موضوعی که در شمارهی پیش از آن سخن گفته شد، مسألهی روشها و سِنخهای برقراری ارتباط بود. ما چهار سنخ رفتار را معرفی کردیم که افراد وقتی در تعامل و ارتباط با دیگران قرار میگیرند از آنها استفاده میکنند. امروز از روش پسندیده و سالم جرأتورزی بیشتر صحبت خواهیم کرد.
جرأتورزی چگونه رفتاری است؟ روانشناسان، رفتار جرأتمندانه را بيان مناسب و صادقانهی افكار و احساسات بدون احساس اضطراب میدانند؛ به طوری كه از نظر اجتماعي مناسب باشد و احساسات و آسايش ديگران نيز در نظر باشد. جرأتمندي همچنين شامل دفاع فرد از حقوق خود است، به شكلي كه حقوق ديگران پايمال نشود.
وقتی ما روش ارتباطی غیر جرأتمند داشته باشیم، نمیتوانیم در موقعیتهای ارتباطی و اجتماعی رفتار مناسبی داشته باشیم و از منافع و حقوق خود به شکل سالمی دفاع کنیم که این مسأله منجر به مشکلاتی از جمله افسردگي، رنجيدگي، ناكامي، انفجار خشم یا اضطراب و بهدنبال آن اجتناب و دوری کردن، ضعف در روابط بين فردي، مشكلات جسماني، مشكلات مربوط به فرزندپروري خواهیم شد و بالعکس اگر جرأتورز باشیم، اولا مانع از پايمال شدن حقوق خود میشویم، تقاضاهاي نامعقول ديگران را رد میکنیم، میتوانیم از ديگران درخواستهاي منطقی و معقولي داشته باشیم، با مخالفتهاي غیرعاقلانهی ديگران رفتار درست و مؤثري داشته باشیم و در عین حال حقوق ديگران را به رسميت میشناسیم و آن را مراعات میکنیم، با رفتار مناسب خود رفتار ديگران را در برابر خودمان تغيير میدهیم، از رفتارهای پرخاشگرانه و غيرضروري خودداري خواهیم کرد.
در مجموع، در هر مورد و موقعیتي با اعتماد به نفس و آزادانه عقیده، نظر و خواست خود را مطرح میکنیم.
و اما سوال مهمی وجود دارد که چرا افراد نمیتوانند جرأتمند باشند؛ یعنی موانع و مشکلات جرأتورزی چی است؟ از موارد زیر کدام موارد در مورد شما صحیح است؟
۱- ترسی از دست دادن روابط يا آسيبزدن به رابطه با فرد مقابل.
۲- احساس گناه در مورد نه گفتن و رنجيدن يا ناراحت شدن ديگران.
۳- اعتقاد به اينكه اگر درخواست ديگران را قبول نکنیم آدم بد و خودخواهي استيم.
۴- اعتقاد به اينكه هميشه بايد ديگران را از خود راضي و خوشحال نگهداريم.
۵- اعتقاد به اينكه خوب نيست كه خواستههاي خود را بر خواستههاي ديگران ترجيح دهيم.
۶- اعتقاد به اينكه اگر كسي چيزي گفت يا كاري كرد كه باعث ناراحتي ما شد، نبايد چيزي بگوييم و اگر اين كار ادامه پيدا كرد، بهتر است فقط سعي كنيم از او فاصله بگيريم.
در ادامه میخواهیم برخی از نکاتی که در ابراز وجود و جرأتورزی مهماند را توضیح دهیم.
نخست، خودابرازی غیرکلامی اهمیت دارد. جرأتورز بودن، فقط محدود به این نیست که چه بگوییم، بلکه چگونگی گفتن نیز مهم است. حتا اگر پاسخ کلامی جرأتورزانهای بدهیم؛ اما پاسخ جسمی و بدنی ما جرأتمندانه نباشد، حرف ما پذیرفته نمیشود.
رفتار غیرکلامی افراد جرأتورز به این شکل است
۱) ثابت و مستقیم می ایستند و مستقیما به صورت فرد مقابل نگاه میکنند و در همان حال تماس چشمی را ادامه میدهند.
۲) با مخاطب با صدایی یکنواخت و به قدر کافی محکم حرف میزنند.
۳) روان صحبت کنید(بدون شرمندگی، خجالت، همراه با اطمینان و اعتماد).
موانع غیرکلامی در رفتار جرأتمندانه و تأثیرگذار
نداشتن تماس چشمی، به پائین یا اطراف نگاه کردن، خجالت کشیدن در هنگام صحبت کردن، با صدای خیلی ترسیده و آرام حرف زدن.
از طرفی دیگر رفتار پرخاشگرانه این رفتارها را شامل میشود:
به سمت جلو آمدن و با چشمان خیره نگاه کردن، اشاره کردن با انگشت به دیگران، کوبیدن در، گره کردن مشتها و تکان دادن سر.
نکتهای که در پایان بهتر است از به آن اشاره شود، بلندی و لحن صدای ما است چرا که تأثیر زیادی در ابراز وجود و رفتار جرأتورزانهی ما دارد. طرز استفاده از صدا در برقراری روابط موثر، بسیار مهم است. بنابراین توصیه میشود:
۱- روان و بلند صحبت کنید و قاطعیت خود را در صدایتان به نمایش بگذارید.
۲- مراقب باشید صدایتان ضعیف نبوده و حالت ترس و التماس به خود نگیرد.
۳- سرعت حرف زدنتان را نیز کنترل کنید. افرادی که دچار اضطراب میشوند خیلی سریع صحبت میکنند و این از قاطعیت کلام آنها میکاهد و میدان را برای رقیب باز میکند.
۴- صریح ، آشکار، دقیق و محکم سخن بگویید. میتوانید بلند صحبت کردن همراه با قاطعیت را در تنهایی تمرین کنید.
