر اشراق، مدیر مسؤول روزنامه‌ی راه مدنیت می‌گوید که پنجاه درصد نسخه‌ی این روزنامه‌، رایگان توزیع می‌شود.
در کنار روزنامه‌های خصوصی، چهار روزنامه‌ی دولتی نیز فعالیت دارد که دارای مخاطبان خودش است.
فرید احمد فرهنگ، رییس روزنامه‌های دولتی می‌گوید که شصت درصد روزنامه‌های دولتی به فروش می‌رسد و چهل درصد دیگر رایگان توزیع می‌شود.
آمار دقیق از غرفه‌های روزنامه‌فروشی در کابل وجود ندارد؛ اما تخمین زده می‌شود که شماری این غرفه‌ها، از ده تا بیست بیشتر نباشد. مجتبا در غرب کابل غرفه‌ی روزنامه‌فروشی دارد که روزانه چهار تا پنج عدد روزنامه می‌فروشد. او می‌گوید که ده افغانی روزنامه‌ها را می‌خریم و برای این‌که فرهنگ روزنامه‌خوانی را ترویج دهیم، پس به همان قیمت می‌فروشیم. در بیشتر این غرفه‌ها، روزنامه‌ها تا آخر روز فروخته نمی‌شود و روزانه بیش از سی نسخه فروش ندارد.
عبدالقسیم، در چهارراهی سید جمال‌الدین از بیست تا سی نسخه می‌فروشد که بیشتر مشتریان آن دانشجویان دانشگاه کابل استند؛ میرویس، در مکروریان سوم از هشت تا ده نسخه در روز و فیصل در تیمورشاهی، روزانه ۱۵ تا بیست نسخه می‌فروشد.

عوامل میزان فروش پایین روزنامه‌ها
دلیل فروش کم روزنامه‌ها مربوط به وضعیت عمومی جامعه و بخشی از آن مربوط به خود روزنامه‌ها است.
ذکی دریابی، صاحب امتیاز روزنامه‌ی اطلاعات روز، سطح سواد پایین جامعه، عدم علاقه‌مندی مردم به روزنامه‌خوانی، کم کیفیت بودن مطالبی که از سوی شماری از روزنامه‌ها به نشر می‌رسد، نبود سیستم توزیع منظم به دلیل مشخص نبودن آدرس‌ها در کابل، نبود غرفه‌های روزنامه‌فروشی در نقاط مختلف شهر و آنلاین شدن روزنامه‌ها را دلیل کم فروش بودن نسخه‌های چاپی می‌داند.
براساس آمار احصائیه‌ی مرکزی، ۴۲ درصد مردم افغانستان باسواد اند که این آمار در کابل به ۵۳ درصد می‌رسد.
رسول سعید، استاد دانشگاه کابل در این زمینه می‌گوید که میزان عمومی سطح سواد در کشور پایین است؛ همین مسأله موجب شده است که مخاطبان روزنامه‌ها کم باشند و رسانه‌های چاپی در کشور، پس از تأسیس، رونق نگیرد و آهسته، آهسته به نابودی مواجه شود.
کارکرد روزنامه‌ها با رسانه‌های دیداری و شنیداری فرق دارد؛ اما شماری از روزنامه‌ها، همان مطالبی را نشر می‌کنند که روز گذشته، در رسانه‌های دیداری و شنیداری نشر شده است. برخی از رسانه‌های چاپی، به چرایی و چگونگی موضوعات می‌پردازند و برای همین، مخاطبان خود را حفظ کرده اند؛ اما همه‌ی رسانه‌های چاپی چنین نیست.
نادیه احمدی، دانشجوی دانشگاه کابل می‌گوید که شماری روزنامه‌ها به دلیل نداشتن تنوع، جذابیت و کیفیت حرفه‌ای، نمی‌توانند مخاطب بیشتر پیدا کند. آن‌ها به دلیل این که در ۲۴ ساعت، تنها یک بار چاپ می‌شوند، خبرهای تازه ندارند و در رقابت با رسانه‌های الکترونیکی، کم می‌آورند؛ به همین دلیل، مخاطبان میل ندارند، خبرهای کهنه بخرند.
بیشتر از پنجاه درصد مردم افغانستان زیر خط فقر زندگی می‌کنند؛ این در حالی است که یک نسخه روزنامه ده افغانی است. اولویت مردم در افغانستان نان و امنیت است و روزنامه‌خوانی را به عنوان نیاز شان تا هنوز انتخاب نکرده‌اند.

آنلاین‌شدن روزنامه‌ها
آنلاین شدن روزنامه‌ها باعث شده است که نسخه‌های چاپی روزنامه‌ها در کشور کم‌تر فروخته شود؛ چون دست‌رسی به شبکه‌های اجتماعی، به مراتب آسان‌تر و ارزان‌تر است.
فردوس کاوش می‌گوید که آنلاین شدن روزنامه‌ها، نیاز روز بوده و این مسأله باعث شده است که روزنامه‌های الکترونیک، مخاطب بیشتری پیدا کند. در شبکه‌های اجتماعی، شماری از روزنامه‌ها پر بیننده‌تر از سایر رسانه‌ها است.
روزنامه‌ها بیشتر دنبال گزارش‌های تحقیقی و تولید مطالب است که کم‌تر رسانه‌های تصویری و صوتی به آن می‌پردازد.
ذکی دریابی، حوزه‌ی کاری روزنامه‌ها و رسانه‌های چاپی را از سایر رسانه‌ها اندکی متفاوت می‌داند، او می‌گوید که روزنامه‌ها، مخاطب خاص خودش را دارد. مخاطب روزنامه‌ها، قشر باسواد و نخبه‌های جامعه استند.

چهار میلیارد نفر در جهان، هر روز روزنامه می‌خوانند
تحقیقات انجمن جهانی روزنامه‌ها و نشریات خبری نشان می‌دهد که در حال حاضر، ۲.۷ میلیارد نفر از مردم جهان به‌ صورت روزانه، روزنامه‌ی مورد نظر خود را خریداری می‌کنند و همچنین ۱.۳ میلیارد نفر هم مطالب منتشر شده در روزنامه‌ی مورد نظرشان را روی اینترنت دنبال می‌کنند. ۹۲ درصد درآمد صنعت جهانی روزنامه‌نگاری، از تولید روزنامه‌های کاغذی بدست می‌‌آید.
روزنامه‌های با تیراژ بالا فقط مختص به کشورهای اروپایی یا امریکایی نیست و نمونه‌ی موفق آن در کشورهای هند، پاکستان، چین و جاپان به عنوان کشورهای آسیایی قابل مشاهده است، از جمله روزنامه جاپانی «آساهی شیمبون» که به عنوان پرتیراژترین روزنامه‌ی جهان با قدمت ۱۲۳ سال است. «آساهی شیمبون» هم‌زمان در پنج شهر جاپان منتشر می‌شود و ۵۱ نمایندگی خارجی دارد. این روزنامه به همراه روزنامه‌های «یومیوری شیمبون» و «ماینیچی شیمبون» سه روزنامه‌ی پرتیراژ جاپان هستند که جمعاً بیش از ۲۲ میلیون نسخه تیراژ صبحگاهی دارند. روزنامه‌ی «جنگ» با حدود بیست میلیون نسخه روزانه در پاکستان نیز از این نمونه‌هاست.
بالاترین آمار تیراژ روزنامه ‌ها را در جهان هندوستان دارد؛ مجموع تیراژ روزنامه‌های این کشور، روزانه بیش از ۲۸۵ میلیون نسخه است. چین با تیراژ ۱۴۲ میلیون و ۱۰۰هزار نسخه در روز، جاپان با تیراژ ۴۴ میلیون و ۲۰۰هزار نسخه در روز، امریکا ۴۲ میلیون و ۴۰۰هزار نسخه در روز، آلمان ۱۶ میلیون نسخه در روز، بریتانیا ۱۱ میلیون و ۳۰۰هزار نسخه در روز، اندونزیا ده میلیون و ۹۰۰هزار نسخه در روز و فرانسه هشت میلیون و ۹۰۰هزار نسخه در روز، بالاترین تیراژ روزنامه‌ها را در جهان دارند.
با وجودی که تیراژ روزنامه‌های افغانستان در مقایسه با کشورهای دیگر، بسیار ناچیز است؛ اما آمار همین تیراژ کم و اندک نیز بین آن‌چه مسؤولان روزنامه‌‌ها می‌گویند با آن‌چه رییس نشرات وزارت اطلاعات و فرهنگ می‌گوید، تفاوت زیادی دارد. تفاوتی که نشان از آن دارد که یا تیراژ روزنامه‌‌های ما واقعی نیست و یا مسؤولان از تیراژ روزنامه‌ها با خبر نیستند!