گزارشگران: احمد مصدق خلیق و طاهر احمدی
در مقابل درب ریاست مهاجرین کندز، چشمم به دختری میافتد که از شدت سرما به خود میلرزد و هیچ توجهی به ازدحام اطرافش ندارد. نامش نسیمه است و در اولین جملاتش میگوید که شب نان نخورده و گرسنه است! نسیمه با پدرش -نجیبالله- برای دریافت کمک به ریاست مهاجرین این ولایت آمده است. پدر نسیمه میگوید که باشنده ولسوالی امام صاحب کندز و به دلیل شدت گرفتن جنگ، با خانوادهاش به مرکز این ولایت پناه آورده است. او اضافه میکند که در جنگ دار و ندارش را از دست داده و خانهاش سنگر طالبان شده است.
کندز یکی از ناامنترین ولایتها در شمالشرقی کشور است؛ شعلههای جنگی که همواره در این ولایت روشن بوده، چندی شده که شدت بیشتری یافته است. شدت یافتن جنگها و حوادث طبیعی در این ولایت، باعث شده که هزاران خانواده از خانههایشان بیجا شده و به مرکز این ولایت پناه بیاورند. حمیدالله یکی دیگر از بیجاشدگانی که از روستای شورهخاک، از حومههای شهر کندز در اثر شدت یافتن خشونتها، همراه با خانوادهی ششنفریاش به مرکز کندز پناه آورده است. حمیدالله میگوید که شب و روزش را در یکی از مکاتب این ولایت میگذراند، شب و روزی که بهسختی میگذرد و کودکانش از شدت گرسنگی و سرما نمیتوانند بخوابند. او که از دوام خشونتها در کندز خسته شده، از طرفهای درگیر میخواهد هرچه زودتر روی آتشبس توافق کرده و به خشونتها پایان دهند.
محمد یوسف ایوبی، رییس شورای ولایتی کندز، به روزنامهی صبح کابل میگوید که از پنج ماه به اینطرف وضعیت امنیتی این ولایت بهشدت خراب شده است. به گفتهی آقای ایوبی، در اثر سقوط ولسوالی دشتارچی این ولایت، حدود ۴۵۰ خانواده مجبور به ترک خانههایشان شدهاند. همچنان با سقوط ولسوالی امام صاحب کندز، سه هزار خانواده از قریههای؛ جُلبیگم، قرهبید، دهقانقشلاق، اسماعیل قشلاق، استارلینگ، نوآباد شهر، نوآباد دامالله، قرغانتپه، روضه مبارک و … بیجا شده و اکنون خانههایشان سنگرهایی برای طالبان است که از آن با نیروهای امنیتی این ولایت میجنگند. او همچنان میافزاید که حدود ۱ هزار و ۲۰۰ خانواده از ولسوالی خانآباد این ولایت و حدود یک هزار خانوادهی دیگر از نوحی اطراف شهر کندز بیجا شدهاند.
رییس شورای ولایتی کندز، وضعیت زندگی بیجاشدگان را رقتبار خوانده و وضعیت امنیتی کندز را وخیم تعریف میکند؛ طوری که شاهراههای داخل این ولایت در کل ناامن و زیر تهدید است. او در مورد افزایش ناامنیها در این ولایت میگوید که ساحهی زیر کنترل دولت در این ولایت روزبهروز تنگتر میشود؛ به نحوی که همین روزها جنگجویان طالبان در نیمکیلومتری دفتر ولایت حضور دارند.
آقای ایوبی وضعیت امنیتی کندز را در مقایسه به سالهای قبل بدتر دانسته میگوید که به دلیل مقرر شدن اشخاص بر اساس سلیقه در رأس ادارات؛ بهخصوص بخشهای امنیتی این ولایت و ناآشنایی آنها با ساحه و وضعیت کندز، این ولایت ازلحاظ امنیتی در وضعیت بدی قرار گرفته است.
ناامنی کندز از دیرباز به اینسو تا جایی سر زبانها افتاده بود که میگفتند؛ اگر میخواهی کندز برو؛ وضعیت این روزهای کندز نیز اینگونه است. حضور طالبان و خشونتشان در کندز نهتنها که همهوقت از باشندگان این ولایت کشته و زخمی میگیرد، بلکه شمار زیادی از باشندگان ولسوالیهای مختلف این ولایت را به ترک خانههایشان ناچار کرده است. آنهایی که خانههایشان را ترک کردهاند، در مرکز کندز نیز شرایط خوبی برای زندگی ندارند و در مکانهای موقتی با امکانات اندک، به سخی برای زنده ماندن مبارزه میکنند.
در همین حال رضا باهر معاون سخنگوی وزارت مهاجرین و عودت کنندگان میگوید که از آغاز سال جاری تا تاریخ ۱۵ دلو، ۱۵ هزار و ۱۸۸ خانواده در کندز از خانههایشان بیجا شده که دلیل بیجا شدن بیشتر از ۸۰ درصد آنها، افزایش خشونتها در این ولایت بوده است. آقای باهر میافزاید که ۹ هزار و ۶۰۰ خانواده، از بیجاشدگان سالهای قبل در این ولایت وجود داشت که اکنون حدود ۲۰ هزار از خانوادههای بیجا شده، در حالت بیجاشدگی بسر میبرد. او همچنان در قسمتی از سخنانش میگوید که بیجا شدگان امسال، از ولسوالیهای اچین، علیآباد، خانآباد و چهاردره بیجا شدهاند که از مجموع بیجا شدهها، ۱۴ هزار آنها توسط ریاست امور مهاجرین کندز کمک شده است.
اگر متوسط نفوس هر خانواده را ۶ نفر در نظر بگیریم، ۱۲۰ هزار مرد، زن و کودک اکنون در این ولایت در حالت بیجاشدگی بهسر میبرند که از آن میان ۸۴ هزار تن آنها کمک دریافت کردهاند.
از سوی دیگر، محمد کریم کریمی، رییس مبارزه با حوادث کندز، وضعیت بیجا شدگان این ولایت را، بهخصوص در فصل سرما بحرانی خوانده و اضافه میکند که ادارهی مبارزه با حوادث این ولایت تا اکنون در حد توان، به آسیبدیدگان جنگها کمک کرده است.
آقای کریمی از نبود امنیت، نبود تشکیل کافی و نبود تجهیزات مدرن در بخش مدیریت حوادث طبیعی، بهعنوان چالشهای فراروی ریاست مبارزه با حوادث کندز در سال جاری یادآوری کرده، میافزاید که این اداره هنوز از نبود تشکیل کافی، نبود ساختمان اضافی و گدام برای ذخیره مواد غذایی و غیر غذایی و نداشتن معاشهای امتیازی برای کارمندان، آسیبپذیر است.
بااینحال، عبدالستار میرزکوال، والی کندز، ضمن تأیید افزایش جنگها در کندز از آمادگیهای لازم برای بیجاشدگان این ولایت خبر میدهد. او میگوید: «همزمان با شروع شدن دور دوم گفتوگوهای صلح، طالبان جنگ را در این ولایت افزایش دادهاند که باعث بیجا شدن، حدود ۱۰۰ فامیل شده است.» آقای میرزاکوال میافزاید که اخیراً کمیتهی ویژهای را برای هماهنگی با ریاستهای مربوطه و موسسات کمککننده، برای توزیع کمکها به بیجاشدگان تشکیل دادهاند.
در همین حال، انعامالدین رحمانی، سخنگوی فرماندهی ولایت کندز، با قناعتبخش خواندن وضعیت امنیتی شهر و پیرامون شهر، اظهار میکند که گاهگاهی در بعضی ولسوالیهای این ولایت، طالبان تحرکاتی انجام میدهند. آقای رحمانی میافزاید که جنگهای دوامدار و غیر چریکی که باعث بیجا شدن خانوادهها شود، در هیچ نقطهی کندز نبوده، مردم خانههایشان را رها میکنند؛ چون از اعمال و خشونتهای طالبان علیهشان خسته شدهاند.
سخنگوی فرماندهی کندز با آنکه سنگر شدن خانههای تعدادی از باشندگان کندز را بهدست طالبان میپذیرد؛ اما وضعیت امنیتی فعلی این ولایت را در مقایسه به سالهای پیش، بهتر میداند.
با اینهمه، جنگ تنها پدیدهی نیست که شماری زیادی از خانوادههای کندز را مجبور به ترک خانههایشان کرده است. حوادث طبیعی نیز باعث بیجا شدن تعدادی از باشندگان این ولایت شده. ریاست مبارزه با حوادث ولایت کندز میگوید که بستههای کمکی به ارزش ۱۰ میلیون افغانی را که مواد خوراکی و بهداشتی را در خود دارد، به آنهایی که به دلیل حوادث طبیعی بیجا شدهاند، توزیع کرده است.
آقای کریمی با آنکه از توزیع کمک به بیجا شدگان حوادث طبیعی خبر میدهد؛ اما جزییات بیشتری در زمینه نمیدهد.
بیجاشدگان کندز میگویند که در وضعیت نامناسبی زندگی میکنند و خشونتها همهی داشتههایشان را گرفته است. در حالیکه آنان بهسختی شب و روزشان را میگذرانند، جنگ هنوز جریان دارد و هرروز، دهها خانوادهی دیگر به جمعشان اضافه میشود.
