نویسنده: زهرا اکبری
(تاملی بر کتاب ده فرمان در باب خانوادهی سالم)
در جامعهی کنونی افغانستان که از فضای ناسالمی برای ترویج فرهنگ خانواده برخوردار است، بدون شک فضاسازی برای ایجاد یک خانوادهی سالم از دشوارترین کارهای ممکن خواهد بود و برای چنین فضایی نیاز است تا سطح آگاهی والدین از فضای تربیتی خانواده در بالاترین سطح ممکن باشد؛ اما چون متأسفانه سطح سواد پدران و مادران در خانوادههای افغانی پایین است، نمیتوان به راحتی به یک فضای مصؤون و سالم برای خانواده دست یافت.
علی اصغر سواد کوهی، در بخشی از کتاب ده فرمان در باب خانوادهی سالم آورده است که خانوادهی سالم نيازهايي فراتر از مسكن، غذا، تحصيل و حتا امنيت جسمي و جنسي اعضاي خود را برآورده ميسازد. اعضاي خانواده به خصوص كودكان، به نوازش، در آغوش گرفتن، شنيده شدن و مورد توجه قرار گرفتن نياز دارند. ما احساسهايي داريم كه لازم است به آنها اجازه داده شود تا ابراز شده و پذيرفته شوند، چيزهايي را از دست داده و ميدهيم كه نياز داريم براي آنها سوگواري كنيم، ما به صداقت نياز داريم تا بتوانيم خود حقيقيمان را آشكار كنيم و خلاقانه زندگي معنوي داشته باشيم. خانوادهی سالم به همه اعضای خود اجازه میدهد نیازشان را برآورده کنند.
پس این گونه است که در مراحل آمادهسازی فضای سالم برای خانواده باید به چند اصل مهم در خانوادهی سالم توجه جدی داشت که این اصول عبارت از مواردی همچون آمادهسازی فضا برای دیدن و شنیدن و تصور کردن تمام اعضای خانواده، آزادی کامل در حق انتخاب و یا اندیشیدن اعضای خانواده، فضاسازی برای تصور کردن خودشکوفایی و ایفای نقشی بیانعطاف باشد و توجه به چنین مواردی در مراحل آمادهسازی فضای همگانی سالم برای خانواده میتواند به هر یک از اعضای خانواده کمک کند که در یک محیط سالم خود را رشد دهد و در یک کلیت همگی به یک فضای مناسب برای خانوادهی سالم دست یابند.
موارد زیر به دستیابی چنین فضایی برای داشتن خانواده سالم کمک میکند.
۱- ابراز صمیمیت
ازدواج بهعنوان مهمترین بخش خانواده باید در جهت صمیمیشدن باشد. این فرایند مراحل زیر را طی میکند: دوست داشتن (عشق ورزیدن)، حلوفصل اختلافها، مصالحه، تفرد و صمیمیت.
۲- مذاکره دربارهی تفاوتها
مذاکره در مورد تفاوتها وظیفهی مهمی در فرایند ایجاد صمیمیت است. برای مذاکره بر سر تفاوتها باید میل به همکاری وجود داشته باشد تا حل و فصل منصفانهی مسائل را امکانپذیر کند.
۳- ارتباط روشن و سازگار
ارتباط روشن و سازگار در صمیمیت نقشی اساسی دارد. برقراری ارتباط روشن مستلزم آگاهبودن از خود و از دیگری و نیز احترام گذاشتن به یکدیگر است.
۴- اعتمادکردن
اعتماد در اثر صداقت ایجاد میشود. ابراز صحیح احساسات، عواطف، افکار و امیال مهمتر از موافقت است.
۵- تفرد
در خانوادههای سالم، تفاوتها تشویق میشوند. منحصربهفرد بودن و تکرارنشدن هر یک از افراد خانواده، از جمله نخستین ارزشهای حاکم بر خانوادههای سالم است.
۶- انعطافپذیری
در خانوادههای سالم، نقشها باز و انعطافپذیر استند. افراد میتوانند بدون خجالت و شرمساری به تیپ و خواست خود رفتار میکنند.
۷- برآوردهشدن نیازها
خوشبخت کسانی استند که نیازهایشان برآورده میشود. خانوادهی سالم به همه اعضای خود اجازه میدهد نیازشان را برآورده کنند.
۸- پاسخگویی
خانوادهی سالم پاسخگو است؛ مسائل فردی و خانوادگی را تأیید میکند و به اتفاق برای حل آنها میکوشد.
۹- قوانین، باز و انعطافپذیرند.
قانونمندی در خانوادههای سالم به امکان بروز اشتباه توجه دارد. میتوان بر سر قوانین و باورها مذاکره کرد.
البته در نقطه یمقابل این مقوله، خانوادهی ناسالم وجود دارد که میتوان گفت خانوادههای مسألهدار مسائل خود را انکار میکنند و به همین دلیل مسائل آنها هرگز حل نمیشود. این خانوادهها همچنین پنج نوع آزادی را که برای داشتن یک خانوادهی سالم لازم است، از خود دریغ میکنند. در خانوادههای مسألهدار خلای صمیمیت وجود دارد. در واقع خلای صمیمیت، منجر به مسألهدار شدن خانواده میشود و همین امر سبب میشود، به این نتیجه برسیم که خانوادههای مسألهدار شرمزده استند؛ پدر و مادر، شرم به دل ریخته دارند و در برخورد با فرزندانشان شرمساری را به نمایش میگذارند و همین موضوع سبب میشود به فضای خانواده لطمه وارد شود و نقشها تحت تأثیر نیازهای خانواده بهعنوان یک نظام شکل بگیرند. بچهها حقیقت خود را برای رعایت نیازهای نظام از دست میدهند و تضعیف روحیهی خودباوری در کودکان آن هم در سیستم تربیتی خانواده، ضربهی سختی برای داشتن خانوادهی سالم خواهد بود.
