اشاره:
فیروزالدین فیروز، وزیر پیشین صحت عامهی افغانستان است. او چندی قبل از سمتاش برکنار شد و اخیراً، ادارهی عالی بازرس ریاستجمهوری، او را به اتهام فساد در استفاده از بودجهی کرونا به دادستانی کل، معرفی کرده است. روزنامهی صبح کابل، گفتوگویی را در این مورد با او کرده است.
صبح کابل: چه چیزی سبب شد که از یک وزیر محبوب به یک وزیر متهم به فساد تقلیل پیدا کنید؟
فیروزالدین فیروز: انشالله که تا هنوز هم چنین چیزی ثابت نشده است که گویا من یک فرد مفسد بوده باشم؛ اما در هر صورت، حکومت میخواست ما را مفسد جلوه بدهد. در جریان پنج – شش سال اخیر هم کوششهای ارگ این بود که به نحوی یک دلیل و یا بهانهای پیدا کند تا بتواند دامن ما را لکهدار بسازد؛ اما الحمدالله که نتوانست. این بار هم کوشش کردند؛ اما تا هنوز ثبوت یا سندی که گویا ما در فساد بوده باشیم، وجود ندارد. تنها در حد اتهام است. اینها از همان قدرت و امکاناتی که در دست دارند، استفاده میکنند. ادارهای که همین گپ را زده است، یک ادارهی فراقانونی است. این اداره یک ادارهی مستقل نیست؛ به همین دلیل خواستند که ما را متهم به فساد کنند؛ اما از خود مطمئن استیم. دوم؛ این که برای اتهام شان، هیچ گونه دلیل و برهان ندارند که ما را متهم بسازند. تنها اعلام کردند که چنین است.
صبح کابل: خبرگزاری پژواک بهصورت مستند از دزدی و فرستاده شدن دستگاههای تنفسی به پاکستان در زمان وزارت شما گزارش نشر کرده است. شما این را فساد نمیدانید؟
فیروزالدین فیروز: همین مسأله هم عملا یک توطئه بود. دیدید خود همین ادارهای که ما را متهم ساخته بود، دوباره رسما اعلام کرد که هیچ نوع دستگاهی به بیرون از افغانستان، قاچاق نشده است و تمامش موجود است. مسألهی قاچاق دستگاهها هم خودش یک اتهام بود که خواستند بالای ما وارد کنند؛ اما خدا شرماند شان و از طریق خود شان دوباره اعلام شد که چنین قضیهای وجود ندارد.
صبح کابل: سندهای زیادی از ولایات منتشر شده است که حیف و میل را در بودجهی کرونا نشان میهد؛ شما چه برنامهای برای درست مصرف کردن بودجهی کرونا داشتید و از خود تان چطور در دادستانی دفاع میکنید؟
فیروزالدین فیروز: بودجهای که برای کرونا در زمان وزارت شخص خودم، اختصاص داده شده بود، ۱۵ میلیون دالر بود. از ۱۵ میلیون دالر، حدود ۱۱ میلیون آن، توسط ادارهی تدارکات ملی مستقیماً تدارک دیده و مصرف شد که شامل خریداری تجهیزات طیبی میشد. حدود سه میلیون دالر به ولایتها فرستاده شد؛ جمع پولی که دولت به ولایتها فرستاده بود. متباقی یک میلیون دالر دیگر به وزارت صحت عامه مانده بود. برای مصرف این یک میلیون دالر، نیز برنامهی منظمی ریخته شده بود. در قسمت چگونگی مصرف این بودجه، اسناد و همه چیز موجود است. بنابراین چنین چیزی که بتواند ما را به اصطلاح متهم به فساد کند، وجود ندارد. صادقانه بگویم، در زمانی که بحران بود، در زمانی که مردم ترس داشتند، نه کسی جرأت تصمیمگیری داشت و نه کسی جرأت اجراآت؛ اما نتایجی را که فعلا مشاهده میکنیم، کرونا پیامدهایش به مراتب نسبت به سایر کشورها، خوبتر است. تأثیرات منفیاش کمتر بود. تلفات نیز کمتر بوده است. خود همین مسأله، یک تصمیم، یک اراده و یک اجراآت سالم کار داشت.
صبح کابل: شما در جریان صحبتهای تان پس از این برکنار شدید گفتید که دولت فعلی، غرق در فساد است؛ به همین دلیل چند فرد مظلوم و بدون واسطه را محکوم کرده است. شما هم دستگاه دولت را محکوم به فساد کرده اید، اگر مشخص کنید این فساد در کدام ادارات مشخص وجود دارد؟
فیروزالدین فیروز: بلی این مسأله هم برای همه مشخص و معلوم شد که همین اداره «ادارهی بازرس ریاستجمهوری»، اول تصمیم بر این داشت تمام پولهایی که برای کرونا در تمام پروژهها، مثلا در پروژهی نان بود و در ولایایات بود، همین اداره باید میرفت و صادقانه بررسی میکرد. متأسفانه همین هم یک خودغرضی بود که آمدند و تنها وزارت صحت عامهی افغانستان را ارزیابی کردند؛ آن هم ارزیابی ناقص، غیر تخصصی، غیر عملی و بدون هیچ سندی که مهر تأیید بر موجودیت فساد بزند. این اداره، سند مؤثقی را ارائه کرده نتوانست. فساد در خود ارگ است. فساد در وزارت مالیهی افغانستان است؛ همین وزیر مالیه که فعلا نیست، فرار کرده است. آیا کسی پرسان کرد که کجا است؟ همین مسائل خود دلالت بر این میکند که کسی زور را گرفته نمیتواند و یا کسی که از خود شان است، او را غرض نمیگیرند. چند تا بیچاره را به خاطر این که جامعهی جهانی را گپ بدهند و اذهان عامه را به سوی دیگر بکشانند متهم میکنند. به همین خاطر چند نفر را متهم کردند که هیچ مشکلی نداشتند و خدمتگذار بودند، در شرایط بسیار بد به مردم رسیدگی کردند. نتایج کار شان هم برای تمام مردم معلوم و مشخص است.
صبح کابل: چرا وقتی در آن دستگاه بودید از فساد یاد نکردید. چرا همه تا زمانی که در حکومت کار میکنند از کارکردها تعریف دارند؛ اما وقتی برکنار شدند و یا به دادستانی معرفی شدند، تغییر میکنند و دستگاهی را که در آن سالها کار کرده و از امکاناتش استفاده کرده متهم به فساد گسترده میکنند؟
فیروز الدین فیروز: اگر پرسش تان متوجه شخص خودم باشد، خودم تا زمانی که در دولت افغانستان وظیفه داشتم، هیچ وقتی چیز خوب و یا خراب دولت را توصیف نکردم؛ به همین دلیل بود که از ابتدا رابطهی خوبی با دولت نداشتم. در تلاش تخریبم بودند؛ زیرا همیشه از جملهی منتقدان بودم. دوم؛ همیشه در صحبتهای خودم میگفتم و تکرار نیز میکنم که بدترین دوران من، دوران وزارتم بود. از همین خاطر بود که رسما اعلام کردم که دیگر نمیخواهم در این حکومت هیچ نوع دستآورد و یا فعالیت داشته باشم. در دوران وزارت، نیز منتقد حکومت بودم و حال نیز استم.
صبح کابل: شما گفتهاید که حدود شش سال است از طرف برخی حلقات تهدید میشدید؛ اگر لطف کنید و بگویید که این افراد کیها اند؟
فیروزالدین فیروز: در پنج-شش سال اخیر که مسؤولیت وزارت صحت را داشتم، ریاستجمهوری، حداقل ماهی یک بار برای ما یک هیأت تعیین میکرد. هیأتی که بیاید از اجرأت مالی و اداری وزارت، نظارت کند. در همین مدت بیش از ۱۰۰ هیأت برای ارزیابی و بررسی آمد. مسؤولیت این هیأت نیز این بود که بیاید و یک نقطهی منفی را پیدا کند و بلاخره کاری میکردند که با قدرت و جرأت اجراآت لازم را انجام داده نتوانیم.
صبح کابل: مشخصا کیها به بودجهی کرونا دستبرد زدند و به جرم خیانت از طرف رییسجمهور تقدیر شده اند؟
فیروزالدین فیروز: به صورت کلی، اجراآت حکومت، اجراآت دوگانه است. بالای یک فرد، قانون تطبیق میشود، بالای فرد دیگر اما نمیشود. افرادی که بیواسطه و بیچاره است. همیشه بر سر آنها یک هیأت ارزیابی گماشته میشود؛ اما افرادی که مستقیما با ریاستجمهوری در ارتباط استند، یا از آن طریق مقرر شده بودند، ولو هرگونه فسادی که انجام داده باشند، هیچ وقت نه ارزیابی و نه تحقیقی از آنها صورت میگیرد. به گونهی مثال: «در وزارت مالیهی افغانستان، ما هیچ وقت ندیدیم که کسی رفته باشد و ارزیابی صورت گرفته باشد؛ اما در وزارت ما، چون منتقد حکومت بودم و از یک دسته دیگر تعیین شده بودیم، بارها هیأت ارزیابی فرستاده شد». با وزیر پیشین مخابرات نیز چنین رویهای که با ما شد، با آنها هم صورت گرفت. در کل وزارتهایی که از سوی داکتر عبدالله معرفی شده بود. یک نمونهی دیگر، چه وقت رفتند و شهرداری کابل را برای توزیع نان خشک در جریان کرونا مورد بازپرسی قرار دادند.؟
صبح کابل: در صدایی که از شما نشر شد، پنجشیری بودن ر ا جرم پنداشتید؛ آیا علیه پنجشیر در دستگاه حکومتی توطئهی مشخصی جریان دارد؟
فیروزالدین فیروز: در نخست کوشش بر این است که نشان بدهند گویا کل شان مفسد استند. کل شان دزد استند و هیچ کدام شان به این ملک صادق نیستند. در حالی که در مجموع، تمام ما مجاهدین افغانستان خصوصا کسانی که از ولایت پنجشیر بودند، برای آزادی و دفاع از این وطن، همیشه قربانی دادند. همیشه تلاش کردند که این وطن را نجات بدهند. کوشش آنها بود که حال اینها حکومت میکنند. درست است که در این اواخر یک تعداد خرابی در بین مجاهدین هم بوده، یک تعداد مفسد در میان شان موجود است. کسانی بودند که خلاف قانون اجراآت کردند، کسانی بودند که دزد بودند. این را هم میپذیریم؛ اما به معنای این نیست که تمام این مردم مفسد استند. تمام این مردم، وطن را دوست ندارند. یک تعداد حلقات موجود بود در بین شان که هم فساد کردند و هم بدبختی کردند؛ اما اکثر مجاهدین، مردمانی بودند که همین اکنون نان خشک هم ندارند.
صبح کابل: شما به دادستانی معرفی شدید؛ فکر میکنید این یک کار سیاسی است ؟
فیروزالدین فیروز: بدون شک، مسئلهی فسادی که بالای ما تحمیل کردند، یک توطئهی سیاسی بود. به چند دلیل:
اول؛ قرار است در همین نزدیکیها، یک نشست شاید به خاطر افغانستان، دایر شود و یکی از توقعات جامعهی جهانی برای کمک پول این است که دولت افغانستان در برابر فساد، مبارزه کند. اینها به خاطری که بهانهای برای جامعهی جهانی داشته باشند، که « اینه یک چند وزیر، چند بلندرتبه، یا اینه علیه فساد مبارزه کردیم.»، اول این بهانه را پیش کردند.
مسألهی دوم؛ به دنبال این استند تا به نحوی کسانی که از این منطقه «پنجشیر»، استند و یا کسانی که به جهاد رابطه داشتند، آنها را بدنام بسازند. به همین دلیل میگویم که این اداره غیر مستقل و فرا قانونی است.
صبح کابل: اگر ثابت شد و اسنادی وجود داشت که واقعا شما در فساد دست داشتید؛ آنگونه که ادعا میشود، بعد چه کار میکنید؟
فیروز الدین فیروز: در صورتی که ثابت شود ما مفسد استیم، ما بیکاره استیم و یا ما به این مردم خدمت نکردیم، برعلاوه سوءاستفاده کردیم، ما آمادهی هر گونه حساب و جواب استیم و انشالله که هیچ چیزی موجود نیست تا ثابت کند که ما فساد کردیم. باز هم تأکید میکنم، در صورتی که بوده باشیم، باید محکوم شویم.
صبح کابل: شما به عنوان فردی که سالها است در سطوح رهبری وزارت صحت قرار داشته اید و باری لقب بهترین وزیر صحت جهان را نیز اخذ کردید، سکتور صحت را چگونه ارزیابی می کنید؟
فیروزالدین فیروز: سکتور صحت افغانستان در بخش کرونا، کارهایی را که انجام داده، قابل قدر است. به دلیل این که ما نتایج منفی کرونا را مشاهده کردیم در جهان و کشورهای همسایهی ما. اما الحمدالله وضعیت کرونا و مبارزه با کرونا در افغانستان، خصوصا در بخش صحت کار بسیار خوب انجام شده است. کار مؤثر بود. توانست مردم را نجات بدهد و شیوع مرض در افغانستان کم شود؛ اما به این معنا نیست که هنوز کم شد و یا دوباره برگشت نکند.
درست است که سیستم صحی ما یک سیستم وابسته است. کشوری که پول کمک میکند، ملاحظه و حرف خود را هم دارد. هنوز این سیستم نمیتواند صددرصد نیازمندی مردم را مرفوع کند. به دلیل این که فی نفر سالانه ۵ دالر پولی است که به سکتور صحت تخصیص داده شده است. بر این که سکتور صحت افغانستان بتواند سر پای خود ایستاد شود و تمام نیازمندیهای مردم را رفع کند، زمان نیاز است. باید دولت خودش توانمندی پیدا کند که منابع به دست بیاورد و آنهم منابعی که بتواند کافی باشد. کشورهای دیگر توجه شان به سکتور صحت و معارف بیشتر از هر سکتور دیگر است؛ اما در افغانستان برعکس است.
صبح کابل: چقدر کرونا مرگبارتر از این چیزی بوده که تا حالا بیان شده است ؟
فیروز الدین فیروز: خوب آمار و ارقامی را که وزارت صحت هر روز ارائه میکند، چیزی است که تنها مردم مراجعه میکنند؛ افرادی که تست میشوند یا افرادی که به مراکز صحی مراجعه میکنند؛ اما تعداد واقعات زیاد است. مردم بیشتر از این چیز آسیبپذیر شدند.
صبح کابل: وزیر جدیدی که به جای شما آمد، چه برتری از شما داشت که شما نداشتید؟
فیروزالدین فیروز: بیشتر مقرریها در افغانستان، مقرری های سیاسی است و کسانی که در کمپاینها بودند یا افرادی بودند که در کمپاینهای انتخاباتی نقش داشتند. بنابر این، دولت مجبور بود که بر آنها سهم بدهد و سهمیهی وزارت صحت عامه به آقای استاد عطامحمد نور رسیده و استاد عطا، همین شخص را معرفی کرده است.
صبح کابل: یعنی محمدجواد عثمانی در نتیجهی سهمیهای که در انتخابات بود، به عنوان وزیر انتخاب شده است؟
فیروزالدین فیروز: دقیقا! ممکن است که این شخص در کمپاینها بوده باشد و یا نه؛ اما کسانی از تیم انتخاباتی رییسجمهور غنی، حمایت کردند که استاد عطا از جملهی همین افراد بود و سهم استاد عطا که وزارت صحت بود، آقای عثمانی را به عنوان وزیر صحت تعیین کرد.
صبح کابل: حرف آخر تان وزیر صاحب؟
فیروزالدین فیروز: پیام ما این است که ما همیشه آماده به حسابدهی استیم و هر مرجعی که صادقانه و عادلانه ارزیابی کند، ما آماده استیم و از هیچ نوع حسابدهی ترس نداریم. دل ما به این وطن میسوزد و ما از موقف خود هیچ وقت سوء استفاده نکردیم. ما افراد عادی در افغانستان استیم. هیچ گونه فسادی صورت نگرفته است.
