چگونه است که تنهایی
قُرص ماه را بزرگتر میکند
تنهایی
تنهایی
این را بلندترین شاخه خوب میفهمد.
رضا بروسان
کاج، درخت همیشه سبز. نوع درختی از خانواده مخروطیان است که برگهای دایمی دارند. کاجها به ترتیب در شاخههای دانهداران، بازدانگان و مخروطداران قرار دارند.
دانهی کاج، دانهی بالدار است که به وسیلهی قسمت بالمانندی، همزمان با باد به حرکت درمیآید و تولید می شود. کاجهای بلندِ تنها، برگهای سوزنی و باریکی با پوشش ضخیم و چرب بیرونی دارند. این لایه از تبخیر آب جلوگیری میکند. به همین علت است که برگهای اینگونه از درختان، چندین سال عمرمیکنند. وقتی این برگها می ریزند، بلافاصله برگهای تازهای به جای آنها میرویند و شاخههای این درختان هیچ گاه لخت نیستند.
کاجها لانهی هیچ پرندهای نیستند. ایستادهاند تنها و مقاوم. بهار شکست ناپذیری در آنها زنده است و میتوانند یک صبح زیبا با کولهباری از خستگی به عابرانی که از کنارشان میگذرند، بی هیچ منتی سایه بیاندازند.
بیشتر کاجها در خاک اسیدی رشد میکنند و به شدت به وسیلهی انسانها مورد بهرهبرداری قرار میگیرند و اغلب توسط حشرات و قارچهای مختلف مورد حمله قرار میگیرند. به خاطر این عوامل، گونههایی از کاجها بهعنوان گیاهان در معرض خطر انقراض نیز فهرست شدهاند؛ اما این درخت محبوب و زیبا مضرات شایانی به محیط زیست وارد میکند.
دلایل علمی مضر بودن کاجها
- عدم تطابق با محیط زیست موجود در یک جغرافیا. در ابتدای بهار که درختان برگریز هنوز برگ ندارند، نور خورشید بیشتر به خاک میرسد. دمای خاک گیاهان علفی و میکروارگانیسمها بهسرعت افزایش مییابد، خاک غنی میشود و در مدت کوتاهی محیط زیست کوچکی پای درختان بهاری تشکیل میشود که بقای جنگل را تضمین میکند؛ اما پای درختان سوزنیبرگ (کاج) همیشه تاریک و سایه است و میکروارگانیسمها و گیاهان کوچک، بهخصوص افزایشدهندگان نایتروجن خاک، فرصت رشد بهاری پیدا نمیکنند.
۱: برهم خوردن تعادل نایتروجن. این گیاهان تعادل نایتروجن خاک را بهشدت بههم میزنند؛ و خاک شروع به اسیدی شدن میکند.
۲: برهم خوردن تعادل آب؛ درختان سوزنیبرگ مخصوص مناطق کمآب و خشکاند، این گیاهان نه تنها برای زنده ماندن در مناطق خشک تطابق یافتهاند، بلکه آبوهوا را حتا خشکتر نیز میکنند. میزان آبی که این درختان از زمین جذب میکنند، بهاندازهی درختان پهنبرگ است؛ در حالی که میزان آبی که بهصورت تعریق به هوا پس میدهند، بسیار کمتر است.
۳: درختان کاج، آکسیجن کم تولید میکنند و مانند دیگر درختان هوا را تصفیه نمیتوانند که این عامل به وجودآورندهی آسم و آلرژیهای فصلی است.
۴: به دلیل موجودیت مواد سمی در برگهای درختان کاج، هیچ پرندهای در آن لانه نمیکند.
۵: از میان رفتن تنوع جانوری؛ سوزنیبرگها برای گردهافشانی نیاز به حشرات ندارند بنابراین غذایی هم برای حشرات گردهافشان تولید نمیکنند.
۶: برهم خوردن تعادل هوموس؛ درختان پهنبرگ هر سال با خزان کردن، مقدار زیادی مواد غذایی، به خاک محل زندگی خود باز میگردانند که با تجزیه شدن به کودی مناسب و مفید برای بقای جنگل تبدیل میشود؛ اما سوزنیبرگها نهتنها خزان نمیکنند بلکه وجود رزین، تربانتین و دیگر متابولیتها، مانع تجزیهی مواد اندک پسمانده از مخروطیان میشود، موادی که تجزیهنشده میمانند و اسیدی میشوند.
در همین حال آقای کاظم همایون، رییس محیط زیست ولایت کابل میگوید که، تقریبا ۳۰ تا ۳۵ درصد ساحهی سبز کابل را درختان کاج تشکیل میدهد و به دلیل تولید زیاد هایدروکاربنها نمیتوانند آب بارانها را در خود شان ذخیره کنند و به عنوان یک آلودهکنندهی ثانوی عمل میکنند.
مورد عجیب در نیوزیلند!
دولت نیوزیلند، میلیونها دالر صرف مبارزه با مخروطیان خودرو در این کشور کرده است؛ درختان مخروطی مهاجمی که در وضعیتی مانند ایران و برزیل، سالها پیش به نیوزیلند برده شدهاند، تنوع زیستی و طبیعت بکر این کشور را به شدت تهدید میکنند و گیاهان بومی را در معرض انقراض قرار میدهند. هیچ گیاهی بنا بر بارانهای اسیدی کاجها نمیتواند زیر سایهی آن رشد کند.
در همین حال، کارشناسان منابع طبیعی، کاشت درخت کاج را، نوعی خیانت به محیط زیست نیز میدانند.
