نویسنده: فرید فیضی، کارشناس ارشد تکنالوژیهای دیجیتالی از دانشگاه تالین-استونیا
فنآوری اطلاعات (Innovative IT) در جوامع بسته و سنتی مانند افغانستان، اغلب با سنتها در تناقض قرار میگیرد.
در حالیکه سیاستهای بینالمللی همواره برای ترویج فنآوری اطلاعات، جهانیسازی و بومیسازی استنداردها و برنامههای کاربردی انترنت و فضای مجازی تلاش میکنند، جوامع سنتی و بنیادگرایان دینی، فنآوری را تهدیدی علیه فرهنگ و شیوههای محلی خود میدانند و در برابر آن مقاومت میکنند.
برای بسیاری از منتقدان بنیادگرایی و کارشناسان تکنالوژی معلوماتی، استفاده از تکنالوژی و فضای مجازی، نمادی از آزادی فردی، فراگیری، تحرک اجتماعی، برابریطلبی و حتا فضای آزاد تعاملات بینهایت و چندوجهی بین افراد و گروهها است.
رویکرد طالبان در قبال فنآوری
به نظر میرسد که طالبان به عنوان نمونهای از بنیادگرایان مذهبی، مدرنیته و فنآوری اطلاعات را مفهومی بدعتآمیز میدانند. این گروه، اخیرا بازی سرگرمی «پابجی» و اپلیکشن «تیکتاک» را مسدود کرده است.
انعامالله سمنگانی، معاون سخنگوی ادارهی طالبان، چندی پیش در توییترش اعلام کرده بود: «وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی، موظف است تا گیم پابجی و اپلیکیشن تیکتاک را که سبب گمراهی نسل جوان میگردد، مسدود کند.» او، همچنین افزوده است: «به همین ترتیب [وزارت مخابرات] از نشرات آن عده چینلهایی که مواد و برنامههای غیراخلاقی را نشر مینماید، حتالامکان جلوگیری کند.»
معاون سخنگوی ادارهی طالبان، نوشته است که این فیصله توسط کابینهی طالبان صورت گرفته است.
این دست فیصلههای کابینه، نشاندهندهی رویکرد تند این گروه در مقابل مدرنیته است که با هدف حفظ ارزشهای دینی در برابر آن چه وسوسههای سکولار و مدرنیته میدانند، انجام میشود.
هراس از دستدادن کنترل بر جریان اطلاعات
طالبان بر فعالیت رسانههای همگانی نیز محدودیتهای گسترده وضع کرده اند.
کنت رات، مدیر اجرایی سازمان دیدهبان حقوق بشر، در توییتی نوشته که؛ «مسوولان طالبان سانسور و خشونت گستردهای علیه رسانههای افغانستان در مراکز ولسوالیها و ولایات اعمال کرده اند.»
شبکههای اجتماعی به عنوان بخشی از فنآوری اطلاعات، میتوانند بستر مناسبی برای جریان سریع و آزاد اطلاعات در جامعه باشند. این امر هراس ازدستدادن کنترل بر جریان اطلاعات را در پی دارد. طالبان هم برای مقابله با این ترس، دست به اعمال محدودیت، نظارت، سانسور و در نهایت مسدودسازی این فنآوریها میزنند.
یکی از نگرانیهای عمده طالبان، دسترسی شهروندان به خصوص زنان به فضای مجازی و انترنت است.طوری که دیده میشود زنان در حال حاضر به خوبی میتوانند از طریق فضای مجازی علیه محدودیتهای طالبان مبارزه و دادخواهی کنند. طالبان نگران این استند که ادامهی این وضعیت، آنان را به چالش خواهد کشید.
محدودیت دسترسی به آموزش فنآوری معلوماتی
رویکارآمدن طالبان و دیدگاه فنآوریستیزانه و زنستیزانهی این گروه، دست علاقهمندان به این رشتهی مدرن به خصوص بانوان را از آموختن کوتاه میکند.
پیش از تسلط طالبان در دانشکدهی کمپیوترساینس دانشگاه کابل، صدها دانشجو به شمول دختران مستعد سرگرم تحصیل بودند؛ اما در حال حاضر، آموزش و تحصیل دختران زیر حاکمیت طالبان با چالش مواجه است. با این حال، در افغانستان کنونی علاقهمندی برای یادگیری و خوشبینی به آیندهی روشن دیجیتالی افق روشن ندارد.
دختران رباتیک افغانستان که در مسابقات جهانی درخشیدند، پس از دستیافتن طالبان به قدرت، افغانستان را ترک کردند. این نمونهی واضع از محدودیت در قبال فراگیری دانش فنآوری اطلاعات در حاکمیت طالبان است.
پیامدها
تداوم اعمال محدودیت، منجر به ازبینرفتن سیستمهای دیجیتالی و کاهش میزان افراد مسلکی و تخنیکی در جامعه میشود که به اعتبار بینالمللی در این حوزه هم آسیب میرساند.
به اساس گزارش وبسایت publicadministration.un.org شاخص توسعهی دولت الکترونیک درافغانستان رو به کاهش است. این وضعیت زیر حاکمیت طالبان با توجه به فرار مغزها و گمارش افراد غیرمسلکی در پستهای ادارات معلوماتی و فنآروی بدتر خواهد شد.
طالبان برای پیشبرد حکومتداری، نیاز دارند که از افراطگرایی دینی و فنآوریستیزی دست بردارند. کوتاهی در درک این نیاز، احتمال بروز ضعف و خلای بیشتر در کادر مسلکی و ناتوانی مدیریتی در افغانستان را در پی خواهد داشت.
