نویسنده: خیرالدین رحمانی
کتاب «تنها در کنار هم» که در دو بخش و چهارده فصل در سال ۲۰۱۱ به چاپ رسید، یکی از پرفروشترین کتابها در بخش تاثیر فنآوری بر زندگی روزمره است.
شری تورکل در این کتاب خود مینویسد که بار هیجانی فضای دیجیتال بالا است؛ افراد از حیات دیجیتال به مثابهی جایی برای امید حرف میزنند؛ جایی که اتفاق جدید برای شان رخ خواهد داد. در گذشته باید منتظر صدای پستچی میماندیم که با ارابه، پای پیاده یا خودروی باربری اش میآمد. اکنون در میانهی سکوت، ایمیل، پیامک و پیامهای مان را چک میکنیم.
به باور نویسندهی این کتاب، در زندگی اجتماعی با هم هستیم؛ ولی انتظارات مان از یکدیگر چنان کاهش یافته اند که مطلقا احساس تنهایی میکنیم و خطری دیگر نیز وجود دارد: دیگران را همچون اشیایی ببینیم که در دسترس ما استند و البته فقط به دنبال بخشهایی از آنها باشیم که برای مان مفید، آرام یا سرگرمکننده اند.
همواره آنلاین
کتاب «تنها در کنار هم» واقعیتهای تاثیرات زندگی آنلاین را بر زندگی حقیقی مان به وضاحت بیان کرده. نویسنده در این کتاب همچنان نوشته است:«این روزها متصلبودن به دیگران، وابسته به فاصلههای مان از آنها نیست؛ بلکه به فاصلههای مان از فنآوریهای اجتماعی موجود بستگی دارد.»
شری تورکل همچنان در مورد این که چگونه کاربران شبکههای مجازی به دنبال ساختن هویت کاذب اند و «من» غیرواقعی خود را در این شبکهها بازتاب میدهند، مینویسد: «در جریان زندگی، هرگز از کارگاه هویت، فارغالتحصیل نمیشویم؛ بلکه هر آن با محتوایی که در دست داریم هویت مان را بازسازی میکنیم. دنیای اجتماعی آنلاین از همان ابتدا محتوایی جدید در اختیار مان گذاشتند. افراد ساده خود را دلربا، پیرها خود را جوان و جوانها خود را مسنتر بازنمایی میکردند. سادهزیستترین افراد، جواهرات پر زرق و برق به تن میکنند. در فضای مجازی، فلجها بیعصا راه میروند و شانس خجالتیها برای اغوای دیگران بیشتر شده است.
به باور نویسندهی این کتاب، معیار موفقیت خودی که در این دنیای واکنش سریع شکل میگیرد، تعداد تماسهای انجامشده، ایمیلهای جوابدادهشده، پیامهای پاسخدادهشده و طرفهایی است که با آن ارتباط برقرار کرده ایم. این «خود» بر اساس آنچه فنآوری پیشنهاد میدهد، آنچه فنآوری تسهیل میکند، تنظیم میشود؛ ولی زیر فشار فنآوری برای افزایش مقدار و سرعت کارها به یک پارادوکس میرسیم: مصر هستیم که دنیای مان روزبهروز پیچیدهتر میشود؛ اما فرهنگ ارتباطی که خلق کرده ایم، فرصت مان را برای آن که بنشینیم و بیمزاحمت فکر کنیم، کمتر کرده است.
شری تورکل مینویسد، از وضعیت جدید خود؛ از خود شیواره که حرف میزنم، منظوری دارم. این تعبیر هرچند با قدری مبالغه، بیانگر دلواپسی من است: زندگی در اتصال مدام ما را تشویق میکند که در ملاقاتهای آنلاین با دیگران تا حدی مثل اشیا (یعنی شتابان) برخورد کنیم. طبیعتا هم باید انتظار آن را داشت.
وضعیت جدید خود؛ متصل، اما غایب
تورکل دلیل روآوردن بیشتر مردم را به زندگی آنلاین احساس تنهایی عنوان کرده و افزوده است که افراد هر روز بیشتر از دیروز احساس میکنند، که بدون یک دلیل محکم حق ندارند تنها باشند و به تماسهای شان جواب ندهند. طنز تلخ ماجرا آنجا است که افراد برای حل استرسهای ناشی از فنآوری باز هم سراغ فنآوری میروند. به قول شکسپیر : «خوراک آن چیزی میشویم که غذای مان بود.»
به باور او تحقیقات آزمایشگاهی نشان میدهد که شیوهی نگاه و عمل ما در قلمرو مجازی بر رفتار مان در قلمرو واقعی اثر میگذارد.
این استاد دانشگاه امآیتی امریکا در این کتاب خود همچنان مینویسد: «همین که رایانهها ما را به یکدیگر وصل کردند، همین که ما با شبکه وصل شدیم، دیگر واقعا نیازی نبود که رایانهها را مشغول کار کنیم، آنها ما را مشغول کردند؛ انگار ما ابزار رایانهها شده بودیم.»
به باور او، در فضای آنلاین ساده همدم پیدا میکنیم؛ ولی فشارهای نمایشگری طاقت مان را میبرند. از اتصال مدام لذت میبریم؛ ولی به ندرت از توجه کامل یکدیگر بهرهمند میشویم. میتوانیم مخاطبان فوری داشته باشیم؛ ولی حرفهای مان را در قالب ژانرهای جدید خلاصهسازی جا میدهیم که جوهر کلام را تنزل میدهند.
شری تورکل نوشته است که با وجود اتصالهای مان تنهاییم؛ لذا یک معشوقهی فنآورانه را بر میگزینیم. در زندگی آنلاین ما به نحوی به دنبال شبیهسازی روابط استیم و شبیهسازی، رابطههای سادهتر از آنچه در زندگی واقعی فراهم است، ارایه میدهد؛ به تنزلها و خیانتهایی عادت میکنیم.
آدمهای واقعی تا حدی با ثبات اند؛ پس اگر رابطهای بر وفق مراد باشد تغییرات آن تدریجی است و به کندی حاصل میشود؛ اما در زندگی آنلاین، رابطهها سرعت میگیرند، فرد به سرعت از شیفتگی به دلزدگی و برعکس میرسد و هر لحظه که حتا اندکی حوصله اش سربرود به سادگی به فرد جدیدی دسترسی پیدا میکند.
اما راه برونرفت چیست؟
به باور نویسندهی این کتاب، زندگی روی صفحهی نمایش، اگر هم اعتیادی باشد، اعتیاد به فنآوری نیست؛ بلکه اعتیاد به آن عادتهای ذهنی است که به مدد فنآوری میتوانیم پیشهی خود کنیم.
آنلاین که میشویم، مطمین نیستیم با دیگران در ارتباطیم یا به ما توجهی میشود. پس با این سردرگمی تسلای خاطر خود را در اتصال بیشتر می جوییم شاید از مصاحبت و بودن با خود ما بیزار شویم.
به باور او، در شرایط کنونی تنهایی یعنی خلوت ناموفق. برای تجربهی خلوت، باید بتوانید خود تان را بیابید اگر نه فقط تنهایی را شناخته اید.
تورکل در اینجا همچنان خوشبینی از خود نشان داده و افزوده است که در دلزدگی برخی جوانان از شبکههای اجتماعی آغاز یک پسلرزه را میبینم. همچنین شاهد موج دوبارهی توجهات به سمت یوگا، مذاهب شرقی، مراقبه و آهستگی استیم.
به اعتقاد نویسندهی این کتاب، ما مسیرهای جدیدی به سوی یکدیگر مییابیم؛ اما این که خود مان را قربانی یک مادهی اعتیاد آور بدانیم، بیراهه است. با تنها راه حل خود میدانیم سراغش نمیرویم، ناامید مان میکند، باید راهی بیابیم تا با فنآوری اغواگر زندگی کنیم؛ اما آن را در خدمت اهداف مان درآوریم.
زندگی شبکهای بسیار جوان است، ما که مامایی زایمان آن بودیم خود مان را درگیر ماجراجوییهایش کرده ایم. تا اینجای قصه انسانی است؛ ولی این روزها مشکلات مان با شبکه چنان حواسپرتکن شده اند که نمیتوان از آنها چشمپوشی کرد. در نهایت ماجرا، چنان درگیر اتصالات مان شده ایم که از همدیگر غفلت میکنیم. نیازی به طرد یا تحقیر فنآوری نیست؛ بلکه باید آن را سر جایش بگذاریم.
در کل کتاب «تنها در کنار هم» روایتگر یک قوس است: «ما از فنآوری بیشتر و از یکدیگر کمتر انتظار داریم». این وضعیت ما را در کانون یک توفان تمامعیار قرار میدهد. بیتاب از فشارها به سوی اتصالهایی کشیده شده ایم که بیخطر و همواره دم دست به نظر میرسند.
نویسنده در اخیر این کتاب میگوید که ما گیر نکرده ایم برای این که نسلهای مختلف دست در دست هم پیش بروند؛ باید پیچیدگی وضعیت مان را بپذیریم. ما فنآوریهای الهامبخش و ارتقابخشی را ابداع کرده ایم؛ ولی به آنها اجازه داده ایم که ما را تنزل دهند. دورنمای عشقورزی به یک ماشین و عشقورزی با آن، چیستی عشق را تغییر میدهد. میدانیم جوانها وسوسه شده اند؛ چون اینگونه بزرگ شان کرده ایم.
او همچنان مینویسد؛ ما در بنبست نیستیم، هنوز زود است که به بنبست رسیده باشیم؛ بلکه به اعتقاد من به یک نقطهی عطف رسیده ایم؛ جایی که میتوانیم هزینهها را ببینیم و اقدامی کنیم. با کارهای بسیار ساده شروع خواهیم کرد برخی از این کارها مثل بازگشت به آداب خوب سابق اند. در راهرو با همکاران حرف بزنیم.
در تلاش برای بازپسگیری تمرکز مان به معنای دقیق کلمه، به جنگ خود مان میرویم و هر قدر هم سخت باشد، وقت آن رسیده است که دوباره به فضایل خلوت، سنجیدگی و زندگی کاملا درلحظه توجه کنیم. به آزمایشی رضایت داده ایم که سوژههای انسانی آن هستیم.
در بارهی نویسندهی کتاب:
شری تورکل، استاد همهوقت دانشگاه MIT امریکا در حوزی جامعهشناسی علم و فنآوری است. تورکل مدرک دکترای خود را در جامعهشناسی و روانشناسی شخصیت از دانشگاه هاروارد گرفته است و به طور خاص در زمینهی روانتحلیلگری تخصص دارد.
کتاب «تنها در کنار هم» آخرین کتاب در سهگانهای است که او پیرامون موضوع رابطهی انسان و فنآوریهای جدید ارتباطی نگاشته است؛ دو کتاب پیشین او در این باره عبارت اند از: «خود دوم: رایانهها و روح انسانی» در سال (۱۹۸۴) و «زندگی روی صفحهی نمایش: هویت در عصر اینترنت» در سال (۱۹۹۵) به چاپ رسید.
