«چقه خوب می‌شد که مردم نهال غرس می‌کد و ما در هوای سبز با محیط سبز زندگی می‌کدیم. حالا ببین که به‌جای تنفس هوای گوارا، خاک و هوای آلوده می‌خوریم.» این را سید یحیا –باشنده‌ی کابل- در حالی می‌گوید که برای خرید نهال به پل سوخته، ناحیه‌ی ششم شهر کابل آمده است. او هرسال مانند شماری دیگر از پایتخت‌نشینان نهال می‌خرد و آن را در حویلی خانه‌اش می‌کارد.
در سال‌های پسین، با نزدیک شدن بهار، کارزارهای نهال‌شانی در شهرها و روستاهای کشور پر رنگ می‌شود. نهادهای دولتی و خصوصی و پایتخت‌نشیان به پیشواز فصل بهار، در داخل و اطراف شهر نهال می‌نشانند. بر بنیاد معلومات ریاست سرسبزی شهر کابل، همه‌ساله نزدیک به ۲۰۰ هزار نهال، در شهر کابل نشانده می‌شود. با این حال اما چیزی از چهره‌ی خاک گرفته‌ی کابل کم نشده و این شهر هنوز هم در میان آلوده‌ترین شهرهای جهان جا گرفته است.
زلمی، یکی از باشندگان کابل که از هجده سال به این‌سو در ماه حوت و روزهای نخست ماه حمل، گونه‌های مختلف نهال را برای فروش به پل سوخته می‌آورد، می‌گوید که سال گذشته، صدها اصله نهال در این‌جا برای فروش آورده می‌شد؛ اما امسال به دلیل‌های گوناگون کمتر است. «شهرداری می‌گوید که این‌جا نهال می‌نشانیم، کو نهال؟ در تمام جاهایی که نهال نشاندند، محافظت نشد و از بین رفت.»
فروشندگان نهال، فقر و ناداری شهروندان را یکی دیگر از دلیل‌های کاهش تمایل شهروندان برای نهال‌شانی می‌داند. احمدرضا، یکی از نهال‌فروشان در پل سوخته، در مورد نرخ نهال‌ها، می‌گوید که نهال‌های بی‌ثمر از ۱۵۰ تا ۲۵۰ و نهال‌های با ثمر از ۲۰۰ الی ۲۰۰۰ افغانی به فروش می‌رسد. «نهال‌ها قیمت است، قیمت می‌خریم، امسال کرونا بود، بیکاری است، مردم توانایی خرید نهال‌ها را ندارند.»
کارکرد نهادهای محیط زیستی برای کابل
شهرداری کابل، به تاریخ ۲ دلو سال گذشته، اعلام کرد که ۴۰۰ هزار اصله نهال در ساحه‌های مختلف شهر کابل به‌شمول پارک‌ها، سرک‌ها، گلدان‌ها، قبرستان‌ها و… نشانده خواهد شد؛ اما در بهار پیش رو-۱۴۰۰- قرار است که نصف این تعداد غرس شود.
بر بنیاد معلومات ریاست سرسبزی شهر کابل، در بهار پیش رو، نزدیک به ۲۰۰ هزار نهال در شهر کابل نشانده خواهد شد. نقیب‌احمد فکور، معاون فنی ریاست سرسبزی شهر کابل در صحبت با روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که در بهار پیش رو، ۱۶۵ هزار نبات از گونه‌ی مختلف آن در ۱۳۱ پارک و ۹۱ گلدان درون‌شهری کاشته می‌شود. به گفته‌ی او، این ارقام با نهال‌هایی که از سوی نهادهای خصوصی و باشندگان پایتخت نشانده می‌شود، به دو صد هزار می‌رسد.
مسئولان محیط زیستی، کمبود آب را یکی از عمده‌ترین دلیل‌ها برای کاهش نهال‌شانی در شهر کابل می‌دانند. آقای فکوری می‌گوید که امسال بارندگی کم بود و هم‌چنان سال گذشته در ساحه‌های زیادی نهال نشانده شده است. «با در نظرداشت همین دلیل‌ها، دو صد هزار نهال لازم دیده شده است.»
با این حال، نهال‌هایی که در شهر کابل نشانده شده، کمکی برای سبز شدن شهر نکرده است؛ زیرا شمار زیادی از آن‌ها به دلیل کم‌توجهی مسئولان خشکیده و یا کاملاً از بین رفته است. آگاهان محیط زیستی باور دارند که نشاندن نهال به‌اندازه‌ی رسیدگی و مراقبت از نهال‌های نشانده شده، هزینه‌بردار نیست.
بر اساس تقسیم وظایف میان نهادهای محیط زیستی؛ نشاندن و پرورش نهال‌ها در پارک‌ها، گلدان‌ها و سرک‌های داخل شهر مسئولیت شهرداری کابل و نشاندن و پرورش نهال‌ها در تپه‌ها و اطراف شهر مسئولیت وزارت زراعت، آبیاری و مالداری است. اداره‌ی ملی حفاظت از محیط‌زیست مسئولیت کمیته‌ی ملی نهال‌شانی را بر عهده دارد؛ این کمیته از رییس‌ها و معین‌های شهرداری، وزارت زراعت، آبیاری و مالداری و اداره‌ی ملی محیط‌زیست تشکیل شده است.
نهال‌فروشی
کاظم همایون، رییس حفاظت از محیط‌زیست شهر کابل و آگاه محیط زیستی می‌گوید؛ هر نهاد، مسئولیت نگهداری نهال‌هایی را که غرس می‌کند، دارد؛ اما دیده می‌شود که نهادهای مسئول غفلت وظیفه‌ای می‌کنند: «در کنار آن، باید شهروندان در نگهداری نهال‌ها سهم بگیرند. تا زمانی که شهروندان در کنار نهادهای دولتی در نگهداری درختان همکاری نکنند، شهر سرسبزی نخواهیم داشت.» به گفته‌ی او، پرورش نهال‌هایی که در کوچه‌ها نشانده می‌شود، به عهده‌ی باشندگان همان محل است.
آقای همایون، در پاسخ این پرسش که چرا با این نهال‌شانی‌ها تغییری در چهره‌ی شهر نمی‌آید، می‌گوید؛ در کنار کم‌توجهی نهادهای مسئول و کمبود آب، نهادینه نشدن فرهنگ شهرنشینی، مهاجرت و سرازیر شدن افراد از روستاها به‌دلیل جنگ و ناامنی، زیاد بودن مواشی در داخل شهر و… از دلیل‌هایی است که با وجود آن، نهال‌های نشانده شده در شهر کابل، از بین می‌روند.
با این‌حال، کارزارهای آگاهی‌دهی از سوی نهادهای مسئول همه‌ساله برای ترویج فرهنگ سبزنگری راه‌اندازی می‌شود. فکوری می‌گوید که تنها ریاست نشرات سرسبزی شهر کابل، در کارزارهای نهال‌شانی ۱۴۰۰ خورشیدی، ۲ هزار بروشور، ۴ هزار پوستر تبلیغاتی و ۱۵۰ بیلبورد تبلیغاتی قرار است که برای آگاهی در شهر کابل نصب کند.
امسال نهال‌های بیشتری در سراسر افغانستان نشانده می‌شود
با این‌که امسال در شهر کابل نهال‌های کمتری غرس می‌شود؛ اما بر بنیاد اطلاعات وزارت زراعت، آبیاری و مالداری و اداره‌ی ملی حفاظت از محیط‌زیست، در سال پیش رو قرار است که ۲۵ میلیون نهال در سراسر کشور نشانده شود. این آمار، ۱۰ میلیون بیشتر از سال گذشته را نشان می‌دهد.
قاسم رحیمی، سخنگوی اداره‌ی ملی محیط‌زیست، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که قرار است امسال کارزار سرتاسری نهال‌شانی زیر عنوان «نهال صلح و سرسبزی افغانستان» راه‌اندازی شود. «پلان این است که ۲۵ میلیون نهال در ولایت‌های افغانستان نشانده شود.»
از پانزدهم دلو به این‌سو برنامه‌ها و کارزارهای نهال‌شانی در ولایت‌های گرم‌سیر کشور؛ مانند ننگرهار، لغمان، کنر، خوست، کندهار و… شروع شده است و قرار است که تا پایان ماه حوت سال روان ادامه پیدا کند. در ولایت‌های سردسیر نیز، از پانزده حوت کارزارهای نهال‌شانی شروع شده و تا پانزدهم حمل ادامه خواهد داشت.
بر اساس معلومات وزارت زراعت، آبیاری و مالداری افغانستان که مسئولیت تولید نهال‌ها را به عهده دارد، امسال ۱۷.۳ میلیون نهال در کشور تولید خواهد شد. اکبر رستمی، سخنگوی این وزارت، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که امسال ۱۳.۳ میلیون اصله نهال غیرمثمر و ۴ میلیون نهال مثمر تولید می‌شود. «اگر بر این شمار، نهال‌هایی را که نهادهای خصوصی و شهروندان غرس می‌کنند، اضافه کنیم، به ۲۵ الی ۲۷ میلیون نهال می‌رسد. در پلان کمیته‌ی نهال‌شانی هم ۲۵ میلیون نهال در نظر گرفته شده است.»
از سویی هم پروژه‌ی کمربند سبز کابل برای ایجاد فضای سبز در ۱۰ جدی ۱۳۹۴ به حکم رییس‌جمهور غنی ایجاد شد؛ قرار بود که از طریق این پروژه ۱۰ هزار هکتار زمین در مدت ۱۱ سال، با نشاندن نهال‌ها و کاشت بوته‌ها و علف‌ها، سبز شود؛ اما پس از شش سال کار این پروژه، دیده می‌شود که رشدی در جنگل‌کاری و کشت بوته، درختچه و علف در ساحه‌های پلان‌شده نیامده است.
حسن غلامی، رییس صحت محیطی و محیط‌زیست شهرداری کابل، می‌گوید؛ یکی از سدها در برابر موفق نبودن پروژه‌ی کمربند سبز، غاصبان زمین است. «غاصبان زمین شبانه، بوته‌ها و نهال‌هایی را که نشانده می‌شود، از زمین می‌کنند و از بین می‌برند.»
با این‌همه، شهروندان در ایجاد فضای سبز و نهال‌شانی بیشتر از هر چیزی در سرسبزی شهر نقش دارد. شماری از باشندگان شهر کابل از شهروندان کشور می‌خواهند که در ایجاد فضای سبز با همدیگر سهم بگیرند. غلام‌علی از باشندگان شهر کابل که ۵۵ سال سن دارد، می‌گوید: «ارزشش را دارد که نهال بنشانیم و پرورش بدهیم. این در اختیار خود ما است، ما می‌توانیم با دستان خود، محیط سرسبز ایجاد کنیم و در هوای تازه و صاف زندگی کنیم. پس چرا نهال ننشانیم؟»
این در حالی است که همه‌ساله هزاران نهال در شهر کابل غرس می‌شود؛ اما مدتی پس‌ازآن یا به دلیل آبیاری نکردن خشکیده و یا هم از سوی شهروندان از جا کنده می‌شود و گردی از چهره‌ی خاک گرفته‌ی کابل کم نمی‌شود.
برای سرسبز شدن شهر کابل در کنار توجه جدی نهادهای مرتبط، به توجه و همکاری جدی شهروندان نیز نیاز است تا بتوان به شهری سبز و محیطی سالم برای زندگی رسید.
