احتکار دولت و تاجران، قیمت گاز را زمستانی می‌کند!

همه‌ساله با رسیدن فصل سرما –زمستان-، بهای گاز مایع در افغانستان چند برابر افزایش می‌یابد؛ در حالی‌که در فصل گرما، بهای یک کیلو گاز مایع ۴۰- ۴۵ افغانی است ولی؛ با رسیدن فصل سرما و افزایش تقاضا، این رقم تا نزدیک به صد افغانی افزایش می‌یابد.
اکنون که کم‌تر از ده روز به آغاز فصل زمستان زمان مانده، باشندگان کابل نگران افزایش بهای گاز و مواد سوختی‌اند. علی‌جان که مسئولیت یک خانواده‌ی ۱۰نفری را به‌دوش دارد و وضعیت اقتصادی‌اش نیز خوب نیست، می‌گوید که دو هفته‌ پیش، ۱ کیلو گاز را ۴۵ افغانی خریده بود؛ اما در کم‌تر از دو هفته، او ناچار است هر کیلو گاز را ۵۵ افغانی بخرد.
او می‌گوید: «در دو هفته ۱۰ افغانی فرق کرده. نه دل تجار به حال ما می‌سوزه و نه دولت. روزانه ۵۰ افغانی از جوالی‌گری به دست میارم؛ ای ر نان بخرم، گاز و یا چوب؟»
با این‌حال، ریاست عمومی تصدی مواد نفتی می‌گوید که در شهر کابل، ۵۰ تأسیسات گاز مایع فعالیت دارد که مسئولیت توزیع گاز را دارد. براساس معلومات این اداره، در ریاست گاز، ۱ کیلو گاز مایع، ۵۰ افغانی به‌فروش می‌رسد؛ اما به صورت پرچون ۵۵ تا ۶۰ افغانی است.

نیاز سالانه‌ی افغانستان به گاز مایع
برآوردی که از سوی ریاست عمومی تصدی مواد نفتی شده، سالانه دست‌ کم ۷۰۰ هزار تن گاز مایع وارد افغانستان می‌شود. انجنیر زبیر عظیمی، رییس تنظیم امور ذخایر ریاست عمومی تصدی مواد نفتی، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که تولید گاز مایعی که در پخت‌وپز و گرم‌کردن خانه‌ها استفاده می‌شود، در افغانستان امکان‌پذیر نیست و تمام گاز مورد نیاز شهروندان از کشورهای خارجی وارد می‌شود.
آقای عظیمی می‌گوید؛ از مجموع گاز وارداتی افغانستان، ۴۵- ۵۰ درصد آن از کشور ایران از طریق بندر اسلام‌قلعه و ۵۰ درصد دیگر از کشورهای ترکمنستان و ازبیکستان از بندرهای تورغندی، آقینه و حیرتان وارد می‌شود.
براساس معلومات وزارت تجارت و صعنت، افغانستان به‌صورت مجموعی، سالانه مقدار ۶۷۵میلیون و ۷۵ هزار و ۷۹۳ کیلوگرام گاز مایع به ارزش ۲۳۵ میلیون و ۹۶۳ هزار و ۳۶۸ دالر امریکایی را وارد می‌کند.
جواد دبیر، سخن‌گوی وزارت تجارت، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که بیش‌ترین گاز مورد نیاز افغانستان از کشور ازبیکستان وارد می‌شود که مقدار آن به ۶۱۵میلیون و ۵۸۳ هزار و ۷۸۷ کیلوگرام می‌رسد و ارزش مجموعی آن، مبلغ ۲۱۵ میلیون و ۵۶۰ هزار و ۲۹۵ دالر امریکایی می‌شود.

همین‌طور سالانه از ایران مقدار ۲۳۱میلیون و ۸۳۲ هزار و ۸۴۵ کیلوگرام گاز مایع به ارزش ۸۱میلیون ‌و ۲هزار ۶۳۶دالر وارد می‌شود. همین‌طور، بیش از ۱۹۹میلیون ۵۰۷هزار و ۴۴۱ کیلوگرام گاز به ارزش ۶۹میلیون ۸۷۳هزار و ۲۰۸ دالر نیز از ترکمنستان وارد می‌شود.
آقای دبیر اضافه کرده است که از روسیه نیز مقدار ۳میلیون ۳۳۶هزار و۹۸۰ کیلوگرام گاز به ارزش ۱میلیون و ۱۷۱ هزار ۲۷۵ دالر وارد می‌شود. « از قزاقستان مقدار ۱۵۵میلیون ۸۱۳ هزار و ۵۹۳ کیلو گرام گاز مایع به ارزش ۵۴میلیون و ۳۲۹ هزار و ۵۵۷ دالر گاز مایع وارد می‌شود. از سایر کشورها نیز ۲۳میلیون ۱ هزار و ۱۴۷ کیلوگرام گاز مایع به ارزش ۸ میلیون و ۲۶ هزار ۳۹۷ دالر وارد می‌شود.»
گازهایی که از کشورهای مختلف وارد افغانستان می‌شود، در ذخایر استراتژیک دولت و سکتور خصوصی ذخیره شده و در وقت نیاز از آن استفاده می‌شود. انجنیر زبیر، می‌گوید که در حال حاضر، ۱۷ هزار تن گاز در ذخایر ریاست مواد نفتی موجود است و ۲۵ هزار تن دیگر نیز در سکتور خصوصی ذخیره می‌شود.
براساس معلومات ریاست عمومی تصدی مواد نفتی، ذخایر استراتژیک گاز در ولایت‌های کابل، هرات، کندهار، غور، آقینه، حیرتان، بدخشان و پروان موقعیت دارد که شامل ذخایر خصوصی و دولتی می‌شود.
دلیل‌های کم‌بود و افزایش سرسام‌آور بهای گاز
پیش‌تر گفته شد که افغانستان، سالانه کم‌ از کم ۷۰۰ هزار تُن گاز مایع نیاز دارد و این مقدار از کشورهای مختلف وارد می‌شود؛ اما با این وجود، چرا در فصل زمستان بهای گاز چند برابر بیش‌تر می‌شود؟
از سویی هم، جواد دبیر، سخن‌گوی وزارت تجارت و صنعت، می‌گوید که خرید زیاد و هجوم مردم به سمت مواد سوختی (به‌ویژه گاز)، بی‌تردید نوساناتی را در قیمت به وجود می‌آورد؛ اما این تغییرات در قسمت افزایش واقعی قیمت‌ها تأثیر چندانی ندارد.
آقای دبیر، تاکید می‌کند که اداره‌ی نورم و استندر و در رأس حکومت، تلاش کرده تا روی تغییر قیمت‌ها نظارت داشته باشد. «بازار آزاد خوبی‌اش این است که اگر قیمت‌ها افزایش یافت، عرضه نیز زیاد می‌شود که دولت نیز از پالیسی بازار آزاد حمایت می‌کند.»
این در حالی است که ریاست عمومی تصدی مواد نفتی، می‌گوید که تقاضا برای گاز در فصل زمستان افزایش می‌یابد؛ اما عرضه ثابت است.
وجود فساد و احتکار در بنادر و گمرکات از دیگر عواملی است که سبب افزایش بهای گاز در فصل زمستان می‌شود.

لعل‌احمد -نام مستعار-، کارمند ریاست نفت‌ و گاز در گمرک حیرتان است. او در گفت‌وگو با روزنامه‌ی صبح کابل، می‌گوید که فساد گسترده در قسمت واردات گاز وجود دارد که دولت و تاجران هر دو در آن نقش دارند.
لعل‌احمد، می‌گوید که اگر دولت و گمرکات به تاجران اجازه‌ی احتکار را ندهند، به‌هیچ عنوان بهای گاز بیش‌تر نمی‌شود. «مشکل قیمتی گاز این است که تجار ما گاز را در تابستان می‌خرد. در ذخایر جابه‌جا می‌کند. ذخایر خود را مکمل پر می‌کند. در فصل زمستان با تفاوت ۱۰ دالر-۴۰ دالر فی تن به فروش می‌رساند. وقتی تقاضا زیاد می‌شود، قیمت گاز بلند می‌رود.»
به گفته‌ی لعل‌احمد، در فصل زمستان، روزانه ۵۰- ۶۰ موتر گاز مایع از طریق بندر حیرتان وارد افغانستان می‌شود که نصف آن به کابل و بقیه به ولایت‌های شمالی از جمله، تخار و بدخشان منتقل می‌شوند.
ریاست ‌عمومی تصدی مواد نفتی اما فساد در بنادر و گمرکات را رد می‌کند. عظیمی می‌گوید: «هرچند فساد در کل وجود دارد؛ اما در گاز زیاد رول ندارد. گاز است، به شکل معمول می‌آید و توزیع می‌شود.»
قاچاق گاز از افغانستان به پاکستان، بندش بنادر و راه‌ها، نبود ذخایر استراتژیک گاز و عدم موجودیت امکانات تولید گاز مایع در افغانستان از سایر عوامل کم‌بود و افزایش بهای گاز در کشور خوانده می‌شود.

افغانستان گاز مایع ندارد
هرچند افغانستان پنج‌ حوزه‌ی نفتی دارد؛ اما گازی که در افغانستان استخراج می‌شود، گاز مایع نیست و تنها برای تولید برق و انرژی در کارخانه و شرکت‌های تولیدی استفاده می‌شود.
عبدالقدیر مطفی، سخن‌گوی وزارت معادن و پترولیم، به روزنامه‌ی صبح کابل می‌گوید که پنج‌ حوزه‌ی نفتی افغانستان شامل، ولایت‌های هلمند، هرات، کتواز و دو حوزه‌ی نفتی در شمال افغانستان است.
آقای مطفی، تأکید می‌کند که فعلاً امکانات لازم برای تبدیل گاز طبیعی به گاز مایع در افغانستان امکان‌پذیر نیست؛ اما با فعال‌شدن پروژه‌ی تاپی، گاز مورد نیاز افغانستان از ترکمنستان وارد می‌شود که در بخش‌های مختلف از آن استفاده خواهد شد. ‌

کم‌بود گاز و آلودگی بیش‌تر هوا
افزایش بهای نفت و در کل کم‌بود گاز مایع، سبب شده است که شهروندان افغانستان در فصل زمستان از مواد سوختی ارزان و دودزا استفاده کنند. در این صورت بیش‌تر شهروندان از زغال‌سنگ کار می‌گیرند که این باعث می‌شود سالانه هزاران نفر در افغانستان به دلیل آلودگی هوا بمیرند.
محمدکاظم همایون، رییس‌ محیط‌‌زیست کابل در گفت‌وگو با روزنامه‌ی صبح کابل، زمستان امسال را فاجعه‌بار خواند و گفت که براساس آمار آن‌ها، تنها برای زمستان امسال، بیش از ۶۴۴ هزار تن زغال سنگ وارد کابل شده است.
آقای همایون تأکید کرد که اگر دولت می‌توانست، بهای گاز را کاهش دهد؛ دو مزیت داشت که هم از آلودگی بیش‌تر هوا جلوگیری می‌شد و از سویی‌هم جان شهروندان به خطر نمی‌افتاد.

پس راه حل چیست؟
مسئولان در ریاست عمومی تصدی مواد نفتی، می‌گویند که راه حل آنی و کوتاه مدت برای کم‌بود گاز مایع، این است که ذخایر استراتژیک افزایش یابد.
انجنیر عظیمی می‌گوید: «ظرفیت ذخایر استراتژیک گاز زیاد شود، در خصوص کاهش قیمت گاز، ارزان‌ترین گاز در ماه حمل ثور و جوزا وجود دارد. دولت باید در این سه ماه، گاز زیاد خریداری کند. در حالی که در فصل تابستان قیمت گاز بسیار ارزان است؛ اما در زمستان دو برابر تا سه برابر می‌شود. با خرید گاز ما می‌توانیم گاز ذخیره کنیم و در وقت نیاز از آن استفاده کنیم.»